Sayı: 56 - Toplam sözcük sayısı: 1.574 - Ortalama okuma süresi: 6 dakika

Mahalle baskısından soruşturmaya: Aşırı acıklı bir kültür hikâyesi 

Hazırlayan: Gülşah Görücü

Takvimler Eylül 2010’u gösteriyordu. Türkiye’ye, özellikle İstanbul’a öyle bir ilgi vardı, öyle bir kültür-sanat sermayesi akıyordu ki gürül gürül, o zamanın kültür sanat endüstrisi çalışanları olarak, hepimiz bir rüyadaydık sanki. O sene İstanbul ‘Avrupa Kültür Başkenti’ seçilmiş, şehir âdeta bir sanat fuarına dönüşmüştü. Ardından her memlekette yaşanan, mahallelerin sanat eliyle soylulaştırılması, sonra sanatçıların o mahallelerden kovulması hadisesi ve her memlekette yaşanmayan Gezi Parkı Direnişi, elimizden kayıp giden Emek Sineması’nın ‘taşınması’ ve aldığımız diğer darbeler geldi. Elimizde de bir yitik, sokaklarından bolca kan, ter ve gözyaşı akmış bir şehir kaldı. Üzerimize kalan kocaman betondan meydanlar da cabası.

Bir saldırı retrospektifi: İstanbul 2010 – İstanbul 2023

'Avrupa Kültür Başkenti' açılış töreni (Fotoğraf: Depo Photos)

Şimdi biraz hafızalarımızı tazeleyelim istiyorum. 13 sene sarıyorum zaman kasetini geriye. Gözlerini aç kapa, işte geldik Eylül 2010’a. Neden Eylül 2010’a? Çünkü, sanata ve sanatçıya ilk saldırı olayını yine bir eylül ayında yaşamıştık İstanbul’da. Olay, Tophane'de bir evde canı sıkılan birtakım Tophaneli Tayyar Ahmetlerin Firuzağa Mahallesi, Boğazkesen Caddesi, Kadirler Yokuşu’nda saat 21.00 sularında meydana gelmişti. Galeri Non Sanat ve davetliler, 20 kişilik grubun saldırısına uğramıştı. İddiaya göre, davette içki içilmesini gerekçe gösteren saldırganlar ellerindeki sopalar ve hatta evde dondurdukları portakallarla galerinin camlarını aşağı indirmiş, davetlilere saldırmıştı. “Olayda beş kişi yaralandı. Aynı caddede iki galeriye daha zarar verildi. Olayla ilgili gözaltına alınan yedi kişi daha sonra serbest bırakıldı.” Böyle yazmıştı o zaman gazeteler.

Hatırlarsanız bir vali vardı o zaman, Hüseyin Avni Mutlu. Hani ‘Gezi Parkı Direnişi’ sırasında gençlerle Kabataş’ta çay içen vali Mutlu. Kendisi o zaman arbedeye ilişkin olarak, “Hiçbir işyerine bu şekilde bir saldırıyı kabul etmemiz mümkün değil” demişti. Sanatçılar ise Galatasaray Cezayir Salonu'nda bir basın açıklaması yaparak, olayı protesto etmişti. Olayda kimse suçlu bulunamayınca ve olanlar akışına bırakılınca, gazetelerin habere verdiği başlık oldukça gerçek, net ve can sıkıcıydı: ‘Sanat Galerisinde İçki Baskını’. Peki sonra ne olmuştu?

Elbette ikinci saldırı olmuştu Mayıs 2014’te. Peki. Saralım bakalım şimdiki zamana doğru dört sene. “Tophane'de, sergi açılışına geldikleri sanat galerisi önünde içki içenler ile mahalleli arasında çıkan tartışma tatsız bitti”. İşte bu saldırıyı da böyle görmüştü Mayıs 2014’te gazeteler. Hacımimi Mahallesi, Karabaş Caddesi'ndeki Mixer Sanat Galerisi önünde, saat 20.45 sıralarında sergiye gelenlere kapı önünde içki içmemelerini söyleyen kişiler, sergi katılımcılarından olumsuz yanıt alınca, ellerinde sopalarla saldırmıştı. Öyle ki, katılımcılar kendilerini galeriye atıp kapıyı üstlerine kapatmış, saldırganlar o kapının da camlarını kırmışlardı. Galeridekilerin polise haber vermesi üzerine, saldırganlar olay yerinden kaçmıştı. Polisin galeride yaptığı incelemenin ardından, saldırıdan şikâyetçi olan konuklar ifade vermek üzere Karaköy Polis Merkezi'ne gitmişti. Peki sonra ne olmuştu? 

Elbette birkaç saldırı daha olmuştu. Şubat 2015’te Daire Sanat Galerisi’nde ‘Çoktan Seçmeli’ sergisinin açılışında bir çiftin öpüşmesi üzerine bir grup, davetlilere saldırmıştı. Haziran 2016’da Velvet Indieground Records adlı mekânda düzenlenen ‘Radiohead etkinliği’ne bir grup ‘Ramazan’da içki içiliyor’ bahanesiyle saldırmış, etkinliğe katılanları darp etmişti. 

Bir daha soruyorum. Yeniden aynı soruyu sormakta da bir beis görmüyorum. Peki sonra ne olmuştu?

Artık tahmin edersiniz diye düşünüyorum, sonra ne olduğunu. Saldırılarla ilgili kimse cezalandırılmadı ve elimizde kocaman bir ‘hiç’ kaldı. İstisnasız tüm bu olayların tamamında polisin en az bir saat sonra olay yerine gittiği gerçeğiyle de artık ne yapacağınıza siz karar verirsiniz. Hepimiz biliyoruz şimdi bu ülkede sanat, sanatçı, sanatsever ve sayamadığım her zerresiyle kültür sanat endüstrisi ne noktaya geldi ve getirildi. 

İstanbul ‘Avrupa Kültür Başkenti’nden, bugüne. Nereden nereye!

Ya sonra? 

Şimdi biraz daha saralım kaseti günümüze, bu hafta olanlara. İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı, İBB’nin Artİstanbul Feshane’deki ‘Ortadan Başlamak’ adlı sergisine ‘halkı kin ve düşmanlığa tahrik ve aşağılama’ suçundan soruşturma başlattı. İBB’nin 23 Haziran’da açılışını yaptığı 19 küratör ve 300 sanatçının 400’den fazla eserinin yer aldığı sergi, bir grup tarafından ‘LGBT propagandası yapıldığı ve cinsel içerikli tabloların bulunduğu’ iddiasıyla açıldığı günden bu yana hedef gösteriliyordu.

İBB Başkanı İmamoğlu soruşturma haberinin ardından, “Utanç verici! Demokrasi adına bir kepazelik…” yorumlarını yapmıştı, sergide eserleri hedef alınan sanatçılardan Gönül Nuhoğlu ve Mevlüt Akyıldız da sergiye açılan soruşmayla ilgili konuştu. 

Soralım tekrar aynı soruyu ve bu yazılmış senaryoyu arkamıza yaslanıp izleyelim, itiraz etmeyelim, suç ortağı olalım. Peki… Ya sonra ne olacak?

haber turu 

Fotoğraf: Instagram

Bu yıl Met Gala’ya ev sahipliği yapan, Grammy ve Brit ödüllü şarkıcı Dua Lipa aynı zamanda bir kitap kurdu. Lipa, kendi platformu Service95 aracılığıyla bir çevrimiçi kitap kulübü kurmuş ve lansmanında verdiği bir söyleşide kitaplara olan sevgisini “Okumak, bir tür kaçış, insan ilişkilerini anlamanın bir yolunu sağlar ve insan ilişkilerinde yön bulmamıza yardımcı olur. Bir kitabın sayfaları arasında hiç gitmediğim yerlere gidebilir ve sanki bir ömür orada yaşamışım gibi hissedebilirim” şeklinde ifade etmişti. Platformunu ‘en üst düzey kültürel konsiyerj’ olarak tanımlayan Lipa, yaptığı aylık yazar söyleşiyleriyle de kitap kulübü dünyasının anlamını yeniden biçiyor. 

• Yazarlar ile yapılan konuşmalar, sadece edebiyata değil, kültür, sanat ve stil dünyalarına da değiyor; kitapseverlere iştah artıran bir muhabbet vadediyor. Lipa, her ay yaptığı bu söyleşilerde; yazara, ilham kaynaklarına ve yarattığı dünyalara biz okuyucuları daha da yaklaştıracak tartışma kılavuzları sunarak ve ileri okuma listeleri gibi yeni editoryal içeriklerle desteklenen dünyası ile bizi tanıştırarak gerçekten de, bu genç yaşında, enfes bir işe daha imza atıyor. Her ay, Lipa tarafından seçilen bir kitabın tartışıldığı kulübün eylül ayı konuğu, dilimize ‘Çoluk Çocuk’ olarak çevrilen muhteşem Patti Smith kitabı, ‘Just Kids’. 

30. Uluslararası Aspendos Opera ve Bale Festivali, Giuseppe Verdi’nin Romalı komutan Radames ile tutsak Habeş Prensesi Aida'nın imkânsız aşkını anlatan üç perdelik ‘Aida’ operası ile başladı. Festival, Devlet Opera ve Balesi’nin büyük prodüksiyonlarından ‘Tosca’, klasik balenin en güzel örneklerinden biri olan ve bize gerçek aşkın gücünü hatırlatan ‘Kuğu Gölü’ balesi temsili ve müziğin melodik çekiciliğinin yanı sıra, gösterişli etnik öğeler içeren sahneleri ile Hindistan’ın mistik atmosferini dünya bale repertuarına işleyen eser ‘La Bayadere’ ile devam edecek. Festival, orkestra şefi Tolga Atalay Ün yönetimindeki Antalya Devlet Opera ve Balesi Orkestrası ve solist sanatçıların seslendireceği ‘Gala Konser’ ile 21 Eylül’de sona erecek.

Fotoğraf: Daily Mail

‘Cinsel taciz ve saldırı’ ile suçlanan yönetmen Woody Allen, 80. Venedik Film Festivali’nde “Tecavüzcü hasta değil, ataerkilliğin sağlıklı evladıdır”, “Tecavüzcü yönetmenlere spot ışığı yok” ve “Alfa erkek diye bir şey yok” sloganları eşliğinde protesto edildi. Allen, protestolardaki tek odak değildi. ‘MeToo’ eylemlerinde kadınlar tarafından ifşa edilen diğer iki yönetmen Luc Besson ve Roman Polanski’nin de, yeni filmlerinin festival programına dahil olmasıyla birlikte eleştiri okları festival ekibine yönelmişti. Bu yıl 30 Ağustos-9 Eylül tarihleri arasında düzenlenen festivalin ‘Ana Yarışma’ kategorisinde dünya sinemasının öne çıkan yönetmenlerinden David Fincher, Sofia Coppola, Ava DuVernay, Michael Mann ve Wes Anderson’ın filmleri yer alıyor.

Kanye West ve Bianca Censori, gittikçe tuhaflaşan hayat tarzları, kıyafetleri ve eylemleriyle gündemden düşmüyor. Son olarak, transparan ‘catsuit’iyle spor yaptıktan ve Toskana şehrinin sokaklarında çıplak ayakla yürüdükten sonra Censori, Toskana halkı tarafından eleştirilmiş hatta eleştiriler, yetkili mercilere şikâyet olarak da yansımıştı. Daily Mail'e göre Censori bunu bilinçli olarak tasarladığı bir provokasyon kurgusu dahilinde yapıyordu. ‘Çıplak’ görünümü nedeniyle ‘kamu ahlakına aykırı davranışlar’ sergilediğini düşünenler, Censori’nin para cezasına çarptırılmasını talep etmişti. 

• Son olarak, İtalyan magazin basınının servis ettiği fotoğraflar ‘Alışmış, kudurmuştan beterdir.’ atasözümüzü bir kez daha hatırlattı. Bu fotoğraflarda West'i görece çıplak görmemiz ve Bianca'nın onun önünde diz çöküyor olması, tartışmalara yol açmıştı. İtalyan polisi, Venedik tatilleri sırasında kameralara uygunsuz bir pozisyonda yakalanan çifte soruşturma açtı, takiben de Venedikli deniz taksi şirketi tarafından banlandı. Censori’nin giyimi için cezalandırılıp cezalandırılmayacağı henüz belli değil, ancak çiftin 10 bin euroya kadar para cezası alabileceği belirtiliyor.

nerede ne var?

Fotoğraf: Moda Sahnesi 

Çağdaş Fransız Tiyatrosu’nun öne çıkan isimlerinden, oyuncu ve yönetmen Joël Pommerat’ın ilişkilere odaklandığı eseri İki Kore’nin Birleşmesi, 8, 9 ve 10 Eylül’de Moda Sahnesi’nde.

AKM Çocuk Sanat Merkezi, 4-6 yaş arası çocuklar için hazırladıkları eylül ayının etkinlik programını açıkladı. 

Tiyatrogerçek, Van Gogh'un portresini sahneye taşıyor. Hakan Gerçek’in muhteşem temsiliyle Van Gogh, 15 Eylül Fişekhane Ana Sahne’de.

‘Oyun’ temalı ‘Bozcaada Caz Festivali’ bu yıl yedinci kez gerçekleşiyor. Bu hafta sonu gerçekleşecek festivalin programında, konser etkinliklerinin yanı sıra müzik dışı içerik de oldukça keyifli.

“Yaşanmamış yaşamlar, dünyadaki kötülüklerin kaynağıdır.”

Erich Fromm

Fromm haklı, öyledir. Sevgili Nevzat Hoca, nam-ı diğer japetos, bir konuşmasında “Türkiye bir garsoniyer gibidir” der. Bizim memleket bir garsoniyerdir. Nevzat Hoca da haklı, öyledir. Mamafih içinde pek çok yaşanmamışlık barındırır. Bu yaşanmamışlıklarının acısını çıkarmak isteyenler için asıl sınav garsoniyerlerinin dışına çıktığında başlar. 

Bir heykel görür, heykel çıplaktır ve parçalar. Narin hassiyetlerini bahane biçer, sergi basar, insan döver. Müzikten hoşlanmaz, sesini kıstırır. Çünkü garsoniyer kiradır, mahalle onundur. O kadar! 

Mahallesini başkasıyla paylaşmayı hiç sevmez. Mahalle onun mu, onun ailesi oraya nasıl ve ne şartlarda gelmiş ve bu mahalleyle esasen ne bağ kuruyor; bilmez. Zaten merak da etmez. Yaşanmamışlıklarına yaşanmamışlık eklemekle meşguldür ve her şeyin en iyisini zaten biliyordur ve sonunda kötülük kaynağını bulur. 

Yaşamadıkça, diğer yaşayanların, yaşayabilme ihtimali bile hoşuna gitmez. Bir nefes alan görür, kötülüğü saldırmaya teşnedir, saldırır. Galeri camı da kırar, insan kalbi de. 

Siz siz olun yaşayın sevgili okurlarım. Her anınızı doyasıya yaşayın ki, kötülüğün kaynağına pamuk tıkayabilesiniz. 

Sevgiyle kalın.

kapsül kültür öneriyor

Cengiz ve Lale Akıncı’nın 56 yıllık birikimini İstanbul Resim Heykel Müzesi’ne bağışlamasını takiben ‘Artı 700’ sergisinin ilk bölümü açıldı. Sergiyi sanat danışmanı Doç Dr. Ebru Nalan Sülün ve küratör Dr. Ali Kayaalp’ten dinleyelim.

Mevsiminde yiyeceksin meyveyi: Eylülün ilk haftası ve tabii ki de tezgâhlarda görünmeye başlayan yeşil mandalina. İster taze tüket, ister meyve suyu olarak. İster tatlısını yap, istersen de mutfakta geçirecek vaktin varsa reçelini, marmelatını yap. 

Komedyen ve yazar Deniz Alnıtemiz’den birtakım gündelik hikâyeler dinlediğimiz podcast serisi ‘Sizin gününüz nasıl geçti?’ yeni sezon ilk bölümüyle yayında: ‘Sinekliğin Tanrısı’

Şeyda Ayan ve İhsan Çankaya ile 6-7 Eylül pogromu ve ‘Şener Büyüktürk'ün Sergüzeşti’ romanı üzerine: ‘Yok sayma, yok etme sarmalı’

Adelina Patti’den Tina Turner’a bir zor olma hikâyesi: ‘Deborah Nicholls-Lee’den divalık üzerine’

‘Barbie’yi beğendiyseniz okuyacağınız yedi kitap vs. ‘Oppenheimer’ı beğendiyseniz okuyacağınız sekiz kitap.