Toplam sözcük sayısı: 1.433 - Ortalama okuma süresi: 5.5 dakika

Veda: Milan Kundera

20. yüzyılın en büyük edebiyatçısı, Kafka’dan bu yana Çek yazarların en tanınmışı ya da Avrupa’nın en büyük romancılarından Milan Kundera, 11 Temmuz’da 94 yaşında öldü ve ardından söylenen, birkaçını sıraladığımız övgülerle uğurlanıyor. ‘Varolmanın Dayanılmaz Hafifliği’ romanıyla anılan, ‘Roman Sanatı’ kitabı edebiyat meraklılarının başucunda duran Kundera’ya, hayatının belli duraklarından geçerek veda ediyoruz.

Hazırlayan: Aslı Uluşahin​​ 

Milan Kundera 1929 yılında Çekoslovakya’da doğdu. Babası piyanist ve müzikologdu. Çocukluğunda müzik eğitimi aldı ve müzik, eserlerinin ana kaynaklarından oldu. Kendi deyimiyle ‘romanlarının yapısını müzikal düşüncenin temeli üzerine kurdu’. Bir söyleşide, müziği sevdiğini ama müzisyenleri sevmediğini söylemişti. Buna karşın, ‘Prag Baharı’ gelip çattığında ve kara listeye alınıp kitapları raflardan, o öğretmenlikten kovulduğunda, ilk göz ağrısı imdadına yetişti. O dönem birçok işin yanı sıra caz barlarda çalarak geçindi. 19 yaşında üye olduğu Komünist Parti’den ‘Şaka’ (1967) adlı ilk romanı nedeniyle ikinci kez ihraç edilmişti.

Fotoğraflar: National Review

Sonraki uğraşının sinema olduğu söylenebilir. Çünkü edebiyatın yanı sıra sinema eğitimi aldı; Prag Film Akademisi’nde ders verdi. ‘Çek Yeni Dalgası’nın yaratıcılarından Miloš Forman ve Jiri Menzel öğrencisiydi. ‘Şaka’ 1969’da Jeromil Jireš tarafından sinemaya uyarlandı. Kundera’ya dünya çapında tanınırlık kazandıran romanı ‘Varolmanın Dayanılmaz Hafifliği’ ise 1988’de. Ne var ki roman kişileri ‘Tomas’ ile ‘Tereza’ya Daniel Day-Lewis ve Juliette Binoche’un can verdiği film, Kundera’nın takdirini kazanamadı. Başka hiçbir eserinin sinemaya uyarlanmasına izin vermedi.

Sürgün ve Fransız vatandaşlığı

Kitaplarının farklı dildeki ilk adresi Fransa’ydı ve Kundera, yine kendi sözleriyle, onların yolunu takip etti. Ülkesinden sürgün edildiğinde 1975’te Paris’e taşındı, ‘Gülüşün ve Unutuşun Kitabı’ (1978) yayımlanınca ertesi yıl Çek vatandaşlığından çıkarıldı. 1981’de Fransız vatandaşı oldu. Ülkesine dönüş imkânı kalmadığını düşünerek göçmen olmadığını söylüyor, “Benim asıl vatanım Fransa” diyordu. En önemli eserlerini burada, 1988 yılına kadar Çekçe, sonrasında Fransızca yazdı. Sürgündeki Çek şair Věra Linhartová hakkındaki kısa bir yazısında, aslında durduğu yeri anlatıyordu: “Linhartová Fransızca yazdığında hâlâ bir Çek yazar mı? Hayır. Fransız yazar mı oluyor? Hayır, o da değil. O bambaşka bir yerde.”

2019’da yeniden Çekya vatandaşı oldu. Fransız Büyükelçisi, belgeyi teslim ettiğinde, Kundera’nın sadece alıp teşekkür ettiğini anlattı. Yine de zaman zaman doğduğu topraklara ‘resmî olmayan’ ziyaretler yaptı.

‘Romanın sesi duyulmuyor’

Kundera, henüz en ünlü eseri yayınlanmadan, yazar Philip Roth’la yaptığı, 1980’de The New York Times’ta yayımlanan ünlü görüşmede, romanın artık dünyada yeri olmadığını hissettiğinden yakınıyor, “Totaliter dünya, ister Marx, ister İslam ya da başka bir şey üzerine kurulmuş olsun, sorulardan çok cevapların dünyasıdır” diyordu. Ona göre bu dünyada, insanlar anlamak yerine yargılamayı, sorular yerine cevapları tercih ediyor ve ‘kesinliğin aptalca gürültüsü içinde’ romanın sesi zor duyuluyordu. Oysa Kundera için roman hiçbir şey iddia etmez, araştırır ve sorular sorar: “İnsanın aptallığı her şeye bir cevabı olmasından kaynaklanır, romanın bilgeliği ise sürekli soru sormaktan.”

“Hafızanın unutmaya karşı verdiği savaş, insanın iktidara karşı verdiği savaşa benziyor” der Kundera, ‘Gülüşün ve Unutuşun Kitabı’nda. Eserlerinin politik metinler olmadığını iddia etse de, arka planda komünist Çekoslovakya eleştirisi akar durur. Özellikle Çekce yazdığı eserlerinde o dönemi anlatmaktan vazgeçmez çünkü Fransa’da olsa da hayal gücü ‘Prag’da demir atmıştır’. 

Bunu yaparken, başkaldırı saydığı erotizme ve alaycı mizaha yaslanır ve Philip Roth’a mizahın değerini Stalin döneminde öğrendiğini anlatır: “O zaman 20 yaşımdaydım. Stalinist olmayan, korkmam gerekmeyen birini gülümsemesinden her zaman tanırdım. Mizah duygusu, güvenilir bir tanınma işaretidir.”

Yazarlarla dayanışma

Latin yazarlar Gabriel García Márquez ve Carlos Fuentes, Aralık 68’de, ‘Prag Baharı’ sonrası dayanışma için Çekoslovakya’ya geldiğinde, onları karşılayan kişi Kundera’ydı. Özgürce konuşmanın gerekliliğinin farkında olan Kundera, yazarları ülkede dinlemenin imkânsız olduğu tek yere götürdü, bir saunaya.

Salman Rüşdi ‘Şeytan Ayetleri’ nedeniyle tehdit edildiğinde, bu kez o dayanışma bayrağını açtı. 2008 yılına gelindiğinde, dünya yazarları onu desteklemek için bir araya geldi. Kundera’nın 1950’lerde muhbir olduğunu iddia eden bir belge, Çek dergisinde yayımlandı ve yazar, suçlamayı reddetmek için sessizliğini bozdu, Çek kanalında iddiaları yalanladı. Fuentes, Márquez, Rüşdi, Coetzee’nin aralarında bulunduğu bir grup yazar ‘düzmece iftiraya’ bir açık mektupla yanıt verdi. İmzacılardan biri Orhan Pamuk’tu.

Kundera, uzun bir hastalığın devamında, ömürlük eşi Vera’yla gözlerden uzak yaşadığı Paris’te öldü. Geriye çok eser, söyleşilere yansıyan az söz bıraktı. Birinde şöyle diyordu: “Kısa pantolonlu küçük bir çocukken, beni görünmez yapacak mucizevi bir merhem hayal ederdim. Sonra yetişkin oldum, yazmaya başladım ve başarılı olmak istedim. Şimdi başarılıyım ve beni görünmez yapacak bir merheme sahip olmak istiyorum.”

Kundera görünmezliğe 11 Temmuz’da erişti, ölümsüz olacağını bilerek.

teşekkürler

Gençlere Alan Açık: Resim Yarışması'nda Halk Oylaması Başladı!

İBB Kültür AŞ’nin genç yetenekleri desteklemek amacıyla düzenlediği Gençlere Alan Açık: Resim Yarışması’nda dereceye giren ilk 20 eser belli oldu. Hangikredi’nin ana destekçisi olduğu yarışmanın ilk ayağı olan “Bellek ve An” temalı resim yarışmasına, 700’ün üzerinde lisans, yüksek lisans, doktora öğrencisi/mezunu başvurdu.

Başvurular 2 Haziran’da sona erdi ve Çelenk Bafra, Eda Kehale Argün, İnci Eviner, Osman Erden ve Oya Delahaye’den oluşan Seçici Kurul tarafından titizlikle değerlendirildi. Özgün ve etkileyici çalışmalar arasından seçilen ilk 20 eser, 11-30 Temmuz tarihleri arasında Taksim Sanat’ta sergilenecek.

Sergi sonrasında ise sergilenen eserler arasından birinci, ikinci, üçüncü ve Halk Ödülü’nün sahibi belirlenecek. Seçici Kurul tarafından belirlenecek birinciye 50.000 TL, ikinciye 25.000 TL, üçüncüye 10.000 TL ödül verilecek. 10.000 TL’lik Halk Ödülü ise, Radar İstanbul mobil uygulaması üzerinden gerçekleştirilen halk oylamasında en fazla oy alan eserin sahibine verilecek.

Gençlere Alan Açık: Resim Yarışması’nda dereceye giren 20 eser sahibi:

Aliye Akman, Ayça Selcen Korgun, Ayşe Uluçay, Bahar Ata, Batuhan Daşdemir, Burak Baş, Emincan Kale, Eren Bayezit, Gülcenur Özdemir, Havva Nur Büyükdikmen, Lena Demirhan, Mahmut Başkurt, Mutlu Aksu, Nuray Çiçek, Özge Akdeniz, Raife Tokyürek, Sefer Tan, Sema Nur Karadeniz, Yasin Canlı, Zeynep Sude Can (*Alfabetik sıraya göre dizilmiştir.)

Halk oylaması, 11 Temmuz’da Radar İstanbul uygulaması üzerinden başladı. Sizler de oylarınızı kullanarak en beğendiğiniz eserin Halk Ödülü kazanmasını sağlayabilirsiniz. Radar İstanbul mobil uygulamasını buradan indirebilirsiniz.

haber turu

2023 Emmy adaylarına ‘Succession’ dizisinin final sezonu damga vurdu. Dizi toplamda 27 dalda aday gösterilirken, Emmy tarihinde ilk kez aynı diziden üç oyuncu aynı kategoride ödül için yarışacak. ‘The Last of Us’, ‘The White Lotus’ adaylık sıralamasındaki diğer yapımlar.

Salman Rüşdi, geçen yıl uğradığı saldırının etkilerini BBC’ye anlattı. Rüşdi, saldırıya ilişkin rüyalar gördüğünü söyledi. Yazar öncesinde de saldırının neden gerçekleştiğine ilişkin bir kitap yazacağını, travmayı atlayıp yeniden üretmek için bunun şart olduğunu duyurmuştu. 

Nuri Bilge Ceylan’ın son filmi ‘Kuru Otlar Üstüne’nin Türkiye’deki ilkgösterimi 30. Adana Altın Koza Film Festivali’nde yapılacak. Festival 18-24 Eylül’de gerçekleşecek. Merve Dizdar’ın Cannes’da ‘En İyi Kadın Oyuncu’ seçildiği film, 29 Eylül’de vizyona girecek.  

Warner Bros.’un beklenen ‘Wonka’ filminden ilk tanıtım yayınlandı. Timothée Chalamet’in şarkı söyleyip dans ederek Willy Wonka’yı canlandırdığı filmin sürprizlerinden diğeri, yeşil saçları ve turuncu teniyle Oompa Loompa rolündeki Hugh Grant. 15 Aralık’ta gösterime girmesi planlanan yapımın yönetmeni Paul King. Roald Dahl’ın eserinden uyarlanan ‘Charlie’nin Çikolata Fabrikası’, 2005’te gösterimdeydi. 

‘Barbie’ filmi etrafındaki tartışma sürüyor. Filipinli yetkililer, filmin gösterimine ancak bir sahnede görülen ‘Güney Çin Denizi’ haritasının buzlanması şartıyla onay vereceğini duyurdu. 21 Temmuz’da sinemalarda olacak film Vietnam’da yasaklanmıştı.

İBB Genel Sekreter Yardımcısı Mahir Polat, Tate ile İBB’nin işbirliğine başladığını açıkladı. Polat, Tate Modern’in Uluslararası İşbirlikleri Direktörü Neil McConnon ile Feshane’de çekilmiş bir fotoğraf paylaştı. Türkiye’de Tate ile işbirliği hâlindeki bir diğer kuruluş İzmir’deki Arkas Sanat Merkezi. 

Aretha Franklin’in dört oğlu arasında 2014 yılından beri süren miras davasında karar açıklandı. Mahkeme, bir koltuğun altında bulunan dört sayfalık bir belgenin sanatçının kesin vasiyeti olduğuna hükmetti. 18 milyar dolar değerindeki mirastan üç oğlu müzik teliflerini paylaşırken Kecalf Cunningham kişisel mülklerinin sahibi olacak.

Müzisyenlerin Moğollar külliyatından eserleri kendi tarzlarında yorumlayacakları yeni bir albüm yolda. Albümden son olarak Sattas’ın söylediği ‘Dinleyiverin Gari’ şarkısı paylaşıldı.

kadraj

Hollywood’da tarihî grev

Fotoğraf: The Hollywood Reporter

Hollywood aktörleri, daha iyi ücret, çalışma koşulları ve yapay zekâ kullanımına sınırlama talebiyle bugün greve gidiyor. Endüstrinin 60 yılı aşkın zamandır göreceği en büyük iş bırakma eyleminde, 2 Mayıs’tan bu yana grevde olan senaristlerle buluşan aktörler, gece 12 itibarıyla çalışmaya son verdi. Duyurunun yapılmasının ardından oyuncular Cillian Murphy, Matt Damon ve Emily Blunt, Christopher Nolan’ın Londra’da Hollywood aktörleri, daha iyi ücret, çalışma koşulları ve yapay zekâ kullanımına sınırlama talebiyle bugün greve gidiyor. Endüstrinin 60 yılı aşkın zamandır göreceği en büyük iş bırakma eyleminde, 2 Mayıs’tan bu yana grevde olan senaristlerle buluşan aktörler, gece 12 itibarıyla çalışmaya son verdi. Duyurunun yapılmasının ardından oyuncular Cillian Murphy, Matt Damon ve Emily Blunt, Christopher Nolan’ın Londra’da yapılan ‘Oppenheimer’ filminin galasından ayrıldı. 

Greve, Oyuncular Birliği’ne (Screen Actors Guild) üye olan oyuncu, dublör ve dansçılardan oluşan 160 bin sanatçı katılıyor. Eylemle birlikte, ‘yazar grevi’yle sarsılan sektörün durma noktasına gelmesi bekleniyor. Protestoların ilk adresi bugün Netflix’in Kaliforniya’daki genel merkezi oldu. Ardından gösteriler Paramount, Warner Bros ve Disney gibi dev yapımcıların merkezlerine yayılacak.

Oyuncuların, tıpkı senaristler gibi, yapım şirketlerini temsil eden kuruluşlarla yaptığı iş sözleşmesi, 30 Haziran’da sona ermişti. Oyuncular Birliği üyelerinin çoğunluğu, ‘taraflar arasında uzlaşmaya varılamaması durumunda grev’ yönünde oy kullanmıştı. Şimdi bu karar uygulamaya kondu.

Oyuncular adil kâr paylaşımı, tekrar gösterimlerden hak ve daha iyi çalışma koşulları istiyor. Önemli taleplerinden diğeri aktörlerin yerine yapay zekâ veya bilgisayar tarafından üretilen yüzlerin ve seslerin kullanılmayacağına dair garanti verilmesi. Birlik tarafından yapılan açıklamada “Sendika, sektöre bağlı sayısız insanı mali açıdan zora sokacak bir yolu maalesef seçmiştir” denildi.

ABD Yazarlar Birliği’nin 11 bin 500 üyesi yaklaşık üç aydır grevde. Her iki birliğin çifte eylemi son olarak 1960’ta gerçekleşmiş, oyuncular da son olarak 1980’de greve çıkmıştı. ABD’deki film, dizi ve televizyon yapımlarının etkilenmesinin yanı sıra, birliğe üye olan oyuncular bu yıl Toronto ve Venedik film festivallerine de katılmayacak.

nerede ne var?

Fotoğraf: İBB Kültür

Yedikule Gazhanesi Hangar'da yer alan ‘Uzun Yürüyüş 68’ sergisi 31 Temmuz tarihine kadar ziyarete açık.

‘Yaşayan, Üreten, Dönüşen Haliç’ belgeseli 16 Temmuz’da ArtIstanbul Feshane’de gösterilecek. Gösterim öncesi mimarlar T. Gül Köksal, Ekin Sarıca ve sanatçılar Alper Şen ile Nazım Dikbaş’ın söyleşisi dinlenebilecek. Filmde, Haliç tersanelerinin geçmişi ve Haliç Dayanışması’nın mücadelesi anlatılıyor.

Kalben ve Güneş Özgeç, 21 Temmuz’da İstanbul’da Küçükçiftlik Park’ta sahnede olacak. Gaye Su Akyol ise 12 Ağustos’ta aynı sahnede dinleyicilerle buluşacak. Biletler Biletix’te.

Dirimart, ‘Living in Colour’ adlı grup sergisine ev sahipliği yapıyor. Sanatçılar arasında Ayşe Erkman, Canan Tolon gibi Türkiye’den isimlerin yanında Osuma Kobayashi ve Jorinde Voigt var. Sergi, 30 Temmuz’a kadar görülebilecek.

Genco Erkal’ın Türkçeye çevirdiği, dramaturjisi ile yönetmenliğini üstlendiği ve rol aldığı ‘İmparator’, 17 Temmuz'da ENKA Eşref Denizhan Açıkhava Tiyatrosu'nda izleyiciyle buluşacak.

Sertab Erener, BKM yaz etkinlikleri kapsamında, 25 Temmuz’da Maximum Uniq Açıkhava’da sahne alacak.

kapsül kültür öneriyor

• ​​Pier Paolo Pasolini’den ‘Romanın Teneke Mahalleleri’
• Burcu Aktaş’ın yazısı: ‘Haysiyetli insanlar arasında...’
• İran’da şarkı söyleme ‘yasağını’ camide şarkı söyleyerek protesto eden kadının kaydı.
• Mehveş Evin’in yazısı: Balıkesir’de festival ‘ahlaken’ yanlış... Ama yasadışı işlerde sıkıntı yok!’
• Outkast ve Ceelo Green’dan ‘Liberation’; Nick Waterhouse’tan ‘Medicine’; Jean Sibelius, Juan Wang, Göran Sallscher yorumuyla ‘13 Pieces for Piano, Op.76: II Etude’; Eleni Karaindrou Orkestrası’ndan ‘To Vals Tou Gamou’.