Sayı: 198 - Ortalama okuma süresi: 5 dakika (1.152 kelime)

$ 39,89 TL - € 46,89 TL - ₿ 107.435 dolar - ETH 2.424 dolar

BIST 100 endeksi, haftayı yüzde 2,19’luk yükselişle 9.404 puandan tamamladı.

Nabız

UAEA Genel Direktörü Rafael Grossi, İran’a net bir soru yöneltti: Kazma Dağı'nın derinliklerinde neler oluyor? Ancak Tahran bu soruya kısa ve sert bir yanıt verdi: "Bu sizi ilgilendirmez."

Grossi’nin bu çıkışı, ABD’ye ait B-2 tipi hayalet bombardıman uçaklarının, Fordo ve Natanz’daki uranyum zenginleştirme tesislerini 30 bin librelik sığınak delici bombalarla hedef almasının ardından daha da önem kazandı. ABD Başkanı Donald Trump, bu saldırının "İran’ın nükleer kapasitesine ciddi darbe vurduğunu" öne sürdü.

Fakat saldırıdan hemen önce, Fordo tesisi önünde sıralanan 16 kamyon dikkat çekti. Nükleer faaliyetler üzerine çalışan uzmanlara göre, İran rejimi, yüksek oranda zenginleştirilmiş uranyumun büyük bölümünü saldırıdan önce gizli bir bölgeye sevk etti.

İsrail askeri istihbaratında uzun yıllar görev yapan Sima Shine, “İran, nükleer silah üretiminde kullanılabilecek seviyede uranyum zenginleştiren yüzlerce, hatta binlerce gelişmiş santrifüjü gizlemiş olabilir,” dedi.

Uzmanlara göre bu santrifüjlerin bir kısmı Kazma Dağı’na taşınmış olabilir.

Gözden ırak üs: Kazma

İsfahan eyaletinde, Natanz tesisine birkaç dakika mesafede ve Fordo’nun 145 kilometre güneyinde yer alan Kazma Dağı (yerel adıyla Küh-e Kolang Gaz Lā), son dört yılda sessizce genişletilip güçlendirildi.

Grossi, Nisan ayındaki açıklamasında, “Bu tesisin nükleer programla bağlantılı önemli faaliyetler yürüttüğü açık. Sorduğumuzda ise sadece ‘Bu sizi ilgilendirmez’ cevabını alıyoruz,” diyerek, dağın altındaki tünellerin bildirilmeyen nükleer materyallerin saklanmasında kullanılabileceğini belirtti.

UAEA, 23 Haziran Pazartesi günü İran’ın nükleer tesislerine acil erişim izni verilmesi çağrısını yineledi.

Fordo out Kazma in

Uzmanlar, İran’ın Kazma Dağı’ndaki yeni, son derece korunaklı tesisinde uranyum zenginleştirme sürecini hızlandırabileceğine dikkat çekiyor.

Ben Taleblu (Foundation for Defense of Democracies) Financial Times’a yaptığı değerlendirmede şu soruyu sordu:

·        “İran, nükleer silah üretimi için gerekli fisil materyali Kazma’ya taşıdı mı? Ya da daha kötüsü, bunu zaten yaptı mı?”

Uydu görüntüleri, dağın altında yeni kazılan tünelleri ve çevresine kurulan yoğun güvenlik önlemlerini ortaya koyuyor. Fordo’da iki ana tünel varken, Kazma Dağı’nda en az dört farklı giriş bulunuyor. Üstelik bu tesis, yerin 100 metreden daha derinlerine iniyor, Fordo ise yalnızca 60 ila 90 metre derinlikte.

Kazma Dağı’nın 1.608 metre yüksekliğindeki zirvesi, Fordo’nun 960 metrelik zirvesine göre %50 daha yüksek. Bu durum, tesisin daha derin ve daha iyi korunmuş yer altı bölmelerine sahip olduğu anlamına geliyor.

ABD’nin Fordo gibi tesisleri yok etmek için geliştirdiği GBU-57 tipi bombalar yalnızca 60 metre derinliğe ulaşabiliyor. Ancak Kazma’daki yapı, bu kapasitenin çok ötesinde.

“Amerikan bombaları bile yetmez”

Reuel Marc Gerecht (Foundation for Defense of Democracies), Kazma Dağı tesisinin, ABD’nin en güçlü konvansiyonel bombalarına bile dayanabilecek bir nükleer üs haline geldiğini savunuyor.

Tesis çevresindeki güvenlik inşaatları, İran’ın burada yakın zamanda zenginleştirme faaliyetlerine başlamayı planladığına işaret ediyor.

İran daha önce de benzer bir gizlilik stratejisi izlemişti. 2009’da Batılı istihbarat birimleri Fordo’nun varlığını ortaya çıkardığında, İran bu tesisi yıllardır gizlice işletmekteydi.

2015 tarihli nükleer anlaşma, Fordo’nun yalnızca araştırma amacıyla kullanılmasını ve zenginleştirme faaliyetlerinin durdurulmasını öngörüyordu. Ancak 2018’de Trump yönetiminin anlaşmadan çekilmesiyle, İran yeniden zenginleştirmeye başladı.

2021 yılında Natanz’da meydana gelen ve İran’ın İsrail’i suçladığı sabotajın ardından, uranyum %60 saflığa kadar zenginleştirilmeye başlandı. Bu, nükleer silah üretimine yalnızca bir adım kalması demekti.

400 kilogram uranyum kayıp

UAEA’nın son verilerine göre İran, %60 saflıkta 408,6 kilogram uranyuma sahip. Bu miktar sadece Şubat ayından bu yana 133 kilogramlık bir artışı gösteriyor.

Uzmanlara göre, İran’ın bu şekildeki “dağıtım stratejisi” sayesinde, olası saldırılar sonrasında bile nükleer programını sürdürebilmesi mümkün hale geliyor.

Institute for Science and International Security’nin (ISIS) analizine göre İran, Kazma Dağı’nın altına birkaç bin ileri düzey santrifüj yerleştirmiş olabilir.

Bu yapı, bilinen tüm tesisler yok edilse bile İran’ın nükleer kapasitesini sürdürebileceği anlamına geliyor.

Tahran’daki üst düzey yetkili Ali Shamkhani bu durumu şöyle özetliyor:

·        “Tesisler tamamen yok edilse bile oyun bitmez. Çünkü elimizde zenginleştirilmiş materyal, teknik bilgi ve siyasi irade var.”

İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Mecid Takht-Ravanci ise Alman ARD televizyonuna yaptığı açıklamada şu ifadeyi kullandı:

·        “Kimse bize ne yapacağımızı ya da yapmayacağımızı dikte edemez.”

bir doz teknoloji

Şimdiye kadar inşa edilen en büyük dijital kamera, 23 Haziran Pazartesi günü evrene ait ilk görüntülerini paylaştı. Yayınlanan görüntüler arasında renkli bulutsular, yıldızlar ve galaksiler yer alıyor. Böylece Trifid ve Lagün Bulutsuları gibi binlerce ışık yılı uzaklıktaki yapılar netleşmiş oldu. Öte yandan amaç ise 20 milyar galaksiyi görüntülemek.

NASA'nın James Webb teleskobu, 34 ışık yılı uzaktaki 'TWA 7' adlı yıldızın yörüngesinde bir ötegezegen keşfetti. Satürn boyutlarındaki ötegezegen, bu görüntüleme tekniğiyle saptanan 'en hafif' gezegen oldu. Teleskobun bu keşfi, uzak yıldızların yörüngesinde dönen daha hafif ve daha zor bulunan gezegenleri tespit edebileceğini kanıtladı.

The Wall Street Journal’ın çarşamba günü yayımladığı habere göre, Meta CEO’su Mark Zuckerberg, yapay genel zeka (AGI) hedefiyle kurduğu “süper zeka” ekibine 3 OpenAI araştırmacısını transfer etti.

Avustralya’ya özgü Bogong güveleri, bilim insanlarını şaşkına çeviren bir göç davranışıyla tarihte bir ilki gerçekleştirdi. Yeni yayımlanan bir araştırmaya göre bu küçük omurgasız canlı, yıldızları pusula gibi kullanarak her yıl bin kilometreyi aşan bir göç yolculuğu yapıyor. Güveler, yıldızlar yardımıyla yön bulduğu tespit edilen ilk omurgasız hayvan olarak literatüre geçti.

Çin’deki bir savunma araştırma kurumu, sivrisineğe çok benzeyen bir casus drone geliştirdi. Yaklaşık 2 cm uzunluğunda ve sadece 0,3 gram ağırlığında olan sivri sinekten ilham alan cihaz, iki minik kanat ve üç ince bacakla donatılmış. Uzmanlara göre bu kadar küçük olması, geleneksel radar sistemleriyle tespit edilmesini oldukça zorlaştırıyor.

iş dünyası

PİLDER Başkanı Kadem Usta, yılın ikinci yarısında İzmir, Kocaeli ve İstanbul'da 3 lityum-iyon batarya fabrikasının faaliyete geçmesini beklediklerini söyledi. Usta, Lityum batarya üretim maliyetlerinin 2025'te 100 dolar civarına gerilemesini beklediklerini belirtti.

Türkiye’de araç muayene hizmetlerinde köklü bir dönüşüm başlıyor. Cumhuriyet tarihinin en büyük ihalelerinden biriyle 2027-2047 dönemindeki araç muayene hizmetlerini yürütme hakkını kazanan MOI Ortak Girişim Grubu, bu hizmetleri Turka markası altında gerçekleştirecek. Yeni nesil araç muayene vizyonuyla yola çıkan Turka, Türkiye genelinde 249 istasyon kurmak üzere çalışmalarına hız verdi. www.turka.com adresi üzerinden bayilik başvurularını almaya başlayan şirket; istasyonlarını teknolojik donanım, çevre duyarlılığı ve afet durumlarına hazır altyapısıyla farklılaştırmayı hedefliyor.

Tesla ve SpaceX'in sahibi ABD'li iş insanı Elon Musk, Lübnan’da iletişim ve internet sektörüne yatırım yapmak istediğini belirtti.

ABD merkezli siber güvenlik şirketi, gelişmiş sanallaştırma teknikleri kullanan ve özellikle Türkiye’deki dijital bankacılık kullanıcılarını hedef alan yeni bir Andorid virüsünü ortaya çıkardı. GodFather adlı zararlı yazılım, yeni yüklenen uygulamalar üzerinden cihazlara sızıyor ve bankacılık bilgilerini çalıyor. Güvenlik şirketinin aktardığına göre yazılım, 11 Türk bankanın mobil uygulamasını hedef alıyor.

yaratıcılık

Türk oyun stüdyosu Elyzio ve bünyesinde yer alan stüdyo Falan tarafından birlikte geliştirilen izometrik macera oyunu Pera Coda, Steam’de tanıtıldı. İstanbul’un tarihi Pera semtinden ilham alan oyunda, yaşam ve ölüm arasında sıkışan bir avukatın hikayesi anlatılıyor. Elyzio, 2022'de Paribu Ventures ve Solana Ventures'ın dahil olduğu yatırım turunda 2 milyon dolar yatırım almıştı.

Rockstar Games’in efsaneleşen açık dünya serisinin son halkası GTA 6 dijital mağazalarda görünmeye başladı. Xbox Store ve PlayStation Store’da listelenen oyun, 26 Mayıs 2026 çıkış tarihiyle oyun dünyasında geri sayımı başlattı.

dil altı

Sezen Aksu’nun yeni şarkısına yapay zeka klibi

Flutv’de Sarı Oda’nın yeni bölümünde yapay zeka zeki mi tartışması

Independent’ten Michael Day’in İran-İsrail savaşı üzerine yazısı

Aybüke Suen’den Ertesi meseleler podcast seris