Fotoğraf: Tarım ve Orman Bakanlığı

Türkiye’nin ‘Sudan’da tarım’ hayali suya düştü. Sudan, anlaşma gereği Türkiye’ye vaat ettiği 780 bin 500 hektar araziyi vermedi. İki ülkenin ortak kurduğu şirkette ise yalnızca bir kişinin çalıştığı ortaya çıktı. Üstelik faaliyette olmayan şirketin yöneticilerine de 1 yıl için toplam 416 bin 695 lira ödeme yapıldı. Bu tutar, altı yönetim kurulu üyesi ve başkana huzur hakkı ve ikramiye bedeli olarak ödendi. 

Her şey, Türk Sudan Uluslararası Tarım ve Hayvancılık A.Ş.’nin 2020 Faaliyet Raporu’nda ortaya çıktı. Sudan’da değişen hükümet ve pandeminin olumsuz etkileri nedeniyle 780 bin 500 hektar arazinin Türkiye’ye devrinin gerçekleşmediği raporlandı. 

Sudan macerası nasıl başlamıştı?: İki ülke arasındaki tarımsal üretim işbirliğinin ilk adımları 2013’te atıldı. Ardından, Türk-Sudan Uluslararası Tarım ve Hayvancılık Anonim Şirketi (TİGEM) kuruldu. 66.5 milyon TL sermayeli şirketin yüzde 80’i Tarım Bakanlığı Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü’ne, yüzde 20’si Sudan’a aitti.

Anlaşmanın detayları: Hükümet, Sudan’da 99 yıllığına 780 bin 500 hektar tarım arazi kiralandığını duyurmuştu. Bu arazilerde, hem devlet hem de özel sektör tarımsal üretim yapacaktı. 

'İthalat tavizleri içeren’ anlaşma imzalanmıştı: 2017’de Türkiye-Sudan arasında bir anlaşma daha imzalandı. Söz konusu Ticaret ve Ekonomik Ortaklık Anlaşması kamuoyunda tepki çekmişti. Uzmanlara göre bu anlaşma kapsamında Türkiye, ‘ithalat tavizleri’ vermişti. Türkiye, Sudan’dan ithal edilecek 802 tarım ürününde, gümrük vergilerini kaldırmayı taahhüt ediyordu. 

Sudan’da darbe: Sudan’da 2019’da darbe oldu ve hükümet devrildi. Türkiye ve Sudan’ın tarımsal işbirliği de belirsizliğe sürüklendi. 

‘Sudan halkına da haksızlık’: Tarım yazarı Ali Ekber Yıldırım’a göre Türkiye, önce kendi çiftçisini desteklemeli ve kendi topraklarında üretim yapmalı. Yıldırım, başka bir ülkenin arazisini kiralayarak ya da satın alarak tarımsal üretim yapmanın, o ülkedeki halka haksızlık etmek anlamına geldiğini söylüyor.

‘Toprak kalitesi kötü’: CHP’li Tarım Orman ve Köyişleri Komisyonu Üyesi Bekir Başevirgen, ‘yurttaşın vergileri yine heba oldu’ sözleriyle eleştirdiği Sudan projesini, kısa bir süre önce Meclis’e taşımıştı. Başevirgen’in aktardığına göre Türkiye heyetine Sudan’da gösterilen arazilerin toprak kalitesi istenilen ürünler için uygun değildi. Sulama için gerekli su miktarı ve altyapı da yetersizdi. Ayrıca üretilebilecek tarımsal ürünlerin muhafazası için de yeterli tesis bulunmuyordu.