Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın duyurduğu ‘dövize endeksli mevduat’ projesinin detayları, Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından paylaşıldı.

Nasıl işleyecek?: ‘Kur Korumalı TL Vadeli Mevduat’ ismi verilen düzenlemeyle, vadeli hesaplar üzerinde işleyecek faiz ile hesap açılış ve vade tarihlerindeki kur değişim oranı kıyaslanıp, yüksek olan oran üzerinden aradaki fark TL olarak hesaba yatırılacak. Stopaj uygulanmayacak projeden sadece gerçek kişiler yararlanacak.

3, 6, 9 ve 12 ay vadeler ile açılabilecek hesaplar için Merkez Bankası, her gün saat 11.00’de ABD Doları alış kuru yayınlayacak. Hesaptan vadesi gelmeden para çekilmesi durumunda ise hesap sahibi söz konusu haktan yararlanamayacak.

Kaynak var mı?: Bakanlık, sistemin ayrıntılarını paylaşsa da bunun için gerekli kaynağın hangi bütçeden karşılanacağını ise yanıtsız bıraktı. Dünya Bankası Hazinesi Borç ve Risk Yönetimi Başkanı Coşkun Cangöz’e göre henüz bir yasal düzenleme yok: “Ödemenin yapılması için ödenek gerekiyor. Bütçeye ödenek koyabilmek için de yasal düzenleme lazım. Her ikisi de yok. Aceleyle alınmış bir karara benziyor.”

Örneği var mı?: ‘Dövize endeksli mevduat’ projesi daha önce Türkiye’de iki kez uygulandı. İlk kez 1967’de uygulanan sistem sayesinde ülkeye, yurtdışındaki işçiler ve ihracatçılar sayesinde 3.5 milyar dolarlık döviz girdisi sağlandı. Ancak anapara ve kur farkı ödemeleri, aşırı yük olmaya başlayınca projeye son verildi. 1974’te ise dönemin başbakanı Demirel’in tekrar başlattığı sistem, 1978 yılında bir kez daha bitirildi. Zira yeni hesap açılması yavaşlayınca Merkez Bankası ve bankalar, vadesi gelen ödemeleri yapmakta zorlanmaya başlamıştı.

Kur ne durumda?: ‘Dövize endeksli mevduat’ sisteminin duyurulmasının ardından sert satış yiyen dolar/TL kuru, gün içinde 11.06 seviyelerine kadar indi. Gün içinde yine dalgalı bir seyir izleyen kur, 12.40 ila 13.05 seviyelerinde dolanıyor. Dolar/TL kuruna paralel olarak euro/TL kuru da 12.90’a kadar geriledi. Türkiye Bankalar Birliği Başkanı Alpaslan Çakar, dün gece (20 Aralık) mobil bankacılık üzerinden 1 milyar dolarlık mevduatın Türk Lirası’na çevrildiğini açıkladı. İş Bankası Genel Müdürü Hakan Aran da saat 10.00’a kadar bozdurulan mevduatların 1.75 milyar doları bulduğunu duyurdu.

Ekonomistler ne diyor?: Ekonomistlerin büyük bir kısmı projenin, üstü kapalı bir faiz artırımı olduğunu düşünüyor ve yüksek enflasyon tehlikesine dikkat çekiyor.

Uğur Gürses: “Peki, bu icat edilen dövize endeksli TL mevduat hesabı işe yarar mı? İşe yarar kısmının ne olduğuna bağlı. Bizatihi böyle bir enstrüman yaratılması dolarizasyona körükle gidilmesi demek. Treni kaçıranlara bir 'ara istasyon' ile kompartımanda yerini alma imkânı sunuluyor.”

Mahfi Eğilmez: "Dolaylı faiz artırımı yapılıyor yani. Kur yüzde 40 artmış, faiz yüzde 14 ise aradaki 26 puan ödenecek. Ve bunun adı faiz olmayacak. Müthiş.”

Yalçın Karatepe: "Fazla heyecanlanmayın. Geçmişe dönük bir şey yok. Bundan sonra dövize endeksli bono satacaklar. Aslında bu örtük faiz artışıdır. Olay bu."

Refet Gürkaynak: "Adına faiz artırımı demeden destansı bir artış gerçekleşti. Döviz kurunda keskin bir artış olduğunda bütçeye büyük bir yük binecek. Bu tür bir yük genellikle paraya çevrilir, bu da daha yüksek döviz ve enflasyon oranları anlamına gelir.”

Timothy Ash: “Erdoğan, ekonomiyi yönetmek için faiz oranlarını kullanmak istemiyor. Bu, gerçeğin etrafından dolaşmak için inanılmaz derecede karmaşık bir plan... Türk halkı nihayetinde yönetimin ülkenin sorunlarını yönetme yeteneğine inanıyorsa yatırımcılar daha fazla plan detayını görmek için bekliyor olacak.”