Sayı: 920 - Ortalama okuma süresi: 5 dakika (1.400 kelime)

🌤️ Yağışlar ülkeyi terk etti. Yurdun tamamında parçalı bulutlu bir hava hâkim olacak. İç Anadolu ve Doğu Anadolu’da gece sıcaklıkları yer yer tek haneli derecelere düşecek.

$: 27.56 📈 €: 29.02 📈 BIST 100: 8.333 📉 ₿: 27.431 USD 📈

# Sosyal medyanın gündeminde, 4 Ekim Dünya Hayvanları Koruma Günü var.

🎧 Yapay zekânın seslendirdiği kapsül | günlük doz, tüm podcast platformlarında.

Ey internet

ABD merkezli düşünce kuruluşu Freedom House’un ‘İnternette Özgürlük’ raporunda Türkiye, ‘internetin özgür olmadığı ülkeler’ arasındaki yerini korudu. Türkiye, internette özgürlük açısından 70 ülke arasında 55. sırada. Geçen yıla göre gerileme yaşayan Türkiye, listede Ruanda, Azerbaycan, Sudan, Irak, Libya gibi ülkelerin gerisinde yer alıyor. Türkiye sıralamada Rusya, Çin, İran, Belarus, BAE ile aynı kategoride.

• Türkiye, son 10 yıldaki 15 puanlık düşüşle, 30 puan düşen Myanmar ve 19 puan düşen Rusya’nın ardından Venezuela ve Uganda ile birlikte yer alıyor. 

‘Terör örgütü propagandası’ suçlamasıyla 101 gündür tutuklu bulunan gazeteci Merdan Yanardağ, ilk duruşmada tahliye edildi. Yanardağ’a 2 yıl 6 ay hapis cezası veren mahkeme heyeti, tutuksuz yargılanmasına hükmetti. Yanardağ’ın ifadesinin tamamı.

RTÜK, ‘Medya Mahallesi’ programını sunan gazeteci Ayşenur Arslan’ın gözaltına alınmasına neden olan ifadeleri nedeniyle Halk TV’ye ‘terörün amacına hizmet’ suçundan para ve 5 kez program durdurma cezası verdi. Kanala ayrıca Altın Portakal’ın iptal sürecinde bakanlığın tutumunu eleştiren yönetmen Ezel Akay’ın sözleri nedeniyle para cezası verildi.

İstanbul Sancaktepe’de önceki gün kaybolan ve yaşları 7 ile 11 arasında değişen üç kardeş, inşaatın su dolu temel çukurunda ölü bulundu. AKP’li Sancaktepe Belediyesi ve valiliğin ortaklaşa yürüttüğü Birlik Cemevi inşaatının Mart 2024’te biteceği taahhüt edilmişti. Baba Ayvaz Sağın, inşaat alanında güvenlik önlemi alınmadığını söyledi.

Bakanlığın başlattığı uygulamayla, kimliklendirilen ev hayvanı sayısı 2 milyon 31 bin 112’ye ulaştı. Bunların 1 milyon 209 bin 672’si kedi, 821 bin 400’ü köpek ve 40’ı gelincik. Veterinerler, hâlihazırda çipli veya çipsiz tüm ev hayvanlarının sağlık sorunlarıyla ilgileniyor. 

Adnan Oktar’ın başında olduğu suç örgütüne yönelik 2018’de yapılan operasyonda mali şube müdürü olan Furkan Sezer, süreci anlatıyor: “100 binin üzerinde mağdur insan var.”

politika

Soylu ve Yerlikaya, bakanlıktaki devir teslim töreninde. (Fotoğraf: Depo Photos)

TBMM İçişleri Komisyonu Başkanı Soylu’yla birlikte İçişleri Bakanı Yerlikaya’yı ziyaret eden vekillerden biri olan CHP’li Ali Öztunç, “Hem terörle hem uyuşturucu baronlarıyla hem mafya ile mücadelede Sayın Bakan güzel iş yapıyor, uzun yıllardır gelmiş en iyi bakandır. Kendisini desteklediğimizi, arkasında olduğumuzu ifade ettik” dedi. 

• Murat Yetkin’in yazısı: ‘Bahçeli, Soylu, Yerlikaya üçgeni: Kapalı kapılar ardında neler oluyor?’

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın bugün gerçekleşecek AKP grup toplantısı, yaşadığı gribal enfeksiyon nedeniyle iptal edildi. Erdoğan, yarın (5 Ekim) İspanya’nın Granada kentinde Avrupa Siyasi Topluluğu Zirvesi’ne de aynı gerekçeyle katılmayacak.

Hürriyet’in kulis haberi: “Yeni anayasa için çalışma yapan AKP ‘başkanlık sistemi’nin devamından yana.”

Deniz Zeyrek’in yazısı: “Erdoğan’ın yeni anayasadan iki isteği 40+1 ve üçüncü dönem seçilmek.”

kültür - yaşam

İstiklal Caddesi’nin sembollerinden Beyoğlu Sineması, bu akşam saat 20.30’da Metin Erksan’ın ‘Sevmek Zamanı’ filmiyle yeniden perdelerini açacak. İBB’nin işletmesini devraldığı Halep Pasajı’nın içindeki sinema, 1989 yılında Şahin Kaygun’un ‘Dolunay’ filmi ile kapısını açmıştı. Beyoğlu Sineması ayrıca, 1994 yılında AB çatısı altında oluşturulan ‘Eurimages’ üyeliğine Türkiye’den kabul edilen ilk sinema işletmesi.

İngiltere’deki Exeter Üniversitesi’nde Büyü ve Okült Bilim Yüksek Lisans Programı açılacak. Arap ve İslam Çalışmaları Enstitüsü bünyesindeki bir yıllık program, Eylül 2024’te başlayacak. Programda sunulacak dersler arasında ‘Batı Edebiyatı ve Sanatında Ejderhalar’, ‘Halüsinojen Maddeler Felsefesi’ bulunuyor.

Japonya’da biliminsanları, ilk kez bulutlarda mikroplastik parçalarına rastladı. Araştırmada, yüksekliği 3 bin 776 metre olan ülkenin doruk noktası Fuji Dağı ve 1.300 metre yükseklikteki Oyama Dağı’nın etrafındaki bulutlardan numuneler toplandı. Uzmanlara göre, bu durum iklim krizini tetikleyen ve küresel ısınmayı artıran etmenlerden olabilir. 

dünya

Fotoğraf: Branden Camp / Depo Photos

ABD Temsilciler Meclisi tarihinde ilk kez bir meclis başkanı görevden alındı. Cumhuriyetçi Partili başkan Kevin McCarthy, parti içindeki çekişmeler nedeniyle mecliste yapılan oylamayla koltuğunu kaybetti.

• Ülkede hükümetin kapanması ABD Başkanı Biden’ın geçici bütçe tasarısını imzalamasıyla geçen hafta önlenmişti. Ancak bunun son dakikada önlenmesi, meclis içindeki Cumhuriyetçi üyeler arasındaki görüş ayrılıklarını derinleştirmişti.
• Olası Temsilciler Meclisi başkan adayları kimler?

Yunanistan’ın Ege Denizi’ndeki adaları yakınlarında, Türkiye’den yola çıktığı düşünülen 239 sığınmacı kurtarıldı. Yunan adalarındaki kabul merkezlerinde sığınmacı sayısı, 1 Ekim’de 14 bin 938’e yükselerek kapasiteyi aşmıştı. 

• BM verilerine göre yılın başından bu yana Türkiye’den kara ya da deniz yoluyla Yunanistan’a ulaşanların sayısı 31 bine yaklaştı. Geçen yıl AB’ye ulaşan toplam düzensiz göçmen sayısı 18 bin 700 olmuştu.
• AB’ye üye ülkeler, kriz durumunda mülteci ve göçmenlere bakma görevinin paylaşılması konusunda kilit bir anlaşmaya imza attı. ‘Sığınma ve Göç Paktı’ isimli anlaşma ayrıca kitlesel göç durumunda sığınmacılar için olağan prosedürlerden vazgeçilmesini öngörüyor. 

İtalya’nın Venedik kentinde turistleri taşıyan bir otobüsün kaza yapması sonucu ikisi çocuk en az 21 kişi hayatını kaybetti, 18 kişi de yaralandı. Otobüsün köprüdeki bariyerleri yıkarak elektrik hatlarına çarpmasıyla çıkan yıkan, kazanın durumunu ağırlaştırdı. 

Pakistan, kasım ayına kadar tüm izinsiz Afgan sığınmacıların ülkeyi terk etmeleri gerektiğini, uymayanların zorla çıkarılacağını söyledi. Hükümete göre 1.7 milyon Afgan, yasadışı olarak ülkede bulunuyor. 

• Pakistan, sınırdaki saldırılardan Afganistan’da üslenmiş militanları sorumlu tutuyor. 

Avrupa Parlamentosu, ‘Medya Özgürlüğü Yasası’nı kabul etti. Son yıllarda birlik içinde gazetecilik konusunda ‘kaygı verici’ gelişmelere karşı bir adım olarak atılan düzenleme, ‘medyanın her müdahaleye karşı korunması, gazetecilere karşı casus yazılım kullanımının yasaklanması, tüm medya organlarının mülkiyet ve fon konusunda şeffaf olması ve kamu reklamlarının adil şekilde dağıtılmasını’ amaçlıyor. Yasa, Avrupa Komisyonu’nun onaylamasının ardından yürürlüğe girecek.

2023 Nobel Kimya Ödülü, LED ışıklarda kullanılan küçük kuantum noktalarıyla ilgili çalışmaları nedeniyle ABD’li araştırmacılar Moungi Bawendi, Louis Brus ve Alexei Ekimov’a verildi.

Kanada’da parlamentonun alt kanadı Avam Kamarası’nın yeni başkanı Greg Fergus oldu. Liberal Parti milletvekili, böylece bu göreve seçilen ilk siyah oldu.

• Eski başkan, II. Dünya Savaşı sırasında Naziler için savaşan Ukraynalı bir ismi parlamentoda ‘savaş kahramanı’ olarak tanıtıp ayakta alkışlattırmış; tepkilerin ardından bu durumu bilmediğini söyleyip  istifa etmişti.

ekonomi

Fotoğraf: Depo Photos

ABD merkezli yatırım bankası Morgan Stanley, Merkez Bankası’nın bu ay politika faizini 500 baz puan artırarak yüzde 35 seviyesine yükseltmesini bekliyor. Kasımda ise 250 baz puan artış bekleyen banka, mart ayındaki yerel seçimlerin ardından sıkılaştırmanın devam edeceğini öngörüyor. Bankanın 2024 yılı ikinci çeyreğine ilişkin faiz beklentisi ise yüzde 40 olarak açıklandı.

Türkiye’nin eylül ayındaki dış ticaret açığı, yaklaşık 5 milyar dolar olarak gerçekleşti. Yılın ilk dokuz aylık dönemindeki açık ise 87.29 milyar dolar oldu. Bu, geçen yılın aynı dönemine oranla yüzde 5’lik bir artışa işaret ediyor. Yine aynı dönemde ihracatın ithalatı karşılama oranı ise yüzde 68.2.

• Eylülde en fazla ihracat yapılan ülke 1.91 milyar dolarla Almanya; en fazla ithalat yapılan ülke ise 3.72 milyar dolarla Çin oldu.

Avrupa’da iş açığının en yüksek olduğu ülke, 934 binle Almanya oldu. Almanya’yı 331 bin açık iş sayısıyla Türkiye ve 250 bin açık iş ilanı ile Hollanda takip etti. İşgücü açığı oranının en yüksek olduğu ülke ise yüzde 4.7 ile Hollanda. İkinci sırada yüzde 4.6’yla yer alan Belçika’yı, yüzde 4.4 ile Avusturya takip ediyor.

• Çevrimiçi iş ilanlarında en çok aranan meslek, yüzde 3.1 ile yazılım geliştiriciler oldu. Yüzde 2.9’la mağaza satış asistanları ve yüzde 2.8 ile sistem analistleri listede yazılım geliştiricileri takip eden meslekler oldu.

JPMorgan, BİM’i Orta ve Doğu Avrupa, Ortadoğu ve Afrika (CEEMEA) bölgesinde en beğendiği 10 şirket listesine eklediğini açıkladı. BİM, Top 10 listesine 2020’den bu yana giren ilk Türk şirketi oldu. Banka, Türkiye için tavsiyesini ‘nötr’ olarak korudu.

Türk Lirası’nın reel değerindeki artış, son iki ayda yüzde 14’ü buldu. Ağustosta 52.42 düzeyinde bulunan reel efektif döviz kuru endeksi, eylül ayında 3.10 puan artarak 55.52 seviyesine yükseldi.

Facebook ve Instagram’ın çatı şirketi Meta’nın kullanıcılara, platformları ‘reklamlarla ücretsiz kullanmak’ ya da ‘reklamsız sürüm için ücret ödemesi’ seçeneği sunacak. Wall Street Journal, şirketin ücretli seçeneğinin yaklaşık 13 euro olacağını yazdı.

spor

Fotoğraf: Depo Photos

Galatasaray’ın UEFA Şampiyonlar Ligi grup maçında Manchester United’ı Old Trafford’da 3-2 mağlup ettiği maçın özeti. 

• Kapsül Spor’un bugünkü sayısı: ‘30 yıl sonra Manchester yine sarı&kırmızı’ ve İngiliz basınından özetler: ‘Maçın oyuncusu Zaha’

UEFA, Türkiye ve İtalya’nın 2032 Avrupa Futbol Şampiyonası’na (EURO 2032) ev sahipliği başvurusunu değerlendirmeye aldı. UEFA, bu kararla birlikte Türkiye’nin EURO 2028 adaylığı için yarışmayacağını duyurdu. 

• EURO 2028’nin ev sahipliği için sadece Birleşik Krallık ve İrlanda Cumhuriyeti’nin, EURO 2032 için ise sadece Türkiye ve İtalya’nın ortak başvuruları bulunuyor. İki turnuvanın da ev sahipleri, 10 Ekim’deki UEFA toplantısında belli olacak.

Premier Lig’de oynanan Tottenham-Liverpool maçında Luis Diaz’ın iptal edilen golündeki VAR kayıtları yayınlandı. Kayda göre VAR hakemi Darren England, kontrollerin ‘mükemmel’ olduğunu söylüyor ve hata yapıldığını fark ettiğinde ise küfür ediyor.

kapsül öneriyor

• ‘Tadına Doyulmaz Sohbetler’de Okan Bayülgen, İlber Ortaylı ve Sahrap Soysal konuşuyor: ‘Seinfeld dizisiyle popülerleşen Babka ekmeği’
• ‘True Detective’ dizisinin ‘Night Country’ adlı dördüncü sezonundan fragman. 
• 5Harfliler’den Pınar Üzeltüzenci’nin yazısı: “Kedicik belgeseli istediği yerde top koşturabilen bir örgütün yaptıklarını iktidarsız bir gizli geyin kan donduran intikam hikâyesine indirmeye yelteniyor.”
• Komedyenler Pınar Fidan ve Seda Yüz’ün programı ‘PES’ bölümü: ‘Müzik’
• TRT arşivinden: ‘1970’lerde gençlerin sosyal hayatı’
• Mac DeMarco&Ryan Paris teklisi: ‘Simply Paradise’

günün sözü

“Çocukların önüne oyuncak diye koyduğumuz her şey insanlığın geleceğidir.”

İstanbul Beşiktaş’ta çizgi romanlardaki kedilerin bir araya geldiği ‘Kedi Müzesi’ni açan yazar Sunay Akın.