Sayı: 1.070 - Ortalama okuma süresi: 5 dakika (1.503 kelime)

🌦️ Ülkenin büyük bir bölümünde yağmur bekleniyor. Yağmurun, Afrika üzerinden ülkeye iki farklı koldan giriş yapacak çöl tozlarına karışabileceği öngörülüyor.

$: 32,22 📉 €: 34,78 📈 BIST 100: 10.268 📈 ₿: 62.463 USD 📈

# Sosyal medyanın gündeminde, yarın iş bırakmaya hazırlanan öğretmenler var. 

🎧 kapsül | günlük doz, tüm podcast platformlarında.

Demokrasimsi

Hazırlayanlar: Emrah Temizkan, Ufuk Tanışan, Şeriban Alkış

Türkiye dâhil 53 ülkedeki 'demokrasi algısı'nı ölçen endeksin bu yılki sonuçlarına göre, 'demokrasi açığının en yüksek olduğu' ülkelerden biri Türkiye oldu.

'Demokrasi açığı' tabiri, yurttaşların demokrasiye verdiği önem ve ülkelerini ne ölçüde demokratik buldukları arasındaki farkı temsil ediyor. Türkiye'den daha yüksek puana sadece dört ülke ulaştı. Listenin son dört sırasında yer alan Yunanistan’ın üzerinde Venezuela, Macaristan ve Ukrayna bulunuyor.

Türkiye'den ankete katılan her beş kişiden üçü, ülkedeki demokrasiyi 'yetersiz' olarak tanımladı. Bu oranla Türkiye, 53 ülke arasında 47. sırada yer aldı. Türkiye'nin altında kalan ülkeler sırasıyla İran, Endonezya, Macaristan, Yunanistan, Peru ve Venezuela oldu.

Ülkesinin demokratik olduğunu düşünenlerin başında Güney Koreliler geldi. İkinci sıradaki Çin’i, Tayvan ve Vietnam takip etti.

Sağlık Bakanlığı, 13 Mayıs’tan itibaren hastane randevuları için ‘önceden onay’ sistemine geçileceğini açıkladı. Buna göre, ertesi gün randevusu olan kişi, önceki gün saat 20.00’ye kadar randevusuna onay verecek veya gelemeyeceğini bildirecek. Bakanlık verilerine göre,   geçen yıl randevu kapasitesinin yüzde 30’u kullanılamadı. İstanbul Tabip Odası, 10 dakika içinde dört hastaya randevu verildiğini açıklamıştı.

Narkotik ekipleri tarafından İstanbul’daki evinden gözaltına alınan şarkıcı Kalben Sağdıç, yurtdışına çıkış yasağı konularak serbest bırakıldı. 

• Kalben’in mesajı: “İyiyim. Hep daha da iyi olmak için çabalıyorum ve çabalayacağım” ve Binnaz Saktanber’in yazısı: “Kalben’in kolay lokma görülmesinin sebepleri malum.”

İstanbul’a su sağlayan barajlardaki doluluk oranı yüzde 83.26 olarak ölçüldü. 

İstanbul Üsküdar’ın AKP’li eski belediye başkanı Hilmi Türkmen’in, ‘görevi kötüye kullanma’ suçlamasıyla yargılanmasına karar verildi. Dava, sahibi olduğu arazi üzerindeki kaçak yapıları yıkmayan belediyenin suç işlediğini savunan bir yurttaşın şikâyetiyle açılmıştı.

CHP, ‘yeni müfredat’ tartışmalarının merkezindeki eğitim çalışanları için 18 Mayıs saat 13.00’te İstanbul Saraçhane’de miting yapacağını duyurdu. Milli Eğitim Bakanı Tekin, ‘yüzde 50 KPSS, yüzde 50 mülakat’ baz alınarak 20 bin öğretmen atanacağını söylemişti.

İstanbul Sarıyer'de, 34 yıldır kaba inşaat hâlinde kalan 27 katlı gökdelenin yıkımı başladı. 2019 yılında rezidans projesine dönüştürülen binanın depreme dayanıksız olduğu ortaya çıkmıştı.

politika

Partinin eski lideri Kılıçdaroğlu’yla görüşmesini anlatan CHP lideri Özel, “Müzakere de bir mücadele yöntemidir” dedi. (Depo Photos)

CHP’li belediyelerdeki bazı atamalar, partide ‘kayırmacılık’ tartışmasına yol açtı. BBC Türkçe’nin kulis haberine göre, atamaların bir kısmını genel merkezin müdahalesiyle engelleyen yönetim, farklı önlemler almayı planlıyor. Melih Aşık’ın yazısı: ‘Aslan bacanak’

Ülkü Ocakları'nın eski genel başkanı Sinan Ateş’in öldürülmesine ilişkin davanın ilk duruşması 1 Temmuz’da görülecek. Cinayetin tetikçisinin kaçırıldığı iddia edilen ‘çakarlı’ aracın görüntüsü paylaşıldı. İsmail Saymaz'ın yazısı: ‘Kafasına sıkacaklar’ diyeni serbest bıraktılar'

'Gezi Davası'nda ağırlaştırılmış müebbet cezası alan tutuklu işinsanı Osman Kavala yeniden yargılama tartışmaları hakkında konuştu: “İnsanların yıllar boyu hapis kalmalarına yol açan davaların yeniden görülmesi temel hukuk ilkelerinin ve insan haklarına saygının gereğidir.”

Konda Araştırma’nın raporu: ‘31 Mart yerel seçimi sandık analizi’

Sedat Ergin’in sayılarla yerel seçim analizi: ‘CHP oylarında karşımıza çıkan dört küme’

Deniz Zeyrek’in yazısı: “Türkiye’nin nasıl yönetildiğini anlamak için iki ziyarette çıkan fotoğraflara çok iyi bakmak gerekiyor.”

kültür - yaşam

Fotoğraf: Juan Gomez / Unsplash

Her gün en az yarım yemek kaşığı zeytinyağı tüketenlerin, hiç zeytinyağı tüketmeyen veya nadiren tüketenlere kıyasla demanstan ölme riski yüzde 28 daha düşük. JAMA Network Open’da yayımlanan çalışmada, zeytinyağı tüketimi ile demans arasında doğrudan nedensel bir ilişki bulunamasa da zeytinyağının kalp sağlığı üzerindeki olumlu etkisi nedeniyle beyni dolaylı olarak desteklediği düşünülüyor. Çalışma için 92 binden fazla kişinin 28 yıllık verileri incelendi. 

İşitme sorunlarının çözümü için test edilen ‘gen tedavisi’ sonuç vermeye başladı. İngiltere’de 18 aylık bir bebeğin, uygulanan tedaviden altı ay sonra sesleri işitebildiği ve konuşabildiği aktarıldı. Söz konusu tedavi türünde, Otof geninin çalışan bir kopyası, geliştirilmiş bir virüs kullanılarak hücreye iletiliyor. 

dünya

İsrail’in Gazze’ye yönelik saldırıları sürüyor. (Fotoğraf: Omar Ashtawy / Depo Photos)

İrlanda, İspanya, Slovenya ve Malta’nın 21 Mayıs’ta Filistin’i tanımaya hazırlandığı öne sürülüyor. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda yarın (10 Mayıs) Filistin’in tam üyelik hakkı kazanmasını sağlayabilecek bir oylama yapılacak. Bu oylamanın sonucunu bekleyen söz konusu dört devlet, mart ayında yaptıkları ortak açıklamayla Filistin devletini tanıma yönünde ilk adımı atma konusunda mutabık kaldıklarını duyurmuştu.

ABD merkezli çok uluslu havacılık şirketi Boeing’e yönelik bir suçlama da, gövde parçaları üreten bir fabrikanın eski yetkilisinden geldi. Santiago Paredes isimli eski çalışan, şirketin birçok parçanın kusurlu şekilde üretimden çıkmasına göz yumduğunu söyledi. Paredes, Boeing’e gönderilmek üzere kargoya verilmiş bazı parçalarda 200 kusur tespit ettiği zamanlar olduğunu savundu. Söz konusu iddialar 2010-2022 yılları arasını kapsıyor. Ocak ayında Boeing 737 Max tipi bir uçağın kalkıştan kısa bir süre sonra kapısı yerinden fırlamıştı. Şirketi sayısız kez kuralları ihlal etmekle suçlayan John Barnett isimli eski bir çalışan da mart ayında arabasında ölü olarak bulunmuştu.

Rusya, Sovyetler Birliği'nin II. Dünya Savaşı'nda Nazi Almanyası’na karşı kazandığı zaferin anıldığı Zafer Günü’nü kutladı. Burada konuşan ülke lideri Putin, Batılı devletleri küresel çatışma riski almakla suçladı: “Bu tür hırsların nelere yol açtığını biliyoruz. Rusya küresel bir çatışmayı önlemek için her şeyi yapacaktır. Ama aynı zamanda kimsenin bizi tehdit etmesine de izin vermeyeceğiz.” Hiçbir Batılı liderin katılmadığı törende Belarus, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan, Küba, Laos ve Gine-Bissau liderleri hazır bulundu.

Kanada’da oturma ve çalışma izni olmayan göçmenler, ülkeden sınırdışı edilme korkusu yaşıyor. 2021 verilerine göre 41 milyonu aşan bir nüfusa sahip olan Kanada’nın yüzde 23’ünü yabancı uyruklu insanlar oluşturuyor. Hükümet daha önce ülkede yıllardır yaşayan insanlara ve burada büyüyen çocuklara yönelik geniş çaplı bir düzenleme sözü vermişti. Ancak yakın zamanda böyle bir düzenlemenin çıkması beklenmiyor. Ülkede 100 bin ila 1 milyon arasında ‘kâğıtsız’ göçmen bulunuyor.

Almanya’daki işçiler, geçen yıl toplamda 1.3 milyar saat fazla mesai yaptı. Ancak bu 1.3 milyar saatlik fazla mesainin 775 milyon saatine ücret ödenmedi. Bir diğer deyişle, Almanya’daki şirketler, fazla mesai ücreti ödemeyerek çalışanlarının üzerinden 32 milyar euro kazanç sağladı. Almanya’daki Sol Parti de çalışanların yaptığı fazla mesai ile 835 bin tam zamanlı iş yaratılabileceğine dikkat çekti.

Kuzey Makedonya’da düzenlenen cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci turunda yüzde 65’ten fazla oy alan Gordana Siljanovska Davkova, ülkenin ilk kadın cumhurbaşkanı olacak. Aynı anda düzenlenen genel seçimlerde de muhalefet koalisyonu zafer ilan etti. 

ekonomi

Mayıs 2023’te 2024 yıl sonu enflasyon beklentisi yüzde 8.8’di. (Grafik: Bloomberg HT)

Merkez Bankası 2024 enflasyon beklentisini yüzde 36’dan yüzde 38’e yükseltti. 2025 ve 2026 tahminleri ise sırasıyla yüzde 14 ve yüzde 9 seviyesinde korundu.  

• Merkez Bankası son 12 yılda yıl sonu enflasyonunu tahmin etme konusunda genel olarak yanıldı. Son üç yıldır resmî enflasyon, bankanın tahminlerini üç kat aşıyor. 2011’den bu yana yalnızca iki kere enflasyon Merkez Bankası’nın beklentisinden düşük gerçekleşti. 
• Alaattin Aktaş’ın yazısı: ‘Bir yıllık enflasyon tahmininiz yüzde 19.67 ama bunu gizliyorsunuz; hayırdır!’ 

BDDK verilerine göre son sekiz ayda TL mevduatın payı yüzde 32’den yüzde 44’e çıkarken KKM’nin payı yüzde 26’dan yüzde 14’e geriledi.

📝 Ümit Akçay’ın yazısı: “Halkın kemerleri sıkılırken, mevcut para politikası, uluslararası para girişlerini yani sermaye akımlarını cezbetmek üzerine kurulu. 2024 seçimleri sonrasına, özellikle de son iki haftaya baktığımızda uluslararası finans kapitale önerilen bu cazip ‘servet transferi’ teklifinin karşılıksız kalmadığı ve sermaye girişlerinin başladığı görülüyor.” 

Rekabet Kurulu, İstanbul’daki bazı Fransız liselerine okul kayıt ücretlerini ve Türk öğretmenlerin maaşlarını ortak hareket ederek belirledikleri için idari para cezası verilmesini kararlaştırdı. Saint-Joseph, Saint-Benoît, Notre-Dame de Sion, Saint-Michel ve Sainte-Pulchérie liseleri toplam 21 milyon lirayı aşkın ceza ödeyecek.

• Şişli’deki Notre-Dame de Sion’un 2023-2024 döneminde yıllık eğitim ücreti 375 bin lira, Beyoğlu’ndaki Saint-Benoît’nın 377 bin lira, Sainte-Pulchérie’nin ise 371 bin lira. 

Pegasus, yılın ilk çeyreğinde piyasa beklentisinin üstünde bir zarar açıkladı. Dış hat yolcu trafiğini geçen yıla kıyasla yüzde 32, iç hat yolcu trafiğini ise yüzde 24 artıran şirketin net zararı 3.5 milyar lira.

Arjantin’de 11 dolar değerinde 10 bin pesoluk yeni banknot piyasaya sürüldü. En büyük banknot olan 2 bin peso yalnızca bir yıl önce tedavüle girmişti. Ayrıca merkez bankası bu yılın sonlarında 20 bin pesoluk banknot çıkarılacağını da bildirdi. Ülkede yıllık enflasyon yüzde 290’a yaklaşmış durumda.

Çöken kripto para borsası FTX, müşterilerine paralarını geri vereceklerini açıkladı. FTX, alacakların tamamının ödenmesinin ardından, fon kaldığı ölçüde alacaklılara ek faiz ödemeleri öngörüyor. Alacaklılarına yaklaşık 11.2 milyar dolar borcu olan FTX’in alacaklılara dağıtmak üzere sahip olduğu fonun ise 14.5 ile 16.3 milyar dolar arasında olduğu tahmin ediliyor.

spor

Fotoğraf: Oscar J. Barroso / Depo Photos

Şampiyonlar Ligi yarı final rövanş maçında konuk ettiği Bayern Münih’i 2-1’lik skorla geçen Real Madrid, 1 Haziran’da Londra’da oynanacak finalde Borussia Dortmund’un rakibi oldu. Maçın son 10 dakikasına yenik giren İspanyol temsilcisi, 88. ve 90+1 dakikalarda Joselu'nun attığı gollerle maçı çevirerek finale yükseldi.

Fenerbahçe Beko, beş yıl aranın ardından EuroLeague’de yeniden Final Four sahnesine çıkacak. Sarı - Lacivertliler, Monaco’yu deplasmanda 80-79 mağlup ederek seride durumu 3-2’ye getirdi ve Berlin’deki yarı finale yükseldi. Fenerbahçe Beko, 24 Mayıs’ta Ergin Ataman’ın çalıştırdığı Panathinaikos’la karşı karşıya gelecek. Diğer yarı final eşleşmesi ise Real Madrid ile Olympiakos arasında oynanacak.

Spor ekranı: Swiatek-Pera (20.00/beIN Max 1), 22.00 (Atalanta-Marsilya, Olympiakos-Aston Villa/Exxen, Leverkusen-Roma/TV 8.5), Thunder-Mavericks (04.30/S Sport).

kapsül öneriyor

Parra for Cuva’nın Cercle seti: ‘Live at Cañon del Sumidero, Mexico’ 

NPR’ın gölge oyunu hikâyesi: ‘Disarming A Robbery’ 

Çağdaş Bayraktar’ın yazısı: ‘Cumhuriyet gazetesinin kedileri’

Dilara Koçak’ın yazısı: ‘Çölyak ile ilgili sık sorulanlar’

Janset Atacan'ın yazısı: ‘Televizyon dizilerinde kadın temsili problemi’

‘O'nun Şehri’ bölümü: ‘Acun Ilıcalı İle Hull City'de iki gün’

günün sözü

“Bunlar çok uzun konular, bunları tartışınca görüyorsunuz ortaya bir şey çıkmıyor. Yarım saat oldu…”

Millî Eğitim Bakanı Tekin'in toplantısına katılan ancak basın açıklamasında yer almayan sendikalardan Eğitim İş'in genel başkanı Kadem Özbay, “Gelin bir adım atın, birlikte olalım” dediği Tekin’den aldığı yanıtı paylaştı.