Trump adımı | Kapsül

Business

03 Mayıs 2025

Sayı: 192 - Ortalama okuma süresi: 4 dakika (918 kelime)

$ 38,56 TL - € 43,63 TL - ₿ 96.370 dolar - ETH 1.826 dolar

BIST 100 endeksi, haftayı yüzde 2,81’lik düşüşle 9.167 puandan tamamladı.

Nabız

ABD'de Donald Trump yönetimi, yapay zeka teknolojilerinde küresel erişimi sınırlayan eski Başkan Joe Biden dönemine ait ihracat düzenlemesinde köklü değişiklikler yapmayı değerlendiriyor. ABD Ticaret Bakanlığı’nın Ocak ayında yürürlüğe koyduğu ve 15 Mayıs’ta şirketler için bağlayıcı hâle gelecek olan düzenleme, dünya ülkelerini çip erişiminde üç katmana ayırıyordu.

Söz konusu düzenleme, “Yapay Zeka Yayılımı Çerçevesi” adını taşıyor ve gelişmiş yapay zeka çiplerine erişimi, müttefiklerle sınırlı tutarak Çin gibi ülkeleri dışarıda bırakmayı amaçlıyor. Katmanlı sistemde ABD müttefikleri sınırsız çip alabilirken, yaklaşık 120 ülke kota sınırına tabi tutuluyor; Çin, Rusya, İran ve Kuzey Kore gibi ülkeler ise çip erişiminden tamamen men ediliyor.

Ancak Trump yönetimi, bu sistemi kaldırarak çip ihracatını hükümetler arası lisans anlaşmalarına dayalı bir yapıya dönüştürmeyi planlıyor. Bu sistem, çiplere erişimi ABD’nin dış ticaret pazarlıklarında daha etkili bir koz hâline getirebilir. Ticaret Bakanı Howard Lutnick, mart ayında yaptığı bir açıklamada, ihracat kontrollerini doğrudan ticaret müzakerelerine entegre etmek istediklerini söylemişti.

Üzerinde çalışılıyor

Trump döneminin Ticaret Bakanı Wilbur Ross, “Katmanların kaldırılması yönünde bazı görüşler var. Hâlâ üzerinde çalışılıyor" dedi. Yeni sistemin, Trump’ın bire bir ülke anlaşmalarına dayalı ticaret stratejisiyle daha uyumlu olduğu değerlendiriliyor.

Bir başkası

Gündemdeki bir diğer değişiklik ise lisans istisnasının eşik değerinin düşürülmesi. Mevcut kurala göre, Nvidia’nın H100 çiplerinden yaklaşık 1.700 adede kadar olan siparişler için sadece bildirim zorunluluğu bulunuyor. Trump yönetimi, bu sınırın 500 H100 çipine düşürülmesini değerlendiriyor.

İsrail ve Yemen denklemi

Uzmanlar, bu değişikliklerin kuralları daha güçlü ancak daha karmaşık hâle getirebileceğini belirtiyor. Oracle yöneticisi Ken Glueck, “İsrail ve Yemen’in aynı katmanda yer alması gibi örnekler mevcut sistemin mantıksızlığını ortaya koyuyor" diyerek sistemin yeniden gözden geçirilmesini destekliyor.

Mektup

Sektör temsilcileri ise ihracat kısıtlamalarının, özellikle ikinci katmandaki ülkelerde, Çin’in regülasyonsuz ve ucuz alternatiflerine yönelimi artırabileceği uyarısında bulunuyor. Nitekim yedi Cumhuriyetçi senatör, Nisan ayında Ticaret Bakanı Lutnick’e bir mektup göndererek mevcut düzenlemenin geri çekilmesini istemişti.

ABD’nin yapay zeka çiplerine yönelik kontrol politikası, yalnızca teknolojik üstünlüğü değil, aynı zamanda jeopolitik pazarlıkları da etkileyecek önemli bir araç olmaya doğru ilerliyor.

Kapsül yorumluyor

Trump yönetiminin ihracat düzenlemelerinde yapmayı planladığı değişiklikler, ABD’nin ticaret ilişkilerini önemli ölçüde etkileyecek. Hükümetler arası lisans anlaşmalarına dayalı yeni bir yapı, ülkelere bire bir müzakereleri artırırken, bazı ülkelerle ilişkilerin gerginleşmesine yol açabilir. Çip erişiminin kısıtlanması, özellikle Çin, Rusya, İran ve Kuzey Kore gibi ülkelerle olan jeopolitik gerilimleri artıracak, bu durum bu ülkelerin alternatif çözümlere yönelmesine neden olabilir.

İhracat kısıtlamaları, ABD’li şirketlerin rekabet gücünü azaltabilir ve diğer ülkelerin daha ucuz alternatifler aramasına yol açarak pazar payını tehdit edebilir. Ayrıca, düzenlemelerin karmaşık hale gelmesi, şirketlerin uyum sağlama sürecinde zorluklar yaşamasına neden olabilir; fakat bu durum, yenilikçi çözümlerin geliştirilmesi için de bir baskı unsuru olabilir.

Trump yönetiminin stratejisi, yeni bir siyasi gündem oluşturabilir ve başarılı olursa kamuoyunda destek bulabilir. Ancak mevcut düzenlemelerin savunucuları, bu değişiklikleri eleştirebilir. Genel olarak, bu düzenlemeler ABD'nin yapay zeka teknolojilerindeki üstünlüğünü koruma çabalarını artıracak ancak uluslararası ilişkilerde yeni gerginlikler ve ticaret dinamiklerinde değişimlere neden olabilir. Uzun vadede bu tür düzenlemelerin etkileri, dünya genelindeki teknolojik rekabetin evrimini şekillendirebilir.

bir doz teknoloji

Çin, 2028-2029 yıllarında gerçekleştirilmesi planlanan Chang'e-8 Ay güney kutbu görevi için, aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 11 ülke, bölge ve bir uluslararası kuruluştan toplam 10 uluslararası projeyi seçti.

Güney Kore’deki Pohang Bilim ve Teknoloji Üniversitesi'nden (POSTECH) bir araştırma ekibi, -196 derece ile 600 derece arasında hem esnekliğini hem de sağlamlığını koruyabilen yeni bir metal geliştirdi.

NASA’nın saatte 177 bin kilometreden daha hızlı bir şekilde galakside ilerleyen ‘zombi yıldız’ı takip ettiği açıklandı.

Çin, 29 Nisan’da Hainan eyaletindeki Wenchang Uzay Fırlatma Merkezi’nden yeni bir alçak yörünge uydu grubunu uzaya gönderdi. Yerel saatle 04.10'da gerçekleştirilen fırlatmada, Yuanzheng-2 (Expedition-2) üst kademesiyle donatılmış ‘Uzun Yürüyüş-5B’ taşıyıcı roket kullanıldı.

iş dünyası

IBM, gelecek 5 yılda ABD'ye 150 milyar dolar yatırım yapmayı planladığını duyurdu. Şirketin açıklamasında, söz konusu yatırımın ekonomiyi canlandırmak ve IBM'in bilgi işlem alanındaki küresel liderlik rolünü hızlandırmak için yapılacağı aktarıldı.

Amazon'un net satışları, bu yılın ilk çeyreğinde yüzde 9 artarak piyasa beklentilerinin üzerinde gerçekleşti. Şirketin net karı da bu dönemde 17,1 milyar dolara ulaştı.

Dünyanın en büyük oyun firmalarından biri olan Electronic Arts, maalesef oldukça büyük bir işten çıkarma gerçekleştirdi. Elde edilen bilgilere göre Electronic Arts, farklı stüdyolardan toplamda 400 kişiye yaklaşan bir işten çıkarma yaptı.

CVC Capital Partners, İstanbul merkezli Türk mobil oyun şirketi Dream Games’e değerlemesini iki katına çıkaran bir yatırım yaptı. Blackstone'un da yer aldığı anlaşmayla şirkete 2 milyar doları aşan kaynak sağlandı.

TikTok, Finlandiya’daki ilk veri merkezinin inşası için 1 milyar euro (1,14 milyar dolar) yatırım yapmayı planlıyor. Reuters’ın bir şirket sözcüsüne dayandırdığı habere göre, bu hamle şirketin Avrupalı kullanıcıların verilerinin depolanmasını kıtaya taşıma stratejisinin bir parçası.

yaratıcılık

Apple, bu hafta bazı kullanıcılarına, hükümet destekli casus yazılımla hedef alındıkları yönünde uyarı bildirimleri gönderdi. Uyarıyı aldığını açıklayan iki isimden biri İtalyan gazeteci Ciro Pellegrino, diğeri ise Hollandalı sağ görüşlü aktivist Eva Vlaardingerbroek oldu.

Meta, dolandırıcılık girişimlerine karşı yüz tanıma teknolojisini devreye aldı. Yeni sistem, sahte reklamları tespit edip kaldırırken, çalınan hesapların kurtarılmasını da kolaylaştıracak.

Endonezya’nın Maluku takımadalarında Blancpain destekli bir keşif gezisi sırasında, nesli tükendiği sanılan bir koelakant türü ilk kez doğal ortamında görüntülendi. Bu olağanüstü an, yalnızca birkaç dakikalığına sürdü ancak bilim dünyasında büyük yankı uyandırdı.

Eurostat'ın verilerine göre Türkiye'de yapay zeka kullanan işletmelerin oranı 2024'te yüzde 4,4 oldu. Türkiye bu oranla Romanya'nın ardından Avrupa Birliği'nde sondan ikinci oldu.