Sayı: 911 - Ortalama okuma süresi: 5 dakika (1.457 kelime)

🌤️ Hava durumunda önemli bir değişiklik beklenmiyor. Yurt genelinde az bulutlu bir hava görülecek.

$: 27.11 📈 €: 28.91 📈 BIST 100: 8.000 📈 ₿: 26.569 USD 📉

# Sosyal medyanın gündeminde, Merkez Bankası’nın politika faizini yüzde 30’a çıkarması var.

🎧 Yapay zekânın seslendirdiği kapsül | günlük doz, tüm podcast platformlarında.

Zam nominal, yoksulluk reel

Avrupa’da tarihî seviyelere yükselen enflasyon nedeniyle işçi ve memurların alım gücü düştü. Zira Avrupa’da 25 ülkenin 23’ünde saatlik reel ücretlerde düşüş yaşandı. En büyük düşüş, yüzde 15.6 ile Macaristan’da gerçekleşirken onu yüzde 13.4’lük düşüşle Letonya ve yüzde 10.4’lük düşüşle Çekya takip etti. Reel ücretin arttığı iki ülke ise yüzde 2.9 ile Belçika ve yüzde 0.4 ile Hollanda oldu. Reel ücretler, enflasyon baz alınarak hesaplanıyor. 

Enflasyonun son iki yıldır oldukça yüksek olduğu Türkiye’de asgari ücret ve memur maaşlar reel olarak artış gösterdi. Ancak burada TÜİK’in verileri baz alınıyor. Örneğin, TÜİK’e göre 2023’ün ilk çeyreğinde yüzde 54.34 olan enflasyon oranı ENAG tarafından yüzde 113 olarak açıklanmıştı. Yine TÜİK’in verileri baz alındığında reel asgari ücretin yüzde 46 artış gösterdiği söylenebilir. Buna karşın ENAG verileriyle aynı işlemi yaptığımızda reel ücretlerin yüzde 13 düştüğü görülüyor.

İBB Başkanı İmamoğlu, İstanbul barajlarındaki doluluk oranının yüzde 25’e düşmesine dair “Suyla ilgili bir alarm var ama bu sene için susuzluk diye bir durumla karşı karşıya değiliz” dedi. Son olarak İSKİ verileri, kentin önemli barajlarından Büyükçekmece, Kazandere ve Pabuçdere’de doluluk oranını yüzde 5’in altında gösteriyordu.
İstanbul Valiliği, 1-20 Eylül’deki denetimlerde 135 bin 309 araca toplam 204 milyon 931 bin 154 lira ceza kesildiğini açıkladı. Valilik, okulların açılmasıyla trafikteki olası aksamaların önüne geçebilmek için denetimlerin sıklaştırıldığını belirtti.

Anadolu Otoyolu’nun Bolu Dağı geçişi Kaynaşlı-Abant kavşakları arasındaki 23 kilometrelik kısım, onarım çalışmaları nedeniyle 46 gün trafiğe kapatılacak. Çalışma, 25 Eylül'de başlayacak.

politika

Fotoğraf: Depo Photos

CHP lideri Kılıçdaroğlu, 17 yaşındaki bir çocuğun Atatürk fotoğrafına uygunsuz hareket yapmaktan tutuklanmasını “Sadece sarayın düşmanlaştırma politikasına katkı sağlayacaktır” diye yorumladı. Gelecek Partisi lideri Davutoğlu da “Ah evladım, çok büyük yanlış yaptın ama senin yerin hapis değil” dedi.

CHP genel başkanı adayı Özgür Özel, kurultay sürecinde henüz yapılmayan il ve ilçe kongrelerinin sonuca etki edeceğini söyledi. Özel, 8 Ekim’de yapılması beklenen İstanbul İl Kongresi’nin kasıtlı olarak geciktirilip geciktirilmediği yönündeki kulisleri de “Belki 15 Ekim'e ertelenecek. Bütün Anadolu İstanbul'u değişimcilerin kazandığını konuşmasın diye kongreyi kaçırıyorlar” ifadeleriyle yanıtlamış oldu. 

Murat Sevinç’in yazısı: “Muhalefet partisi önde gelenlerine önerim, hep birlikte grup terapisine katılmaları. Böylece hem onlar rahatlar hem de yurttaş hiçbir derdine derman olmayan saçma sapan polemiklere tanık olmaktan kurtulur.”

Gazeteci Fatih Altaylı, 2017 referandumunda mühürsüz oyların geçerli sayılmasına itiraz etmek istediği hâlde engellendiğini söyleyen eski CHP vekili Atilla Kart’ın iddialarıyla ilgili yazısında “CHP, büyük bir hayal kırıklığına dönüşüyor” dedi. CHP’li Bülent Tezcan’ın ilgili AİHM başvurusunu içeren mektubunu paylaşan Altaylı, “Atilla Kart niye yalan söyledi?” diye sordu. Kart ise Altaylı’nın yazısının ‘gerçek dışı’ bilgiler içerdiğini söyledi. 

• Mehmet Y. Yılmaz’ın yazısı: “Kart'ın iddiası, her boş iddia gibi ciddi ciddi tartışılıyor.”

kültür - yaşam

Fotoğraf: David Parry / Royal Academy of Arts 

Marina Abramovic’in Londra’daki Kraliyet Sanat Akademisi’ndeki sergisine girmek isteyenler, iki çıplak sanatçının arasından sıkışıp geçiyor. Eleştirmenlerden farklı yorumlar alan geçişi Guardian ‘çok önemli’, Times ise ‘tatsız’ diye niteledi. Sergide çıplak performansçılar arasından geçmek istemeyenler için de ayrı bir giriş var. 

Zambiya’da bir nehir kıyısında yaklaşık 500 bin yıllık ahşap yapı bulundu. Eski insanların yaşamına dair düşünceleri değiştirebileceği belirtilen bulgular, taş devri insanlarının barınaklara benzer yapılar inşa etmiş olabileceğini gösteriyor. Yapıyı hangi eski insan türünün ya da insansının inşa ettiği de belirsiz.

İtalya'nın Sardinya adasına, küçük yerleşimlerin yok olmaması ve peynir üreticiliği gibi geleneklerin sürmesi için Kırgız çobanlar getirilecek. İtalya ve Kırgızistan hükümetleri, ilk aşamada yaklaşık 100 çobanın adaya yollanması için anlaştı. Kırgızistan Çalışma Bakanlığı’nın çobanları seçmek üzere iş ilanı açması bekleniyor. 

• Sardinyalılar, portakallı ve safranlı ricotta dolu ravioliyi nasıl yapıyor?

dünya

Fotoğraf: Brendan Hoffman / The New York Times

Rusya, Ukrayna’nın başkenti Kiev ve çevresini hedef alan yeni hava saldırıları düzenledi. Enerji altyapılarının zarar gördüğü ve elektrik kesintilerine neden olan saldırılarda 18 kişi yaralandı. 

• Polonya, bundan sonra Ukrayna’ya silah göndermeyeceklerini, onun yerine kendi silahlanmalarına odaklanacaklarını duyurdu. İki ülke arasında son dönemde tarım ürünleri ithalatı nedeniyle gerginlik yaşanıyordu.

Dağlık Karabağ’da ateşkes ilan edilmesinin ardından Azerbaycan ve Ermenistan, yetkililerin katıldığı bir görüşme düzenlendi. İki saat süren toplantının ardından henüz nihai bir anlaşmaya varılamadı. Azerbaycan lideri Aliyev, Ermenistan vekili Memmedov ve Karabağ Ermenilerini temsilen Malkumyan ve Martirosyan’ın katıldığı görüşmede, Karabağ’daki Ermeni nüfusun Azerbaycan’a entegrasyonu konuları müzakere edildi. 

• Ermenistan'ın başkenti Erivan'da, hükümeti protesto eden ve polisle çatışan göstericiler Başbakan Nikol Paşinyan'ın istifasını istedi.

Hindistan, Kanada vatandaşlarının vize işlemlerini askıya aldı. Kanada, ülkede öldürülen Sih lider Hardeep Singh Nijjar’ın suikastından Hindistan’ı sorumlu tutmuş, üst düzey bir Hint istihbarat ajanını sınır dışı etmişti. Bunun üzerine Hindistan, Kanada’nın ülkedeki üst düzey diplomatına aynı tarifeyi uygulamıştı. 1997 yılında Kanada’ya giden Nijjar, 2015'te Kanada vatandaşlığına kabul edilmişti.

Suriye lideri Beşar Esad, eşi Esma Esad’la birlikte Çin’e gitti. İç savaşın başladığı tarihten bu yana ilk kez Çin’e giden Esad’ın, Çin lideri Şi Jinping’le yarın görüşmesi bekleniyor. Esad’ın son Çin ziyareti, Irak’ın ABD tarafından işgal edilmesinin ardından 2004’te gerçekleşmişti. Çin, yeniden inşa sürecine girecek olan Suriye’deki projelerde önemli bir rol oynamak istiyor.

Venezuela’da uzun yıllardır bir suç örgütü tarafından yönetilen ülkenin en büyük cezaevi Tocorón’a 11 bin askerle büyük bir operasyon düzenlendi. Cezaevinin kontrolünün sağlandığı duyurulurken buradaki 6 bin kadar tutuklu başka hapishanelere nakledilecek. Yerel medya, çete üyelerinin cezaevinde yüzme havuzu, gece kulübü ve mini hayvanat bahçesi kurdukları bilgisini de geçti.

Irak’ın Kerkük şehrinde Türkçenin resmî dil olmasını sağlayan ve 2008 yılında kabul edilen karar yürürlüğe girdi. Kerkük valilik ve il meclisi binalarına Türkçe tabelalar asıldı. Şehir genelinde resmî yazışmalarda geçerli dillerden biri de Türkçe olacak. Türkçe’nin yanı sıra Arapça, Kürtçe ve Süryanice de resmî dil olarak kabul ediliyor.

ABD, 31 Temmuz’dan önce ülkeye giren yaklaşık 500 bin Venezuelalıya ‘geçici koruma statüsü’ verileceğini açıkladı. Bu kişilerin ABD’de çalışma izni almaları da bu sayede kolaylaştırılmış olacak. Ülkede hâlihazırda 242 bin 700 Venezuelalının koruma statüsü bulunuyor.

ekonomi

Fotoğraf: Depo Photos

Merkez Bankası, politika faizini piyasaların beklentisiyle paralel olarak 500 baz puan artırarak yüzde 25’ten yüzde 30’a yükseltti. Bu, banka yönetiminin değişmesinin ardından yapılan dördüncü faiz artışı. Karar metninde parasal sıkılaştırma sürecine vurgu yapılırken dezenflasyonun en kısa sürede tesisi, enflasyon beklentilerinin çıpalanması ve fiyatlama davranışlarındaki bozulmanın kontrol altına alınmasına çalışıldığı duyuruldu.

ABD Merkez Bankası (Fed), politika faizini beklentiler dahilinde değiştirmeyerek 5.25-5.5 aralığında sabit tuttu. Bu, son 22 yılın en yüksek faiz oranı. Banka, faizlerin uzun süre yüzde 4’ün üstünde kalacağının sinyallerini de verdi.

• İngiltere Merkez Bankası da faizleri sabit tuttu. Yüzde 5.25 oranında sabit bırakılan faizin yüzde 5.5’e yükselmesi bekleniyordu.

Elon Musk’ın şirketi SpaceX, uydudan yüksek hızlı internet hizmeti sağlayan Starlink’e lisans alabilmek için Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu'na resmî başvuruda bulundu.

İcra dosyalarının sayısını azaltmak için geçen yıl yürürlüğe giren ve 2 bin 500 liranın altındaki tutarlar için getirilen düzenleme hedefine ulaşamadı. Yeni düzenlemeyle 10 milyon dosya ve 5.5 milyon kişinin icra takibinden kurtulması planlanıyordu. Ancak bu sayı 2 milyonda kaldı. Geçen yıl 23 milyon 639 bin olarak belirlenen icra dosyalarının sayısı şu anda 21 milyon 786 bin civarında.

Tarımsal girdi fiyat endeksi, yıllık bazda yüzde 34.32’ye yükseldi. Temmuz ayı özelindeki artış ise yüzde 6.54 oldu. Endeks, 12 aylık ortalamalara göre de yüzde 69.23 oranında arttı. Yıllık artışın en yüksek olduğu alt gruplar,  yüzde 95.89 ile veteriner harcamaları ve yüzde 89.23 ile diğer mal ve hizmetler oldu.

Tüketici Güven Endeksi, yüzde 5.1 oranında artarak 71.5 değerini aldı. Ancak endeksin 100’den küçük olması ekonomiye olan güvensizliği gösteriyor. Bloomberg HT Tüketici Güven Endeksi de eylül ayında yüzde 18.16 artarak 69.53 olarak belirlenmişti.

Kur korumalı mevduat hesaplarındaki düşüş bir aydır devam ediyor. Bu hesaplarda, 15 Eylül ile biten haftada 27 milyar liralık düşüş gerçekleşti. Hâlihazırda KKM’deki toplam miktar 3.31 trilyon liraya geriledi. Aynı dönemde tüketici kredileri gerilerken bireysel krediler ise artış gösterdi.

spor

Fotoğraf: Depo Photos

Avrupa Konferans Ligi’ndeki temsilcilerimiz Fenerbahçe ve Beşiktaş, gruplardaki ilk maçlarını bu akşam oynayacak. Sarı - Lacivertliler, kendi evinde Nordsjælland’la saat 19.45’te karşılaşacak. Beşiktaş ise saat 20.00’de Belçika’da Club Brugge’ün konuğu olacak. Her iki mücadele de Exxen’den canlı yayınlanacak.

• Galatasaray’ın Şampiyonlar Ligi’ndeki 1-1’lik Kopenhag maçının özeti.

A Millî Kadın Voleybol Takımı, 2024 Paris Olimpiyat Elemeleri B Grubu’ndaki beşinci maçında yarın sabah (22 Eylül) TSİ 10.00’de Brezilya ile karşılaşacak. Gruptaki dört maçını da kazanan Ay-Yıldızlıların mücadelesi TRT Spor’dan yayınlanacak.

A Millî Futbol Takımının yeni teknik direktörü İtalyan Vicenzo Montella oldu. Son olarak iki sezon Adana Demirspor’u çalışan Montella ile 2026 yılına kadar sözleşme imzalandı.

kapsül öneriyor

• Selin Yücesoy ile Nikos Papageorgiou’nun teklisi: ‘Kaleden İniş M’olur’
• 18. yüzyıl ‘İstanbul Müzikleri’ derlemesi: ‘Hanende Zaharia of Nichori’
• TRT Arşiv kaydı: İzmir Devlet Senfoni Orkestrası, besteci Ulvi Cemal Erkin'in ‘Köçekçe’ isimli eserini icra ediyor. 
• CNBC International videosu: ‘Bir sonraki deprem: Avrupa’nın en kalabalık şehri için zaman daralıyor mu?’
• Yağmur Yıldırım’ın yazısı: ‘Barın(a)ma(ma)nın Kadın+ Hâli: Türkiye’de Güncel Mücadeleler ve Tahayyüller’
• Kapsül derlemesi: ‘Zenginler ne kadar zengin? Murat Ülker örneği’

günün sözü

“Atatürk’e hiçbir şey olmaz çocuk! O saygıyı hak etmek istiyorsan düşünmek zorundasın. Bu arada terbiye iyi bir şeydir, senin de herkesin de hayatını güzelleştirir.”

Sezen Aksu’nun, Atatürk'ün fotoğrafına yönelik uygunsuz hareketler yaptığı gerekçesiyle tutuklanan 17 yaşındaki lisesi öğrencisine tavsiyesi.