Toplam sözcük sayısı: 1.493 - Ortalama okuma süresi: 6 dakika

Sanat, şeffaflık ve hesap verebilirlik: İstanbul Bienali'ni yeniden düşünmek

Hazırlayan: Gülşah Görücü

İstanbul Bienali son birkaç haftadır uluslararası sanat yayınlarının ve yabancı basının radarında. İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV), 3 Ağustos'ta, 14 Eylül-17 Kasım 2024 tarihleri ​​arasında gerçekleşmesi planlanan İstanbul Bienali'nin küratörü olarak kendi oluşturduğu Danışma Kurulu’nun yaptığı elemeyle son aşamaya kalan dört öneri arasından küratör Defne Ayas’ı seçmişti. 

Ancak ne olduysa oldu; İKSV küratör olarak Danışma Kurulu’nun da üyesi olan Londra'daki Whitechapel Galerisi'nin eski müdürü, İngiliz yazar ve sanat tarihçisi Iwona Blazwick'i 18. İstanbul Bienali’nin küratörü olarak atamayı uygun gördü. 

Iwona Blazwick (Fotoğraf: Christa Holka)

İKSV yaptığı duyuruda, Blazwick'in sanat endüstrisi deneyiminin derinliği ve bienal ile olan uzun süreli ilişkisi göz önüne alındığında, 2024'te gerçekleşecek bienalde ekibe liderlik etmek için ideal bir seçim olduğunu belirtti. İKSV Genel Müdürü Görgün Taner’in kurum olarak yaptıkları tercihe sahip çıkan açıklamasının ardından, bu yılki seçim sürecinin şeffaf olmaması, şeffaflık isteyen bir grup sanatçı, araştırmacı, gazeteci ve sanat profesyonelinin sesini yükseltmesiyle ve sorularını daha talepkâr bir tonla iletmelerine neden oldu.

Susturulamayan ses: Şeffaflık neden tartışılamaz?

Blazwick'in 18. İstanbul Bienali için ortaya koyacağı küratöryel yaklaşımı, sanatçı ve eser listesi ve dolayısıyla bienal vizyonu henüz açıklanmadı. Ancak son birkaç haftadır uluslararası sanat yayınlarının, yabancı ve yerli basının radarından bir türlü çıkmayan bienalin, bu kadar gündem olmasının sebebi yalnızca içeriğinin ne kapsamda olacağı merakı değildi elbette. Sebebi, 1987 yılındaki başlangıcından bu yana demokrasi, çoğulculuk, kültürel diyalog ilkeleri küratörleri tarafından öne çıkarılan İstanbul Bienali’nin, yaşanan bu küratör belirleme sürecinin ardından, neden ve nasıllarına dair bilgi almak isteyen sanat eleştirmenlerinin yönelttiği sorulara rağmen Danışma Kurulu üyelerinin isimlerini açıklamama ısrarına devam etmesiydi. 

En küçüğünden en büyüğüne özel kurumlar, kuruluşlar ve kolektifler kendi kimlikleri ve de stratejileri doğrultusunda elbette ki bir şeyleri açıklama ya da açıklamama özgürlüğüne sahiptirler. Keza, İKSV'nin Bienal Danışma Kurulu isimlerini yayınlamaya başladığı 2010 yılına kadar Danışma Kurulu üyeleri hakkında pek bir bilgi sahibi olmuyorduk. 2010 yılında gerçekleşen 12. İstanbul Bienali Danışma Kurulu isimleri açıklandığında, kurul isimlerinin Carolyn Christov-Bakargiev, Ayşe Erkmen, Melih Fereli, Hou Hanru ve Jack Persekian olduğunu; 12. İstanbul Bienali’nde Adriano Pedrosa ve Jens Hoffman'ın küratöryel yönetimini seçtiklerini öğrenmiştik.

17. İstanbul Bienali'nden...

2020 yılında gerçekleşen 17. İstanbul Bienali’nin küratörlüğünü Ute Meta Bauer, Amar Kanwar ve David Teh'in üstleneceği duyurulduğunda, onları atayan Bienal Danışma Kurulu’nun isimleri de açıklanmıştı: Iwona Blazwick, Ayşe Erek, Yuko Hasegawa, Agustín Pérez Rubio ve Levent Çalıkoğlu.

Aradan geçen 10 yılda ne olduğuyla da birkaç sanat eleştirmeni ve kolektif dışında pek kimse ilgilenmemişti. 2020’de tekrar bu isimlerin açıklanıyor olması belki de bir sonraki bienal için bir beklenti yaratmıştı. Belki de, bugüne geldiğimizde, ülkemizde gün geçtikçe her alanda yumuşak karnımız hâline gelen ve yok sayılan ‘şeffaflık’ ve ‘hesap verebilirlik’ ilkelerinin, bir anlamda Türkiye’nin sanat hafızası olan kurumu tarafından bile yok sayılıyor olmasının yarattığı kaygının yansımasını görüyoruz bir süredir. Ülkemizin yakıcı ve yıkıcı gündeminin, bu ülkede iletişim yapmaya çalışan her bireyine döve döve öğrettiği üzere, bu topraklarda bazen sessiz kalmak en iyi ‘PR’ yöntemidir, çünkü unuturuz. Gündemler unutulurlar ve unutturulurlar. Böyle gelmiştir ve böyle gider. 

Sanatın üstüne çöreklenen otosansür ve başka şeyler

Defne Ayas

Blazwick'in bizatihi kendisinin Defne Ayas’ın küratörlüğü için oyunu kullandığı kurulda, Ayas’ın 18. İstanbul Bienali küratörlüğünün düşmesi ve Blazwick'in yerine atanması kararının verilmesinin ardından Ayas, Cansu Çamlıbel’e verdiği söyleşiye kadar sessizliğini korumayı tercih etmişti. Defne Ayas’ın ifade ettikleri ve İKSV’nin şeffaflık ve hesap verebilirlik konusundaki sorulara sessiz kalması denkleminde, özellikle de kültür ve sanat alanlarındaki hükümet baskısı artmaya devam ederken sanatsal ifade özgürlüğünün sesini nasıl duyuracağı sorusu artık odadaki fil değil. Türkiye'de sanatsal ifade özgürlüğünün, birtakım siyasi kaygılar eşliğinde giderek artan sınırlandırılma hâli, otosansür ve dahası, anlaşılan o ki gündemimiz olmaya devam edecek.

haber turu 

Rotten Tomatoes’un 25. yıldönümü kutlamaları kapsamında, eleştirmenler son 25 yılın en iyi televizyon dizilerini seçti. ‘Breaking Bad’, ‘The Sopranos’, ‘The Wire’, ‘Mad Men’ ve bu sene açıklanan Emmy Ödülleri adaylıklarıyla bir kez daha rüştünü ispat eden ‘Succession’ listenin ilk sıralarında yer alan dizilerden bazıları. 

Angelina Jolie’nin, Manhattan 57 Great Jones Caddesi’nde yer alan Andy Warhol ve Jean-Michel Basquiat'ın yaşadığı ve çalıştığı tarihî binayı devralacağı haberini meşhur gayrimenkul şirketi Meridian Capital Group'un direktörleri John Roesch ve Garrett Kelly geçen ay duyurmuştu. Jolie, mülkü, son kreatif projesi Atelier Jolie için sekiz yıllığına kiraladığı haberini “Orada yer alabilmek, gerçek bir ayrıcalık. Sanatçıların mirasına saygı duymak ve onları onurlandırmak için elimizden gelenin en iyisini, topluluk ve yaratıcılık ile yapacağız” notuyla takipçileriyle paylaştı. 1860'larda inşa edilen ev, 1904'te Brighton Athletic Club ile namı duyulan Paolo Antonio Vaccarelli tarafından satın alınmıştı. Bina, 1970 yılına kadar bilumum mutfak alet ve edevatları satılan züccaciye mağazası olarak kalmıştı. Bina, son olarak Japon restoranı Bohemian'a ev sahipliği yapıyordu.

Sanat dünyasında yapay zekâ ve telif tartışmaları devam ededursun, konu hakkında hukuk karşısında ilk karar ABD Columbia Bölge Mahkemesi tarafından verildi. Yargıç Beryl A. Howell, hafta başında görülen davada, ABD Telif Hakkı Bürosu'nun, insan müdahalesi olmadan ve tamamen yapay zekâ ile oluşturulan bir esere yönelik telif hakkı korumasını reddetmekle haklı olduğunu tespit etti. Verilen bu karar, yapay zekâ sanatçılarının telif hakkına dair hukuki mücadelelerinde kritik bir bileşen olacak.

Nedim Günsur/Sahil 30x70 cm Tuval üzeri yağlıboya (1994)

Türkiye’nin ilk ve en büyük plastik sanatlar müzesi olan İstanbul Resim ve Heykel Müzesi’ne tarihindeki en kapsamlı koleksiyon bağışı yapıldı. Lale-Cengiz Akıncı çifti, Türk sanatının en önemli isimlerinin eserlerinden oluşan koleksiyonlarından 700 eseri, Cumhuriyet’in 100. yılına ithafen İstanbul Resim ve Heykel Müzesi‘ne bağışladı. Koleksiyondan seçili eserlerden oluşan 'Ar+ı 700' başlıklı sergi 2 Eylül'de sanatseverlerle buluşacak. 

Uluslararası Antakya Film Festivali Kurucu Başkanı Mehmet Oflazoğlu, Kültür ve Turizm Bakanlığı katkıları ve Ansam Kültür Derneği organizasyonu ile gerçekleşecek olan Antakya 11. Uluslararası Film Festivali’nin “Antakya varsa ben de varım” sloganıyla 13-19 Ekim 2023 tarihlerinde Antakya’da yapılacağını duyurdu. Dünya sinemasını Antakya'da buluşturmayı hedefleyen ve yerel halkın, depremin ardından sanatın birleştirici ve iyileştirici gücü ile iyileşmesine destek olmayı amaçlayan festivalin programı yakında açıklanacak.

L'Italiano' şarkısıyla adeta gezegenimiz marşlarından birine imza atan, dünyanın dört bir tarafında ismi bilinen Toto Cutugno da maalesef bu yaz aramızdan ayrılan isimlerden biri oldu. Cutugno, 1990'da İtalya'yı temsilen katıldığı Eurovision Şarkı Yarışması'nda 'Insieme: 1992' isimli şarkısıyla birinci olmuştu. Cutugno’ya en güzel şarkılarıyla veda ediyoruz. Ciao Cutugno!

nerede ne var?

Dirimart, resimle başladığı yolculuğuna, heykel ve görsel-işitsel enstalasyonları da içine alarak devam eden Sarkis’in ‘85 Çığlık: Munch'tan Sonra’ sergisini, 2 Eylül-15 Ekim arasında Dolapdere galerisinde sanatserverlerle buluşturuyor.  

Enka Sanat, ‘Başka Sinema Seçkisi’yle sinemaseverlerle buluşmaya ‘1 bilet alana 1 bilet bedava’ kampanyası ile devam ediyor. 

20. Uluslararası Gümüşlük Müzik Festivali damak çatlatan konser programı seçkisiyle ağustos ayı sonuna kadar devam ediyor. 

Kaş Caz Festivali, ‘İyi Müzik, İyi Hisset’ mottosuyla 25-27 Ağustos’ta gerçekleşiyor.

Zeze: Acılarım kaç gün sürecek Portuga? 

Portuga: En fazla 40 gün.      

Zeze: 40 gün sonra geçecek mi?

Portuga: Hayır, alışacaksın.

Şeker Portakalı – José Mauro de Vasconcelos

Gezi İstanbul’a veda ettik bu hafta. Zaten pek çoğumuz etmişti de, bu hafta ettiğimiz vedanın adı kondu diyelim. Sadece Gezi İstanbul’a etmedik vedayı, öyle ki, evvel zaman içinde, kalbur saman içinde İstanbul’u terk edip sırra kadem basanlar oldu aramızda. Beyoğlu’nu, Asmalımescit’i, Gezi’yi, Cihangir’i ve Tophane’yi, tek tek değil, hepimiz, biz terk ettik. Önce sandalyelerimizi kaldırdılar sokaklardan, sonra Emek’i gözlerimizin önünden çektiler, ayağımızla bastığımız kaldırım taşlarını bile söktüler, asfaltla boyadılar Taksim’i. 

Tek bir ağacın yaşaması için milyonlarca insanın bir araya geldiği onurlu Gezi Parkı direnişi esnasında, o eve girdiğimiz ve sokakta kalmadığımız ilk gün ise, 10 senelik sürgün hikâyemizin başlangıcı oldu. Üzerinden kaç 40 gün geçti, kaç! Unuttuklarımız saymakla bitmez de, her gün unutacağımız başka bir şeyin bu kan, ter ve gözyaşıyla bezenmiş sürgün hikâyemize eklemleniyor olması artık dayanılmaz bir hâl alıyor. 

1987 yılından bu yana, entelektüellerin ve sanatçıların buluşma ve söyleşme mekânı olan Gezi İstanbul, ‘Kültürün, Müziğin, Sanatın Terası’ olan Gezi İstanbul, nice müzisyen, balerin, balet, yazar, çizer ve kültür sanat emekçisine ev olan Gezi İstanbul, zamanın AKM’sine, etrafta bulunan ağaçlarımızın gölgesine ve Taksim Meydanı’na anlam katan Gezi İstanbul’u kaybettik. 

Kamusal alanlar insanlar gibidir sevgili okurlar, doğarlar, yaşarlar, dönüşürler, ölürler. 10 yıl geçmesine rağmen, siyasi erkin hayallerini süsleyen Topçu Kışlası yeniden canlanmadı Gezi Parkı’nda belki evet ama, aynı basit golleri yemekten hâlimiz bile kalmadı çoğumuzun Beyoğlu’na çıkmaya. 

Ödüm kopuyor bazı bazı, sanki bir süre sonra isminde ‘GEZİ’ geçen hiçbir şey kalmayacak gibi geliyor. Bir 40 gün daha geçecek ve biz bunu da unutacağız gibi geliyor, içim ürperiyor. Unutmak diyorum işte sevgili okurlar, o hepimizin hem en büyük şansı, hem en büyük şanssızlığı. Sevgiyle kalın.

kapsül kültür öneriyor

Bir zamanlar Türkiye’de büyüyen bir çocuksanız, José Mauro de Vasconcelos’un Zeze’nin acıklı hikâyesini anlattığı Şeker Portakalı’nın ilk okuduğunuz kitaplardan biri olması işten bile değil. Can Yayınları, 'Şeker Portakalı'nı, 40. yıl özel baskısıyla, 1983 yılında çıkan ilk kapak tasarımıyla yeniden okurlarla buluşturuyor. 

Mevsiminde yiyeceksin sebzeyi: Salçalık domates ne demek? Rio Domates demek. Bizim topraklardaki adıyla ise, sanayi tipi, yani Bursa domatesi demek. Kışlık salçanızı ya da domates pürenizi hazırlayacaksanız; yumurta şeklinde uzun konik görünümlü, sert kabuklu domateslerden seçmeyi ihmal etmeyiniz. Nonna Paolone tarifi ile kış sofralarınızı domatessiz bırakmayınız. 

Sosyoloji ne işe yarar? Levent Ünsaldı anlatıyor.

Flu TV’nin ‘Aydaki Adam’ serisinin yeni konuğu usta Haldun Dormen.

Karl Marx’ı hiç böyle görmedik. Komünist Manifesto ve Das Kapital'in yazarı Karl Marx'ın yaşamını anlatan Çin animesi ‘Lider’, Türkçe altyazıyla BSM Kolektif YouTube kanalında.

‘Mimarlık ve Sanat’ alanında Türkçede yayımlanmamış kuramsal ağırlıklı, temel kitapları yayımlamak üzere 2014 yılında Aylin Tümertekin ve Kaan Tümertekin tarafından kurulan Janus Yayıncılık, mimarlık ve sanatı bir araya getirmeye devam ediyor.