Toplam sözcük sayısı: 1.225 - Ortalama okuma süresi: 5 dakika

Miyazaki’den veda filmi

Hazırlayan: Aslı Uluşahin​​ 

Hayao Miyazaki 10 yıl sonra yeni bir filmle çıkageldi ve hâliyle kültür gündeminde baş köşeye oturdu. Henüz sadece ülkesi Japonya’da gösterime giren ‘Nasıl Yaşarsın’ (Kimitachi wa Do Ikiru ka), söylenene göre ustanın değişen dünyaya en son armağanı. Torunları için yarattığı ve özyaşamından izler taşıyan filmde, büyük bir kaybın ardından ‘Nasıl yaşarsın?’ diye soruluyor.

Hayao Miyazaki, animasyon sanatı denilince akla gelen ilk ad. Bugüne kadar, Studio Ghibli çatısı altında ‘Komşum Totoro’, ‘Yürüyen Şato’, ‘Küçük Deniz Kızı Ponyo’ gibi unutulmaz eserler ve hayal karakterleri yarattı. En bilindik üretimi 2001 yapımı ‘Ruhların Kaçışı’. Küçük bir kızın ailesini kurtarmak için giriştiği mücadele ve insanın doğayla ilişkisinin anlatıldığı film, Berlinale’de ‘Altın Ayı’ kazandı, animasyon dalında Oscar alan ilk yabancı film oldu. Akademi, 2014’te de ‘Onur Ödülü’ sundu.

Miyazaki, buradaki konuşmasında şanslı bir adam olduğunu söyledi. “Şansla kutsanmışım” dedi; çünkü kâğıt kalemle film üretilebilen son döneme yetişmişti. Bir diğer şansıysa ‘film yaptığı 50 yıl boyunca ülkesinin savaşta olmamasıydı’.

Elle çizerek yaratmak onun imzası. Savaş ise filmlerinin pek çoğunun ortak teması. ‘Nasıl Yaşarsın?’ (Kimitachi wa Do Ikiru ka) adlı yeni filminde de aynı kurallar geçerli.

Kendi yaşamından izler

II. Dünya Savaşı’nın Japonya’sında geçen hikâyede odak, babası savaş uçağı fabrikasında çalışan, annesini erkenden kaybetmiş Mahito adlı çocuğun yaşadıklarında. Kaybıyla baş etmeye çalışan Mahito, elinde kalanlar için mücadeleye girişince, konuşan bir balıkçılın rehberliğinde önce fantastik bir dünyaya dalar, sonra yetişkinliğin sularına.

Miyazaki’nin babası da savaş uçakları parçası üreten bir şirketin yöneticisiydi, annesi uzun bir hastalığın ardından genç yaşta öldü. Babası ona her filmine yansıyan uçma tutkusunu verdi, annesi güçlü kadın karakterler yaratma motivasyonunu. II. Dünya Savaşı sırasında ailesiyle bombalardan kaçarken şahit olduklarını ise hiç unutmadı. Yolda çocuğuyla bir kadın, onları da almaları için yalvarmış, ailesi durmamıştı. Bu deneyimler ‘Nasıl Yaşarsın?’ ya da ‘Ruhların Kaçışı’ filmlerindeki kararlı çocuklara ilham vermiş olmalı.

Filmlerinde ‘ma’ etkisi

Eserlerini benzersiz kılan sır, kısacık bir kelimede saklı: Japonca ‘ma’ sözünde. Miyazaki ‘ma’yı bilinçli boşluk olarak tanımlıyor. Alkışı yaratan el çırpmalar arasındaki esler gibi. Bunun için karakterleri ara sıra öylece durur, etrafı izler ya da iç çeker. Bu haller onlara gerçeklik verir.

“Filmleri yapan insanlar sessizlikten korkuyorlar. Seyircinin sıkılmasından endişe ediyorlar” diyor Miyazaki. “Sürekli gerilim insanları hissizleştiriyor” ve asıl önemli olan duygulardır:

“Arkadaşlarım ve benim 1970’lerden beri yapmaya çalıştığımız şey, her şeyi biraz sakinleştirmeye çalışmak; seyircileri sadece gürültü ve dikkat dağıtıcıların bombardımanına tutmamak. Ve bir film yaparken çocukların duygularının yolunu takip etmek. Eğer neşe, şaşkınlık ve empatiye sadık kalırsanız, şiddet ve aksiyona gerek kalmaz. Onlar sizi takip edecektir. Bizim prensibimiz bu.”

Yapımcısı Toshio Suzuki, Mizayaki’nin yeni filmini torunları için çektiğini açıkladı. Ona göre bu eser, “Büyükbaba yakında aramızdan ayrılacak ama bu filmi geride bırakıyor” demenin bir yolu. Bir anlamda torunlara son bir hayat dersi; sinemaseverlere içten bir veda.

Ne var ki izlemek için bir süre beklemek gerekecek. ABD’de ‘The Boy and the Heron’ adıyla yıl sonunda gösterime girecek filmin Türkiye’ye varış tarihi belirsiz.

haber turu

Cillian Murphy ve Nolan (Fotoğraf: Variety)

Bu hafta vizyonda iki önemli yapım var. İlki ‘nükleer bombanın babası’ sayılan Robert Oppenheimer’ı anlatan, Christopher Nolan imzalı ‘Oppenheimer’. Diğeri ise gösterime girmeden tartışmaların odağı olan ancak büyük gişe başarısı yakalaması beklenen ‘Barbie’. Robert Oppenheimer’ı Cillian Murphy canlandırıyor. ‘Barbie’nin başrolünde ise Margot Robbie var. ‘Ken’ rolü ise Ryan Gosling’in. 

Netflix’te şifre paylaşım dönemi resmen sona erdi. Mart ayından bu yana başlayan paylaşım yasağı, bugün itibarıyla Türkiye’yi de kapsıyor. Yayın devi, kısıtlamanın yararlarına olduğunu duyurdu. Buna göre abone sayısı yaklaşık 6 milyon artarak 238 milyonu aştı.

ABD’li bir iş insanı, Ludwig van Beethoven’a ait olduğu düşünülen kafatası parçalarını incelenmek üzere Viyana’daki bir üniversiteye bağışladı. Paul Kaufmann, parçaları 1990 yılında, üzerinde ‘Beethoven’ yazan küçük bir kutunun içinde, ailesine ait bir banka kasasında bulduğunu açıkladı. Kalıntıların Beethoven’a ait olması durumunda ‘büyük bir değere sahip olduğu’ belirtiliyor. Beethoven, 1827 yılında Viyana’da ölmüştü.

Keanu Reeves’in üyesi olduğu 90’ların ünlü rock grubu Dogstar, 20 yıl aradan sonra yeni bir albüm yayınlayacak. Albümün ‘Everything Turns Around’ adlı ilk şarkısı paylaşıldı. ‘Somewhere Between the Power Lines and Palm Trees’ adlı albümün 6 Ekim’de çıkması planlanıyor. 

• Albümün ardından ABD turnesine çıkacak grup, şarkı için “Bizce eğlenceli bir yaz şarkısı. Canlandırıcı bir mesajı ve pozitif bir havası var, umarım gününüzü biraz daha hafifletir. Canlı çalmayı en sevdiğimiz şarkılardan biri” diyor.

Bir eserin restorasyonu ne kadar uzun sürebilir? Tarihteki en uzun süreli çalışmada, İngiltere Derbyshire’de 16. yüzyıldan kalma duvar halıları 24 yılda restore edildi. Temizlenen ve elle onarılan halıların restorasyonu için 1.7 milyon sterlin harcandı. Halılar çalışmanın ardından Derbyshire’de Hardwick Hall’de yeniden sergilenmeye başladı. 

Shakira hakkında vergi kaçakçılığı nedeniyle ikinci kez soruşturma açıldı. Sanatçı, kazandığı gelirden 14 milyon euro kaçırdığı iddiasıyla yargılanacak. Shakira daha önce de İspanya’da benzer bir suçlamayla karşı karşıya kalmıştı.

kadraj

Dünyadan Jane Birkin geçti

Jane Birkin, 16 Temmuz’da 76 yaşında hayatını kaybetti. Kimilerine göre 20. yüzyılın popüler kültür ikonlarından biriydi. Kimileri için Serge Gainsbourg’un şarkılarıyla var ettiği kadın. Ya da ünlü çantalara adını veren bir moda öncüsü. Az anılan özelliğiyse Bosna’dan Myanmar’a, Çeçenistan’dan Filistin’e, insan hakları için emek veren bir hak savunucusu olduğu.

Londra’da doğdu ve İngiltere’nin Fransız Büyükelçisi’nin sözleriyle o, “İngiliz sanatçıların en Fransızıydı.” Çünkü 70’lerde Paris’e taşındı, hayatı burada sona erdi. Fransız Cumhurbaşkanı Macron da Birkin’i ‘Fransız ikonu’ diye andı ve “Müziği ve yeteneğiyle nesilleri aştı” dedi.

Veda mesajı yayımlayan bir diğer isim, kader ortağı Brigitte Bardot’ydu. Bardot Twitter’dan ‘Bir insanın bu kadar taze, bu kadar doğal ve bu kadar çocuk ruhluyken ölmeye hakkı olmadığını’ yazdı. Mesajını “Sonsuza kadar kalbimizde kalacak” diye noktaladı.

Kader ortağıydılar çünkü Serge Gainsbourg’le, Brigitte Bardot ile ayrıldıklarından sonra birlikte olmaya başladılar ve Bardot için yazılan ‘Je t'aime... moi non plus’ şarkısı Jane Birkin’i üne kavuşturdu. Bu şarkı Gainsbourg’le 12 yıl sürecek ‘suç ortaklıklarının’ da başlangıcı oldu. Sonrasında sayısız film ve albüm var. Onun için çekilmiş filmler, onun için yazılmış şarkılar ve bunları yaratan erkeklerin adıyla anılan bir kariyer... Nice sonra kendi üretimleri geldi ve hak savunuculuğu...

Birkin, 2003 yılında konser için Türkiye’ye geldiğinde Roll dergisine konuk olmuştu. Orada dünyaya bakışını şöyle anlatıyordu:

“Eğer yerinizden kalkıp gitmezseniz, insanlara onları sevdiğinizi nasıl söyleyeceksiniz? Sınır Tanımayan Doktorlar’la gittim, onlar nerede yatıyorsa biz de orada yattık. Ruanda büyük bir dehşet; canavarca bir soykırım yaşayan insanlar, bana ölülerini, bütün iskeletleri gösterdiler. Babamın küllerini bu kemiklere serperken buldum kendimi. ‘Ne yapıyorum ben, babamı dünyanın en dehşet verici yerlerinden birine bırakıyorum’ diye geçirdim içimden. Sonra şöyle düşündüm: Babam bilge bir insandı, eminim bu insanlara söyleyecek sözler bulacaktır. Ve zaten bu insanlara, babamın küllerinden başka neyle ispatlayabilirdim ki, benim için sıradan olmadıklarını.”

Birkin’in İstanbul’daki son performansı 2012 yılında Babylon sahnesindeydi. 

Dahası: Siren İdemen’le 1998’deki söyleşisi: ‘Bir Afrika ülkesi gibiyim’

nerede ne var?

Fotoğraf: Zorlu PSM

Okan Bayülgen’in başrolünde olduğu Shakespeare uyarlaması ‘Richard’, 29 Temmuz’da Harbiye Cemil Topuzlu Açıkhava Sahnesi'nde izleyiciyle buluşacak.

İBB Miras ve ‘Tuhaf’ dergi ortaklığıyla düzenlenen, Zeki Demirkubuz’un yeni filmiyle aynı adı taşıyan ilk kişisel sergisi ‘Hayat’, 8 Eylül'e kadar Müze Gazhane'de ziyaret edilebilir.

Madrigal, ‘Park’ta Rock’ kapsamında 29 Temmuz'da KüçükÇiftlik Park'ta. Konserde açılışı Can Ozan yapacak.

Yılmaz Erdoğan'ın yazdığı, Demet Akbağ'ın başrolünde olduğu ‘Aydınlıkevler’, 30-31 Temmuz’da Maxim Uniq Açıkhava’da sahnelenecek.

Duman, 11 Ağustos'ta Ankara Armada AVM Açıkhava sahnesinde müzikseverlerle buluşacak.

Komedyen Deniz Göktaş, 29 Temmuz'da Metrohan'da sahnede olacak. İBB'nin düzenlediği etkinlik ücretsiz olarak izlenebilecek.

Hayko Cepkin, İstanbul Festivali kapsamında 23 Temmuz’da Festival Park Yenikapı’da dinleyenleriyle buluşacak.

kapsül kültür öneriyor

• Özlem Altınok’un yazısı: ‘Kültürel ‘böcekleşme’ vs Osman Kavala’
• Arkeolog, yazar İsmail Gezgin, Antakya’daki çalışmalarını anlatıyor: “Yardım değil, dayanışma kültürünü oluşturmamız gerek.”
• Serge Gainsbourg’le 1989 tarihli Christian Fevret görüşmesi: ‘Minör sanatların majörü’
• ​​Roni Margulies’le ‘Ailem ve Diğer Yahudiler’ üzerine söyleşi.
• The Guardian’ın övdüğü Ustad Noor Bakhsh’den ‘Shahbaz Qalandar’