Hazırlayan: Aslı Uluşahin

Türkiye’nin, Sabahattin Ali’den Sait Faik’e, Sevgi Soysal’dan Pınar Kür’ün eserlerine erişen, uzun bir sansürlenmiş kitaplar listesi var ve bugünün karar vericileri listeyi genişletmeye hevesli görünüyor. Son bir haftada üç kitabın yayını engellendi, bir roman hakkında toplatma kararı alındı. Ülkenin hâline, İngiltere’de alevlenen Roald Dahl tartışmasıyla birlikte bakmak, resmi netleştirmeye yardımcı olabilir mi?

Edebi eserlere güncel sansür

1990’da dünyadan ayrılan Roald Dahl, ‘Charlie’nin Çikolata Fabrikası’, ‘Koca Sevimli Dev’, ‘Matilda’ gibi çocuk ve gençlik kitaplarının yazarı. Eserleri sayısız dile çevrildi; Türkçede de ilgiyle okunuyor. ‘Koca Sevimli Dev’, Can Yayınları’nda 25. baskıda. Ne var ki İngiltere’deki ana yayıncı kitapların güncellenmesi gerektiğini düşünüyor. ‘Şişman’, ‘siyah’, ‘deli’ gibi kelimeleri ayıklayalım, bazı tasvirlere de açıklama getirelim diyor. ‘Charlie’nin Çikolata Fabrikası’ndaki Augustus Gloop karakterine ‘şişman’ yerine ‘kocaman’ denilmesi gibi.

Yayıncının tavrı ülkeyi karıştırdı. Yazarlar ve yazar örgütleriyle birlikte, hükümet ve Kraliyet de tartışmaya katıldı. Başbakan Rishi Sunak, ülkesinin kültürel mirası söz konusu olunca, edebî eserlere müdahale edilmemesi konusunda ‘Koca Sevimli Dev’le aynı tarafta olduğunu yazdı. ‘Konsort Kraliçe’ Camilla, ifade özgürlüğünü ve hayal gücünü savunan bir demeç verdi. PEN Amerika’nın açıklamasında edebiyatın kışkırtıcı yönüne vurgu vardı.

Sergilenen karşı duruş, yayıncıya geri adım attırdı. Kısıtlama hepten kalkmadı ama kuruluş, eserlerin her iki versiyonunu basacağını duyurdu. Böylece Büyük Britanya’daki sansürcü tutum, el birliğiyle savuşturulmuş oldu. İyi haber; Can Yayınları’nın kitapları orijinal hâliyle yayınlamayı sürdürüyor olması. Ne de olsa bizim derdimiz bize yeter.

Türkiye’nin muzır kurulu

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’na bağlı Küçükleri Muzır Neşriyattan Koruma Kurulu, Janette Winterson’un ‘Vişnenin Cinsiyeti’ romanı ile Ahmet Ümit’in ‘Başkomiser Nevzat -Tapınak Fahişeleri’ kitabına yayın engeli koydu. Yetişkinler için yazılmış kitaplar 18 yaşından küçüklere sakıncalı bulunduğundan, artık poşet içinde satılacak. Bakan Yanık geçen aylarda kurulun kararlarını Meclis’te, “Yazılı olan ve olmayan kaideler toplumumuzun kültürel kodlarını ortaya koymuştur” diyerek savunmuştu.

Yavuz Ekinci’nin ‘Rüyası Bölünenler’ romanına basım, dağıtım, satış yasağı getirildi; mevcut nüshalarının toplatılmasına karar verildi. Değil bir kelimenin düzeltilmesi, hüküm değişmediği sürece roman yeniden yayımlanamayacak. Ekinci, “Gücünüz yetiyorsa buyrun roman kahramanlarını tutuklayıp hapse atın” derken yazar ve yayıncı örgütleri kararı ‘kaygı ve üzüntü verici bulduklarını’ söylemekle yetindi. Uluslararası PEN yekten kınadı, yetkililere “Geri çekin” çağrısı yaptı. Sansürle ilgili herhangi bir muhalif liderden karşı açıklama gelmedi.

Sansür ne işe yarar?

Celâl Üster, Roald Dahl kitaplarının Türkçedeki çevirmenlerinden biri. Geçenlerde, “Roald Dahl, büyüdükleri zaman yazgılarına boyun eğmeyecek, hayatı sorgulayacak çocukların yazarıdır. Bence, çocuklar, bunu sezinledikleri için onun yazdıklarını büyük bir keyifle okuyorlar” diye yazdı. Aynı zamanda yapılanın bir tür pazarlama kampanyası olabileceğini söylüyordu.

Sözcü Tv’de Fatih Portakal’ın konuğu olan Ahmet Ümit, kahkahalarla kitabın yeni baskıya hazırlandığını anlattı.

Reklamın iyisi kötüsü olur. Karar vericiler değişir. Sabahattin Ali’nin ‘Sırça Köşk’ü, Sait Faik’in ‘Medarı Maişet Motoru’ kitabı, Sevgi Soysal’ın ‘Yürümek’i, Pınar Kür’ün ‘Yarın Yarın’ı ya da Adalet Ağaoğlu’nun ‘Fikrimin İnce Gülü’ romanı, kitapçılarda yeni okurlarını bekliyor.