Toplam sözcük sayısı: 1.846 - Ortalama okuma süresi: 7.5 dakika

Saaed Roustaee ve ataerkil düzene itinayla soktuğu çomakları 

Hazırlayan: Gülşah Görücü

75. Cannes Film Festivali'nde (2022) FIPRESCI Ödülü'ne layık görülen ‘Leyla’nın Kardeşleri’ filmiyle İran sinemasından çağdaş bir pencereyi dünya sahnesine açan yönetmen Saeed Roustaee ve yapımcı Javad Noruzbegi 6 ay hapis cezasına çarptırıldı. Tahran Devrim Mahkemesi’nin verdiği karara göre, Roustaee ve Noruzbegi’nin ‘İslami sisteme muhalefet propagandasına destek vermek’ gerekçesiyle süreli olarak sanat ile ilişiği kesildi. 

Perşembenin gelişi çarşambadan belliydi elbette; ancak uluslararası sinema camiasının genç yönetmen Roustaee etrafında oluşturduğu övgü çemberinin ve de Amini’nin katledilişinin ardından birleşen halkın kudretinin bir noktada rüzgârın yönünü değiştireceği düşünülmüştü. ‘Genç kariyerine rağmen, Saeed Roustaee'nin artık kimseye bir şey kanıtlamasına gerek yoktu’ diye başlıklar atılmıştı halbuki Batılı eleştirmenler tarafından, öyle olmadı. Coğrafyanın kader denklemi değişmedi. İddianamede 'filmin uluslararası festivallere gönderilmeden önce bakanlıktan izin alınmadığı da belirtiliyor. Peki ne olacak? Şu olacak: Roustaee ve Noruzbegi 9 gün hapis yatacak ve cezanın geri kalanı 5 yıl ertelenecek. Bu süre içerisinde sinemacılarla iletişim kurmaları ve üretmeleri mümkün olmayacak. Bunun yanında, bir gün başka bir filme ilham olabilecek bir başlıkta olan başka bir ceza uygulaması ise Roustaee ve Noruzbegi’nin ‘ulusal ve ahlâki çıkarları koruyarak film yapımı’ kursuna zorunlu katılmaları olacak. 

Mahsa Amini’nin ardından alevlenen halk direnişi sürerken 'Leyla'nın Kardeşleri’nin gösterimleri, yayınladığı ilk günlerde İran’da yasaklanmıştı. İran tarihinde görülmemiş bir şekilde tüm bölgelerine yayılan bu halk direnişi ‘Leyla’nın Kardeşleri’ de dahil döneminin çağdaş yerli sanat üretimini de yanına almıştı. İran medyası ise  filmin ‘uluslararası film festivallerine izinsiz katılarak kuralları çiğnediği’ ve yönetmenin filmi ‘düzeltmeyi reddettiği’ için yasakladığını duyurmuştu. Murat Uyurkulak’ın yazdığı gibi “Devrim, vaktiyle bir ihtimaldi ve çok güzeldi.” Mahsa Aminii’nin katledilişinin sene-i devriyesinde hâlâ öyle, devrim İran’da hâlâ bir ihtimal ve güzel. 

‘Sakın unutma Leyla o sıcak yaz gecesinde’

Saeed Roustaee’nin ismini ilk kez 2016’da ‘Life and a Day’ filmi ile duymuştuk. Filmde, yoksul bir ailenin en küçük kızı olan Somayeh’in evlenmesinin ardından, aile bireylerinin Somayeh olmadan zorlukların üstesinden nasıl gelineceği konusunda büyüttükleri korkularını izliyorduk. 2019 yılında izleyiciyle buluşan, dedektif Samad’ın amansız bir uyuşturucu baronu olan Nasser'in peşinde kan, ter, gözyaşı dolu hikâyesini anlatan filmi ‘Just 6.5’ ile Venedik Film Festivali seçkisine giren ve Reims Polar 2021’de büyük ödülü kazanan Roustaee, sinema dünyasının gözlerini tam anlamıyla kamaştırmıştı. Ancak filmde İran’daki uyuşturucu sorununa ve polisin orantısız müdahalesine yer verdiği için İran yönetiminin dikkatini çekmiş, kara propaganda yolunun ilk taşları dizilmişti.

‘Böyle kader, böyle zulüm, Gelir garip başa Leyla'm’

1989 doğumlu Saeed Roustaee’nin senaristliğini ve yönetmenliğini üstlendiği üçüncü uzun metrajlı filmi ‘Leyla’nın Kardeşleri’nde ise, 40 yaşındaki Leyla’nın, anne, baba ve dört erkek kardeşine bakmakla geçirdiği hayatıydı izlediğimiz. Leyla’nın ailesi, İran’ın ambargolar altındaki gergin Tahran atmosferinde bir ekonomik buhran geçiyordu ve Leyla, ailesini içine düştüğü durumdan kurtarmak için bir plan yapıyordu. Roustaee bu filminde, ataerkil memleketinin kabiliyetsiz erkekleri ve toksik aile yapısını anlatırken, Leyla’nın omuzlarındaki patriyarka yükünü çarpıcı bir şekilde ele alıyordu.

Film MUBI’de gösterime girmesinin ardından ülkemizde de sinemaseverlerin ilgisini üzerine çekmişti. Fakirleşmiş halk, büyüyen ekonomik darboğaz ve kadınların omuzlarındaki sonsuz yük. Nasıl? Çok tanıdık geliyor kulağa değil mi? Öyle. Çünkü Türkiye’deki Leylalar hariç değil bu hikâyede. Dünyanın tüm kadınlarına dair anlatılan bir şey var bu filmde. “Afrika hariç değil” inanın. Leyla her yerde ve her dilde Leyla sizin anlayacağınız.

haber turu 

Dünyanın en prestijli müzayede organizasyonlarından Kruse GWS Müzayedesi’nin ay sonunda gerçekleştireceği 'The Artifacts of Hollywood & Music Auction' kapsamında açtığı katalog, bu sıralar koleksiyonerlerin odak noktası olmuş durumda. Kurt Cobain'in el yazısıyla “Akşamdan kalmaya neden olmayan biralar” notunu gördüğümüz ve hafızalarımıza ‘MTV Unplugged in New York’ performansından kazınan Teisco Del Ray EV-2T elektro gitarının da açık arttırmaya çıktığı müzayedede yok yok. 350'den fazla ürünün bulunduğu katalogda Elvis Presley, John Lennon, Cher, Bruce Lee ve Raquel Welch'e ait mücevherler ve giysiler de yer alıyor.

Tüm dünyada gişe rekorları kıran ‘Barbie’ filmine getirilen yasaklar haftanın en çok konuşulan kültür sanat gündemlerinden biri oldu. Filmi yasaklayan ülkeler arasında Kuveyt, Lübnan, Cezayir ve Vietnam yer alıyor. Dünya arabamız karış karış her toprağında ve istisnasız sağa çekerken, Kuveyt’in film sansür komitesi başkanı Lafi Al-Subaie filmin gösteriminin ‘kabul edilemez davranışları teşvik ettiği ve toplum değerlerini bozan fikirler taşıdığı’ gerekçesiyle yasaklandığını açıkladı. Lübnan ve Cezayir’in yasak gerekçesinin ardında ise filmin ‘eşcinselliği destekliyor olması’ fikri yatıyor. Vietnam’ın gerekçesi ise daha önce sinema ve oyun endüstrisinde tanık olduğumuz bir gerekçe: Filmde gözüken ‘Güney Çin Denizi haritası’ ve Çin’in tartışmalı karasu sınırları olan dokuz çizgi hattı.

The Weeknd, ‘After Hours Till Dawn’ turnesine devam ediyor. Şu günlerde, turnenin Doğu Avrupa ayağında sevenleriyle buluşan The Weeknd’in kariyerine dair aldığı yeni karar ise en az kendisi kadar duygusal ve de iddialı. Henüz kiminle düet yaptığına dair bir ipucumuzun olmadığı ‘Another One of Me’ şarkısına girmeden, “Bu benim kariyerim boyunca yapacak olduğum son düet şarkı olacak” diyen The Weeknd’in düet çalışmalarına geri dönmesi için tek şartı ise Daft Punk’ın birleşmesi. Peki bu 2021’de yollarını ayıran Daft Punk’a neresinden dokunur? Ya da tüm bu olan biten alışık olduğumuz bir pazarlama köpürtmesi midir? Yakın zamanda kokusu çıkar. 

Anadolu rock müziğin ustası Erkin Koray’ın naaşı, aile bireylerinin ısrarına rağmen vasiyeti gereğince Türkiye’ye getirilmedi, tören yapılmadı ve Westminster Mezarlığı'nda toprağa verildi. Cenaze töreninin ardından ziyaretlerin devam ettiğini gördüğümüz haberlerde Erkin Baba hayranlarının çiçek dolu bir mezar yanında Erkin Koray şarkıları dinlediği görünüyordu. Ancak Erkin Koray’ın kızı Damla Koray’ın uyarısı ile memleketimizin kara komik hikâyelerine yenisini ekledi. Paylaşılan fotoğraflarda ne yazık ki, Erkin Baba severlerin hemen yanındaki mezarlıkta onu andıklarını gördük. Koray, "Yine de düşünüp zahmet edip giden herkese şükranlarımı iletirim” notunu paylaştı. Tomris Uyar, ‘Gündökümü’nde yazdıklarıyla bir kez daha haklı çıktı. “Sevginin yalnızca bir duygu olmadığını, bilgi de gerektirdiğini” öğrenemiyoruz, bir halk olarak her seferinde bu eşikte yılmadan takılıp, düşüyoruz.

Türkiye’nin ilk fanzincilerinden Esat Cavit Başak’ı nam-ı diğer Nova Kozmikova’yı henüz 58 yaşındayken kaybettik. Fotokopiyle çoğaltılan ilk fanzinlerden olan Mondo Trasho’nun yaratıcısı Esat Cavit Başak, Açık Radyo’da yaptığı bir söyleşide “Yapamamak elimizden gelmediği için elimizden geleni yapıyoruz” demişti. Aynen o şekil yaptı, Türkiye’ye fanzin kültürünü getirdi, tanıttı, bu kültürün en sağlam sac ayağını en derine gömdü. Dergi formatına yakın bir şekilde, sürekli olarak çıkmış olan iki yayın vardır ülkemizde: Mondo Trasho ve Laneth. Mondo Trasho’yu ‘Mondo Akinetono’ ve ‘Mondo Porno’ gibi farklı isimlerle de 24 sayıyla tamamlamış, Türkiye fanzin tarihçesinde 1991 Mayıs’ına Mondo Trasho ile ilk çentiği o atmıştı Kozmikova. Fanzinin bir örgütlenme biçimi olduğunu bize tane tane anlatan Nova Kozmikova, unutulmayacaksın.

Fringe geri döndü! Dünyanın en büyük sanat festivali, Ağustos ayının son günlerine kadar Edinburgh’u ele geçiriyor. Hem de ne geçirmek! Tiyatrodan tek kişilik şovlara, oradan sirklere ve avangard performanslara, yüzlerce performansla katılımcılarına her seferinde muazzam bir deneyim sunan festivale kayıtlı 3 bin 535 şov bulunuyor. Bu ilk bakışta bir sanatsever için adeta bir vaha gibi duyulsa da, katılımcıların FOMO (Fear Of Missing Out), Türkçe çevirisiyle Gelişmeleri Kaçırma Korkusu (GKK) sendromunu da tetikleyecek gibi görünüyor. Her festival katılımcısının bildiği üzere bir festivale katılmadan önce dersini çalışmak, neyi görmek istediğine dair minik bir araştırma yapmak bile günü kurtarabiliyor. Bir performans izliyorsun, anlam dünyan değişebiliyor mesela ya da bir performans izliyorsun, tek isteğin otel odasına dönüp uyumak oluyor, gün kaçıyor. O yüzden Fringe’e katılacak şanslı okurların kulağına küpeyi takalım: Gitmeden Fringe programını çalışınız efendiler!

2018 yılında Dua Lipa’nın Antalya’da verdiği bir otel konseri ile başlayan yeni şekil kültürel hegemonya ürünü ‘Otel Konserleri’, bu yaz da son hız devam ediyor. İngiliz şarkıcı ve söz yazarı Robbie Williams, Türkiye'deki ilk konseriyle 17 Ağustos'ta Bodrum'da bir otelde müzikseverlerle buluştu. Otelde konaklayanların ücretsiz katılabileceği konsere, otel dışından gelmek isteyenler için biletler 17 bin 600 liradan satışa çıkarılmıştı. Baktığında, zamanında Knebworth'ta 375 bin kişiye konser veren Williams ile kulis istekleri arasında ‘yemeklerin pişirilmesi sırasında içki içilmemesini’ isteyen Williams aynı Williams ve buna söylenecek laf yok. Bodrum kıyısındaki oteller başka oteller ama işte canlı müzik endüstrisinin can çekiştiği günlerde buna söylenecek laf çok.

nerede ne var? 

Fotoğraf: İBB Kültür

Wolfgang Amadeus Mozart ile saray bestecisi Antonio Salieri’nin entrikalarla dolu hikâyesini anlatan ‘Amadeus’, Anadolu turnesine başladı. 

Sakıp Sabancı Müzesi’nin gerçekleştirdiği, sanat yönetmenliğini Ayşe Draz’ın üstlendiği ‘Müzede Sahne’, 17-20 Ağustos tarihleri arasında ‘Hep Yan Yana’ sloganıyla boğazın Emirgan kıyısında.

İstanbul Modern Sinema’nın yeni serisi ‘Boşluğa Dikkat’, 18-23 Ağustos tarihleri arasında gerçekleştirilecek beş filmlik açıkhava gösterimleri ile başlıyor. 

OMM - Odunpazarı Modern Müze, Aslı Seven’in küratörlüğünde Erol Tabanca Koleksiyonu’ndan bir seçkiyi , ‘İki Güneş Altında’ başlığıyla, 24 Ağustos 2023 - 28 Temmuz 2024 tarihleri arasında sanatseverlerle buluşturacak.

Özgür Turhan Stand Up, 20 Ağustos 2023 Pazar günü Moda Sahnesi Büyük Salon'da.

“Canlılığın ilk soluk aldığı bedenlerdir bitkiler. 450 milyon yıl önce ilk bitkiler karaya çıktığında dünya insansızdı, milyonlarca yıl içinde kökler ve yapraklar sonra da tohumlu bitkiler oluştu. Tohumların evrimiyle ayakta kalan bazı uzun bitkiler ağaca dönüştüler.” 

Deniz Gezgin – Bitki Mitosları

Doğa kültürün biricik yuvasıdır. Ağaçlar vardır yüzyıllık hikâyeler taşır. Ağaçlar vardır şehrin tarihinde, kültüründe ve turizm hikâyesinde başrolü oynar. Ağaçlar vardır, sadece durur ve durduğu yerde efsaneleri kulağınıza fısıldar. Hawaii'de 60 türü bulunan incir ağacı ailesinin bir üyesi olan Banyan ağacının kök sistemi kendi başına bir mucizedir.  Dallarından aşağı inen hava kökleri yere doğru uzanır ve kök salar. Kalınlaşır ve ağacın dikey ve yatay olarak büyümesini sağlayan yeni gövdeler oluştururlar. Banyan ismi ise Hindistan’ın Gujarat eyaletinin yerli dili Gujarat’den gelir, ‘tüccar’ anlamına gelir bizim dilimizde. Çünkü altındaki insanlara kocaman bir barınak sağlar gölgesiyle Banyan, satıcıların mallarını sergilemeleri ve satmaları için mekân sağlar. Kocaman, gölgeden bir yuva verir altındakilere. 

Bu köşeyi, sizlerle birkaç ay önce paylaşıyor olsaydım derdim ki, “Hawaii’nin Maui adasının Lahaina isimli tarihi semtindeki Banyan ağacının görkemli dallarının altına dalın, mucizeyi kendi kulaklarınızla duyacaksınız”. Durmanın ağaca kolay, insana zor olduğunu ve felaketlerinin önüne geçilemese de önlem alınabileceğini bilerek derdim hem de size bunu. Ama ben demedim, zaten Lahaina da eski Lahaina değil. Tüm olan bitenin ardından, yerel bitki örtüsündeki değişikliklerin önüne geçilmeyen, azalan tarımsal arazilerin üzerine yapılan tropik bitkilerin ciddi bir yayılım göstermesiyle sonuçlanan apokaliptik bir katastrofun ardından uygulanan tahripkâr politikalara sövmekten başka çalınacak kapı kalmıyor. Durmakta zorlanan biz insanlar nasıl da bu yakıcı ve haddi zatında yıkıcı iklim politikaları karşısında duruyoruz? Öyle, hiç kıpırdamadan, klimamızın soğuğunun altında duruyoruz hem de! “İnsan gerçekten hayret ediyor!” 

Bütün bir şehir meydanını muazzam bir işçilikle kaplayan Lahaina Banyan ağacı, geçtiğimiz hafta gerçekleşen Dora Kasırgası ile birleşen feci yangın felaketiyle yerle bir olan Lahaina’nın kültür tarihinde büyüleyici bir rol oynuyordu. Lahaina’nın neredeyse tamamının yandığı haritada hâlâ ayakta duran 150 yaşındaki Banyan ağacı, haftanın karanlığında en önünüzü göremediğiniz anda sizlere de el feneri olsun sevgili okurlar. Sevgiyle kalın. 

kapsül kültür öneriyor

Yavuz Çetin, 22 sene evvel, 15 Ağustos 2001’de veda etmişti bizlere. Memleketin başına gelmiş en büyük gitarcıyı Derya Bengi’nin Turgut Berkes söyleşisi ve Sarp Keskiner’in veda yazısıyla anıyoruz.

Dünyaya gelmek için en az 100 yıl geç kaldığını düşündü ve acısını dünyayı turlayarak çıkardı: ‘Torbjørn Pedersen, her ülkede 24 saat kuralı ve yollar’

Son dönemde tüm dünyada kitap kulüpleri daha görünür oldu. Okuyarak örgütlenebilmenin mümkünatı üzerine ümit veren bu kulüpler, bazen kendi mahallelerinde kalıyor, bazen ise sınırları aşıp kendi kozmopolit topluluklarını yaratıyor. Funda Sakaoğlu Eryek ile okurluk ve kitap kulüpleri üzerine bir söyleşi ve Kent Kabilesi.

Zamanında yiyeceksin meyveyi: İncir sıradan bir meyve değildir. İncir ağaçlarının diğer meyve ağaçları gibi çiçek açtığını görmezsiniz. Onlar teknik olarak ters çiçeklerdir, belki de aslında meyve bile değillerdir. İncir ağaçlarını ‘doğanın bir kural ihlali’ olarak görenler olmuştur. Taze incirinizi, hatta bulursanız bardacığınızı yemeden  bitirmeyin bu yazı.

Erkin Koray’a dair anı ve hikâyelerle: “İyi ki Erkin Koray!”

Bilinen en eski yazılı metin hangisi?: M.Ö. 3500’e doğru bir zaman tüneli, ilk kâğıdımız taşlar ve çivi yazısı.