Hazırlayan: Aslı Uluşahin

2022 yılı, Sezen Aksu’nun ‘Şahane Bir Şey Yaşamak’ şarkısındaki “Selam söyleyin o cahil/ Havva ile Adem’e” sözleri etrafında kopan fırtınayla başladı. Sezen Aksu, dinî değerlere hakaret ettiği gerekçesiyle saldırılara hedef oldu. Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Adem efendimize uzanan dilleri koparmak bizim görevimizdir” dedi. Sezen Aksu saldırılara ‘Avcı’ şiiriyle karşılık verdi: “Sen beni sezemezsin / Dilimi ezemezsin / Kim yolcu kim hancı / Dur bakalım…” Aksu’nun yanıtı onlarca dile çevrildi.

Şubat ayında Tarkan, ‘Geççek’ şarkısıyla gündeme oturdu: “Hadi yeter artık fena bunaldık/ Düş babam artık düş yakamızdan.” Kimileri beğenmedi ama muhalif liderler ‘geççek’ diyerek şarkıyı sosyal medya hesaplarından paylaştı.

Fotoğraflar: Depo Photos

Aynı günlerde elektrik zamları konuşuluyordu. CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu, “Faturamı ödemeyeceğim, siz de ödemeyin” diyerek boykot çağrısı yaptı. İstanbul’da Moda Sahnesi, tiyatroların yaşadığı zorluklara dikkat çekmek için faturalarını ödemedi ve elektrikleri kesildi. Kılıçdaroğlu, fener ışığında perde açan sahneyi ziyaret etti.

Rusya’nın Ukrayna’yı işgal girişimi, Avrupa’yla Rusya arasındaki kültür köprülerinin yakılmasına neden oldu. Londra ve New York operaları, Bolşoy Tiyatrosu’yla ilişkisini kesti. Rus şef Valery Gergiev gibi birçok sanatçı Avrupa’daki işinden oldu. Sergiler kapatıldı.

Gezi Davası’nda sinemacılar Çiğdem Mater ve Mine Özerden’le birlikte, Mücella Yapıcı, Can Atalay, Hakan Altınay ve Yiğit Ali Emekçi’ye hapis cezası verildi. Osman Kavala müebbet hapse mahkûm edildi. Yazarların ortak açıklamasında, “Ülkemizin bu hukuksuzluk, baskı, zulüm kıskacından kurtulması için sesimizi hayatın ve direnişin sesine katıyoruz” denildi.

Nerede bu Kız Kulesi?

Türkiye’ye bahar, etkinlik yasaklarıyla geldi. Onlarca festival ve konser, bazı derneklerin isteği, mülki ve idari amirlerin onayıyla iptal edildi. İçişleri Bakanı Soylu, “Festival adı altında bir dizi sahtekarın gayrikanuni olarak yapmak istediği hiçbir organizasyona devlet izin vermez” sözleriyle yasakları savundu.

Salgın döneminde uygulamaya konan canlı müziğe gece saati kısıtlaması kalıcı oldu. Mayıs ayında kısıtlama, gece 12.00’den gece 01.00’e çekildi. Müzisyenler karara tepkili.

Ayasofya’nın camiye dönüştürülmesi sonrası korunmasız bırakılması yıl boyu tartışıldı. Kapısının ve duvarlarının zarar gördüğü açıklandı. İstanbul’un bir diğer simgesi Kız Kulesi’nin restorasyon sırasında ‘ortadan kaybolması’ da çok konuşuldu.

Kültürel miras alanında dünyanın gündeminde Benin Bronzları vardı. Almanya, ABD ve İngiltere’deki müzeler ile Oxford ve Cambridge üniversiteleri, ellerindeki eserleri Nijerya’ya iade etti. Farklı ülkelere dağılmış eserleri internet ortamında buluşturan Digital Benin veritabanı erişime açıldı.

Netflix yapımı ‘Stranger Things’ dizisi müzik dünyasını salladı. Dördüncü sezonunda kullanılan ve yıllar öncesinden seslenen şarkılar müzik listelerinde ilk sıralara yükselti. Kate Bush’un ‘Running up That Hill’i ile Metallica’nın ‘Master of Puppets’ı yeniden popüler oldu.

Salman Rüşdi’ye saldırı

Johnny Depp’in, Amber Heard aleyhine açtığı ‘karalama davasını’ canlı yayında milyonlarca kişi izledi. Johnny Depp lehine verilen karar feministleri kızdırdı. Varılan uzlaşmaya göre, Heard, Johnny Depp'e 1 milyon dolar tazminat ödeyecek. Harvey Weinstein, bir kez daha cinsel saldırıdan suçlu bulunurken, Kevin Spacey hakkındaki suçlama düştü.

İranlı yönetmenler Cafer Panahi ve Mohammad Rasoulof, ülkedeki eylemlere destek verdikleri için temmuz ayında tutuklandı. Mahsa Amini’nin öldürülmesi sonrası itirazlar halk hareketine dönüştü. Direnişe katılan sanatçılar hapsedildi.

Türkiye’nin önemli sinema belleklerinden Boğaziçi Üniversitesi’ndeki Mithat Alam Film Merkezi çalışanları, sinemacılar Elif Ergezen ve Zeynep Ünal, atanmış rektör kararıyla görevden alındı. Müjde Ar’dan Türkan Şoray’a, Hale Soygazi’den Nuri Bilge Ceylan’a pek çok sinemacı, merkezin korunması için çağrı yaptı.

Yazar Salman Rüşdi, New York’ta katıldığı bir etkinlikte saldırıya uğradı. Çok sayıda yara alan Rüşdi, bir gözünü ve bir elindeki hareket kabiliyetini kaybetti. Rüşdi, 1988 yılında yayımlanan ‘Şeytan Ayetleri’ romanı nedeniyle ölümle tehdit ediliyordu.

Gülşen, ‘halkı kin ve düşmanlığa alenen tahrik’ suçlamasıyla tutuklandı. Gülşen’in bir konserde yaptığı şaka, ‘İmam Hatiplilere hakaret’ sayılmış, AKP’li sözcüler ve Diyanet İşleri Başkanlığı’nın hedefi olmuştu. Gülşen’in 3 yıla kadar hapis istemiyle yargılandığı dava sürüyor.

Onur Şener cinayeti

Just Stop Oil eylemcilerinin, National Gallery’de Van Gogh’un ‘Ayçiçekleri’ tablosuna çorba dökmesiyle gözler müzelerdeki iklim protestolarına çevrildi. Böylece “Sanat ne içindir?” tartışmasına yeni bir soru eklendi: “Hayat mı daha önemli, sanat mı?”

Müzisyen Onur Şener, Ankara’daki bir eğlence mekânında istek şarkı çalmadığı gerekçesiyle öldürüldü. Olayla ilgili iddianamede, failler için müebbet hapis cezası isteniyor. Davanın ilk duruşması 25 Ocak’ta görülecek.

Dünya, 2022 yılında rap yıldızı Kanye West’in günden güne çöküşüne şahit oldu. Kanye West, ırkçı ve nefret içeren söylemlerinin ardından iş bağlantılarını ve itibarını kaybetti. Kanye West, geçen günlerde ‘Hitler’i sevdiğini’ açıkladı.

İlk kez bir Nobel Edebiyat Ödülü tartışma yaratmadı ve feminist yazar Annie Ernaux’nun ödül alması sevindirdi. Ernaux, Akademi tarihinde ödülü alan ilk Fransız kadın yazar olmasının ‘büyük bir onur ve sorumluluk’ olduğunu söyledi. Kitapları Türkiye’de, Can Yayınları’nca basılıyor.

2022, Suat Derviş yılı oldu. Yazar ve gazeteci Suat Derviş, ölümünün 50. yılında etkinlikler ve yayınlarla anıldı. Menekşe Toprak’ın ‘Dejavu’ adlı son romanın odağında da Suat Derviş var.

Özcan Alper’in yönettiği ‘Karanlık Gece’ ile Emin Alper imzalı ‘Kurak Günler’, sinema alanının anılacak yapımları. Özcan Alper, Boğaziçi Film Festivali’nde aldığı ‘En İyi Yönetmen’ ödülünü cezaevinde tutulan TTB Başkanı Şebnem Korur Fincancı’ya adayınca, festival yönetimi Özcan Alper’i, sinemacılar da festivali kınadı. Emin Alper’in filmine verilen devlet desteği, senaryo değişikliği bahanesiyle geri istendi.

2022, ardı ardına gelen kayıplarla geçti. Fatma Girik, Maffy Falay, Murat Özer, William Hurt, Mıgırdiç Margosyan, Jean-Louis Trintignant, Cüneyt Arkın, Peter Brook, Erden Kıral, Sungun Babacan, Jean Luc Godard, İlhan İrem, Jean-Jacques Sempé, Komet, Halit Kıvanç, Terry Hall, Sarper Özhan ve Maxi Jazz, bu yıl veda edenlerden bazıları.