Sayı: 909 - Ortalama okuma süresi: 5 dakika (1.500 kelime)

🌞 Hava durumunda önemli bir değişiklik beklenmiyor. Gündüz sıcaklıkları mevsim normallerinin biraz üzerinde seyrediyor.

$: 27.03 📈 €: 28.88 📈 BIST 100: 7.784 📈 ₿: 27.429 USD 📈

# Sosyal medyanın gündeminde, ettikleri kavga sonrasında gözaltına alınan Savaş Cebeci ve Kaan Kazgan var.

🎧 Yapay zekânın seslendirdiği kapsül | günlük doz, tüm podcast platformlarında.

Çalış Osman, çiftlik patronun

Türkiye’de işçilerin ulusal gelirden aldıkları pay, cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçildiğinden bu yana giderek azalıyor. Buna göre işçi gücü ödemelerinin Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) içindeki payı 2019’da yüzde 31.3 iken 2022’de bu oran yüzde 23.6’ya geriledi. Bir diğer deyişle işçilerin, ulusal gelirden aldıkları pay yüzde 25 oranında azaldı. 

Türkiye’nin 2022 yılı GSYH’si olan 15.11 trilyon liranın 3.53 trilyon lirası işgücü ödemelerine gitti. Patronlar olarak tanımlanan ‘net işletme ağırlığı/karma gelir’in payı ise 7.20 trilyon lira olarak kaydedildi. Bu da yüzde 48.06’lık bir paya işaret ediyor. 

İşçilerin ulusal gelirden aldıkları pay, 2009’dan bu yana en düşük seviyesine geriledi. Patronların payı ise tam aksine 2022 yılında en yüksek seviyeye çıktı.

DW Türkçe’nin araştırması: “Hatay'da toprak yüzeyine, bitkilere ve yaşam alanlarına bulaşan asbest, rüzgâr ve araçlar vasıtasıyla Gaziantep çarşısına kadar taşınabiliyor. Depremle sarsılan bölge, şimdi de ciddi bir halk sağlığı kriziyle karşı karşıya.”

İstanbul'un Başakşehir ilçesinde rampa çıkarken geri kayan İETT otobüsü devrildi. Kazada yedi yolcu yaralandı.

politika

Fotoğraf: Depo Photos

BM Genel Kurulu için gittiği New York'ta Amerikan PBS kanalına konuşan Cumhurbaşkanı Erdoğan, sunucu Amna Nawaz’ın Kavala ve Demirtaş sorusuna “Sizi bu niye bu kadar ilgilendiriyor? Türkiye bir hukuk devletidir” diye yanıt verdi. Erdoğan, bir kez daha Demirtaş’ın ‘terörist’, Kavala’nın da ‘Gezi protestolarının finansörü’ olduğunu söyledi. 

• Avrupa Konseyi Bakanlar Kurulu, bugün Strazburg’da başlayan toplantılarda AİHM’nin uygulanmayan Kavala ve Demirtaş kararları için yaptırımları görüşüyor. 

CHP’li Onursal Adıgüzel, seçim yenilgisi nedeniyle eleştirilen CHP lideri Kılıçdaroğlu’nun ‘hiçbir sorumluluğu yokmuş gibi davrandığını’ söyledi. Adıgüzel, seçimden önce yaptırdıkları anketlere ilişkin ise şöyle dedi: “Ocakta sonuçların başa baş olduğuyla ilgili birçok sonuç vardı. Ama genel merkez bunları görmezden geldi.”

Eski CHP vekili Atilla Kart, 16 Nisan 2017’deki anayasa değişikliği referandumunda mühürsüz oyların YSK tarafından geçerli sayılmasını AİHM’ye götürmek istediğini ancak bu itirazın parti yönetimi tarafından engellendiğini öne sürdü. 

• Atilla Kart’ın AİHM başvurusu yapmak istemesini “Nereden çıktı bu?” diyerek engellediği öne sürülen CHP’li Bülent Tezcan: “Parti kişilerin arzularına göre hareket etmez.”

İsmail Saymaz’ın yazısı: “İmamoğlu, ilçe başkanları toplantısına alınmadı."

Gazeteci Tolga Şardan, Ankara'da 'Kaplan grubu' olarak bilinen çetenin üyelerinden Ayhan Bora Kaplan’ın tutuklanmasına dair soruşturmanın Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın masasına kadar ulaştığını aktardı.

• Murat Yetkin’in yazısı: “Yerlikaya’nın başlattığı çete operasyonları sadece ‘yeni yetmeleri’ ve Soylu’yu hedef alıyorsa, çorap söküğü büyüklere ve yukarılara çıktıkça durdurulursa yazık olur.”

Sinan Ateş cinayeti soruşturması, üç savcının görevden alınmasından sonra dosyayı yürüten ilk savcı olan Ayhan Ay’a verildi. 30 Aralık’ta üzerinden bir yıl geçecek cinayete ilişkin iddianamenin ne zaman hazırlanacağı ise henüz bilinmiyor.

kültür - yaşam

Fotoğraf: Depo Photos

Bilim insanları, insan faaliyetleri nedeniyle, türlerin önceki milyon yıla kıyasla 35 kat daha hızlı tükendiğini ortaya koydu. ABD Ulusal Bilimler Akademisi’nin araştırmasına göre, 1500 yılından bu yana en az 73 memeli, kuş, sürüngen ve amfibi türü tükendi. Araştırmacılar, bunun, dünya tarihinde ‘altıncı yok oluş’un hızla yaklaşmakta olduğu anlamına geldiğini söyledi.

Danimarka’da ‘Parayı Al ve Kaç’ adını verdiği proje kapsamında Kunsten Müzesi’ne iki boş tuval teslim eden ressam Jens Haaning, ön ödeme olarak aldığı yaklaşık 500 bin kronu (67 bin euro) iadeye mahkûm edildi. Müze, Haaning’den 2021’de iki eserini kâğıt parayla yeniden üretmesini istemişti. Haaning ise müzeye boş tuvaller teslim edip “Eser, benim onların parasını almamla ilgili” demişti.

X’in (Twitter) sahibi Elon Musk, platformun tüm kullanıcılar için ücretli olabileceğini söyledi. Musk, bot ve sahte hesaplara karşı koymanın tek yolunun ödeme sistemi olduğunu savunuyor. Bu fiyatlandırmanın ne kadar olacağı henüz bilinmiyor ancak şu an Türkiye’de X’te ‘mavi tik’ sahibi olmak aylık 150, yıllık 1569.99 lira.

Orta Asya’dan Horasan’a Türk mimari üslubunu taşıyan ahşap direkli ve kirişli camiler, UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne alındı. Türkiye, listeye 21. kültür varlığını kaydettirmiş oldu.

dünya

Fotoğraf: Sergey Ponomarev / The New York Times

Azerbaycan, Karabağ’a yönelik bir ‘terörle mücadele’ operasyonu başlattığını duyurdu. Operasyonun amacı, ayrılıkçı Ermeni silahlı güçlerin silahsızlandırılması olarak açıklandı. Ermenistan ise Azerbaycan’ı etnik temizlik yapmakla suçladı ve bölgede 2 bin barış gücü askeri bulunan Rusya’ya devreye girme çağrısında bulundu. Azerbaycan, operasyon öncesinde farklı mayın patlamalarında dört asker ve iki sivilin hayatlarını yitirmesinden Ermeni ayrılıkçı grupları sorumlu tutmuştu.

• Uluslararası alanda Azerbaycan’ın toprağı olarak kabul edilen Karabağ, 2020 yılına kadar Ermenistan’ın kontrolü altındaydı. Azerbaycan, 2020 yılındaki savaşın ardından bölgeyi geri almıştı.

ABD’nin South Carolina eyaletinde kaybolan F-35 savaş uçağının enkazı, Charleston Hava Kuvvetleri Üssü'nün kuzeydoğusundaki kırsal Williamsburg bölgesinde bulundu. ABD ordusunun ‘aksilik’ olarak nitelendirdiği kaza sırasında kendini dışarı fırlatan pilot kurtulmuştu. Hastaneye kaldırılan pilotun durumu stabil. Bulunması için halktan yardım talep edilen uçağın maliyeti 80 milyon dolar civarında.

Rusya’nın Ukrayna’da ilhak ettiği bölgelerden çıkarılan 14.3 milyon dolar değerindeki kömürün Türkiye’ye ihraç edildiği öne sürülüyor. Rus gümrük verilerine göre bu yılın şubat-temmuz ayları arasında 160 bin 400 ton kömür Türkiye’ye gönderildi. Satın alım işlemi Türkiye dışında kurulan şirketler tarafından yapıldı. Bu şirketlerin kime ait oldukları ise bulunamadı.

Libya’nın doğusunu yöneten hükümet, Derne’deki gazetecilerden şehri terk etmelerini istedi. Söz konusu talep, bölge sakinlerinin protesto gösterisinin ardından geldi. Şehirdeki mobil ve internet ağlarının kapatıldığına dair bilgiler mevcut. Ülkeyi vuran sel nedeniye 11 bin kişinin hayatını kaybettiği açıklanmıştı. Ancak şu ana kadar bu ölümlerin 4 bin kadarı doğrulanabildi. Yine de 9 binden fazla insanın kayıp olduğu biliniyor.

Kanada Başbakanı Trudeau, Kanadalı Sih lideri Hardeep Singh Nijjar’ın suikastından Hindistan hükümetinin sorumlu olabileceğini söyledi. Hindistan ise söz konusu iddiayı ‘saçma’ olarak nitelendirerek reddediyor. ABD cephesi de Kanada’nın ortaya attığı iddianın kaygı verici olduğunu duyurdu. 

• Konuyla ilgili olarak üst düzey bir Hint diplomat Kanada’dan sınır dışı edildi. Bunun üzerine Hindistan da, sınır dışı etme kararı aldığı bir Kanadalı diplomata ülkeyi terk etmesi için beş günlük süre tanıdı.

Irak Kürdistanı Bölgesel Yönetimi’nin kontrolündeki bir havaalanına düzenlenen saldırıda en az üç Peşmerge’nin yaşamını yitirdiği açıklandı. Irak ordusu, hava saldırısının Türkiye hava sahasından giden bir insansız hava aracıyla gerçekleştiğini düşünüyor: “Bu saldırı Irak'ın egemenliğine ihlal teşkil ediyor. Irak bu ihlalleri durdurma hakkını saklı tutmaktadır.”

ABD’de aşırı doz ilaç kullanımı nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı bir yılda 100 bine ulaştı. Bu ölümlerin yüzde 66’sında kullanılan madde fentanil oldu. Bir tür opioid olan fentalin, aşırı ağrı durumlarında reçeteyle alınabilen bir ilaç.

ekonomi

Fotoğraf: Depo Photos

OECO, Türkiye’nin 2023 yılı büyüme beklentisini yüzde 3.6’dan yüzde 4.3’e yükseltti. Ancak 2024 büyüme beklentisi yüzde 3.7’den yüzde 2.6’ya düşürüldü. Yıl sonu küresel büyüme tahmini yüzde 3’e yukarı yönlü revize edilirken 2024 için öngörülen büyüme oranı yüzde 2.7’ye indirildi.

🌻 Tarım yazarı Ali Ekber Yıldırım’ın yazısı: ‘Sözleşmeli üretimde yeni dönem’

Hazine ve Maliye Bakanı Şimşek, dış finansmanda yaşanan problemlerin ekonomide son dönemde atılan adımlarla çözüldüğünü öne sürdü: “Hazirandan bu yana yurtdışından bankacılık sektörümüz 6.76 milyar dolar, bankalar dışı finansal kuruluşlarımız 367 milyon dolar ve reel sektörümüz 3.26 milyar dolar olmak üzere toplam 10.4 milyar dolar tutarında dış finansman sağladı.”

Türkiye’deki elektrikli şarj noktası sayısı 8 bin 861’e yükseldi. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Başkanı Mustafa Yılmaz, ülkede her 14 elektrikli araca bir şarj noktası düşüğü için Türkiye’nin bu konuda Avrupa’nın zirvesinde yer aldığını söyledi. Ancak son yıllarda Türkiye’de satılan elektrikli otomobillerin sayısında artış olsa da henüz Avrupa seviyeleri yakalanabilmiş değil.

Euro Bölgesi’nde yıllık enflasyon ağustosta yüzde 5.2 olarak hesaplandı. Yıllık yüzde 5.3 olması beklenen enflasyon, aylık bazda ise yüzde 0.5 oldu. Bölgedeki enflasyonun yüzde 2.41'i hizmetler, yüzde 1.98'i gıda, alkol ve tütün ürünleri, yüzde 1.19'u enerji dışı sanayi ürünlerinden kaynaklandı.

ABD’nin ulusal borcu, 33 trilyon doların üzerine çıkarak rekor tazeledi. 2008 kriziyle birlikte ilk kez 10 trilyon dolara yükselen ABD’nin borcu, o tarihten bugüne keskin bir biçimde yükseliyor. Borcun 10 trilyon dolardan 20 trilyon dolara çıkması dokuz yıl alırken, 20 trilyondan 30 trilyona çıkması ise beş yılda gerçekleşti.

Fransa’da medya izleme, analiz ve halkla ilişkiler araçları hizmetleri sunan Onclusive şirketi, gelecek yılın ocak ayında 217 çalışanının işine son verip yerlerini yapay zekâ ile dolduracak. Hâlihazırda 383 kişi çalışanı bulunan şirket, işten çıkarılacakların, kurumsal ve özel müşterileri için basındaki makaleleri araştırmak, bulmak ve derlemek işinden sorumlu olduğunu savunuyor.

• OECD’nin temmuz ayında yayınladığı bir rapor, mevcut işlerin yüzde 27’sinin yapay zekâ nedeniyle yok olma tehlikesi olduğunu ortaya sermişti.

Prof. Dr. Korkut Boratav’ın verdiği söyleşi: “Ekonominin çökmesi değil, durgunlaşarak çürümesini yaşıyoruz. Çöküşten daha kötü bir şey bu. Örneğin ortalıkta serseri mayın gibi dolaşan diplomalı işsizleri veya geleceği olmayan üniversite öğrencisi gençleri bünyesinde barındıran, zaman içinde bu durumu artıran toplumsal bir ortam.”

spor

Fotoğraf: Depo Photos

A Millî Kadın Voleybol Takımı, 2024 Paris Olimpiyat Elemeleri B Grubu’ndaki üçüncü maçında Peru’yu 3-1’lik skorla devirerek yenilmezliğini sürdürdü. Ay - Yıldızlılar, yarın sabah TSİ 07.00’de Arjantin’le karşılaşacak.

• Türkiye-Peru maçının tamamı.

A Millî Kadın Basketbol Takımı, 2025 EuroBasket Elemeleri'nde Slovakya, Romanya ve İzlanda ile birlikte F Grubu’nda mücadele edecek. Gruplarını ilk sırada tamamlayan takımlar, Avrupa Şampiyonası'na katılım hakkı elde edecek. Gruplarını ikinci sırada bitiren en iyi dört takım da şampiyona biletini alacak.

kapsül öneriyor

• Stavroz’un yeni teklisi: ‘Kick up the dust’
• Euronews’in dosyası: ‘Sanssouci Sarayı bahçelerinde iklim değişikliği endişesi’ 
• Tarihçi Yuval Noah Harari ve DeepMind’ın kurucusu Mustafa Süleyman tartışıyor (İng.): ‘Yapay zekâ ve geleceğimiz’
• Nadir Kitap’ın kütüphaneci Selahattin Öztürk’le yaptığı söyleşi: “Bağışlarla kütüphane kurulamaz.”
• English Heritage tarifi (İng.): ‘Elmalı crumble nasıl yapılır?’
• ‘Kelimenin Ham Anlamıyla’ podcasti: ‘Lakaplar ve Mizantropi’

günün sözü

“Böyle bir durgunluğu ve sezona yansıyan olumsuzluğu son 20 yılda görmedik. Öyle ki temmuz ayındaki doluluklarımız bile yüzde 60-70 seviyelerinde kaldı. İyi ki gurbetçilerimiz var. Onların gelmesiyle temmuz ayının ortalarında doluluklarımız yükselmeye başladı ve ağustos ayında beklenen doluluğu ancak yakalayabildik.”

Çeşme Otelciler Birliği Başkanı Yakup Demir’in sezon değerlendirmesi.