Sayı: 58 - Toplam sözcük sayısı: 1.500 - Ortalama okuma süresi: 5 dakika

Ateş hattında edebiyat ve faili belli raf cinayetleri

Hazırlayan: Gülşah Görücü

Kitaplar farklı insan deneyimlerinin bir yansımasıdır. Her kitap, bir deneyim kaleydoskopu görevi görür. Tadını bilmediğimiz bir yemeği yiyebiliriz kitap okurken, çocukluğumuzdan zihin saraylarımıza kazınmış bir kokuyu duyabiliriz, hissetmediğimiz bir duyguyu yaşayabiliriz ve daha önce hiç tanışmadığımız bir tarafımızla tanışabiliriz. Bunu bazen 200 sayfa okuyup yaparız, bazen bir cümle yeter beş duyumuzu aynı anda uyandırmaya. Kitap okuruz ve tanıştığımız her karakterin bakış açısından dünyaya dair bir şeyler öğreniriz; kitap okuruz tanışmadığımız her karakterin bakış açısından da dünyaya dair bir şey öğreniriz. İşte kitapların sihri buradadır. O yüzden mühimdir insan için kitap okumak; insanı dallanıp budaklandıran, büyüten ve genişleten, çiçek açtıran ve meyve verdiren bir serüvendir. Ancak serüvenleri sevmez tabii insanlar. Maceralardan uzak dursun diye korkutularak büyümüşse eğer bir de kişi, bilinmeyen ona daha beter korkutucu gelir. Çünkü bilinmeyi anlatan cesurdur, dünyayı cesurlar omuzlarında taşır binlerce yıldır ama anlatırsan bu cesaret hikâyeni tu kaka olursun bir dakika vakit kaybetmeden. Bu da sevgili gezegenimizin içinden yüz binlerce yıldır çıkamadığı bir türbülanstır. Sonsuza kadar sürecek bir yasakçı zihniyet türbülansıdır. Faşizm tarih boyunca kendi kendini tekrarlamaya mahkûmdur, bu da onun lanetidir. Korkan yasaklar, çünkü başkaları da korksun ister.

Yasakçı zihniyetin bitmeyen şarjörü

İllüstrasyon: Allie Sullberg / The NYT

Kitaplar yalnızca memleketimizde değil, tüm dünya ülkelerinde çeşitli erk sahibi kişi ve kurumların saldırılarına maruz kalmaya devam ediyor. Ders kitaplarından romanlara, ‘bazı hassasiyetlere dokunan’ içerikleriyle birçok eser kitapçı raflarından kayboluyor, kütüphane sistemlerinden çıkarılıyor, yayınları durduruluyor ve bazı zamanlar okuyucu olarak ruhumuz bile duymadan okuma çemberimizin dışına itiliyor. Bu bazen bir okul yönetiminin, bazen bir yasa koyucunun, bazen de bir hapishane yetkilisinin işgüzarlığıyla gerçekleşiyor. Özellikle de yayın tekelini elinde tutan büyük yayınevlerinin tüm kulvarları tuttuğu yayın dünyasında, uzun süredir raflarda yer almak için mücadele eden kitaplar hedef alınıyor. Yani, LGBTQ+ ve kadın yazarların kitapları; yani ırkçılık, cinsiyet, seks ve tarihle ilgili kitaplar.

Yayıncılıkta ifade özgürlüğü savunucusu Pen America, 2022-2023 öğretim yılında ABD devlet okulu sınıflarında ve kütüphanelerinde 3 bin 362 kitap yasağı vakası kaydetti. Bu yasaklarla birlikte 1.557 kitaba ve 1.480'den fazla yazarın, illüstratörün ve çevirmenin eserlerine erişim engelli gelmiş oldu. Kitapları hedeflenen yazarlar çoğunlukla kadın, farklı ırklardan ve LGBTQ+ bireylerden oluşuyor. Büyüyen bir sansür ortamında, okul kitabı yasakları, gruplardan ve bireysel aktörlerden oluşan az sayıdaki grubun koordineli kampanyaları yoluyla ve giderek artan bir şekilde ABD eyalet yasalarının baskısı sonucunda yayılmaya devam ediyor. Yayınlanan rapora göre, yasaklanan kitapların yüzde 44’ü şiddet ve fiziksel istismar temalarını veya örneklerini; yüzde 38'i akıl sağlığı, zorbalık, intihar, madde bağımlılığının yanı sıra cinsel refah ve ergenliği içeren sağlık ve refah konularını; yüzde 30'u farklı ırklardan karakterler içeriyor veya ırk ve ırkçılığı tartışıyor ve yüzde 26'sı LGBTQ+ karakterleri veya temaları sunuyor.

Dünya 7 kıtadır ve her kıtada yasaklanan kitaplar vardır

İllüstrasyon: Rona Binay / The NYT

Kültür, sanat ve eğlence endüstrilerinin büyük isimleri, ABD'de kitap yasaklarındaki artışa karşı duruyor, okuyucu ve yayınevlerinin konuyla alakalı farkındalığını yükseltiyor ve yazarların yasakları durdurmak için seslerini daha yüksek çıkarmalarını istiyor. Star Trek: The Next Generation’dan tanıdığımız LeVar Burton'ın MoveOn ile başlattığı girişimde, 200'e yakın fikir önderi ABD'deki kitap yasaklarına karşı imza kampanyası başlattı. İmzacı isimler arasında Ariana Grande, Guillermo del Toro, Mark Ruffalo, Sharon Stone, Billy Porter, Aisha Tyler, Judy Blume ve dahası bulunuyor. Yayınladıkları kampanya mektubunda hepimizi bir araya gelmeye çağırıyorlar, çünkü farkındalar: “Bir sanat biçimine yönelik tehdit hepimiz için bir tehdittir.”

Hepimizin, tek tek ve tüm kıtalarda sanatsal özgürlüğü savunmak, çok kültürlü tarihi kucaklamak ve kitap yasaklarına son vermek için sesimizi kendi bildiğimiz yöntemlerle yükseltmesi gerekiyor. Eğer bunu yapmazsak, tüm dünyada sağ hassasiyetlerin korkularla birleşip yükseldiği bu dönemde, kitap sansürünün, belli oranda kontrol altında olduğu Avrupa Birliği ülkelerine dahi, her kıtada son hızla geri gelmesi işten bile olmayacak. 

bugünkü destekçimiz

Cumhuriyetimizin 100. Yılında Atatürk vizyonuyla geleceğe bakıyoruz!

Türkiye İş Bankası, Cumhuriyetin 100. yıldönümünü özel etkinliklerle kutlamaya devam ediyor.

Mart ayında, Müzelerinde Cumhuriyetimizin ilk 15 yılında başarılan iktisadi ve sosyal hayatın kalkınmasının anlatıldığı “Yaşasın Cumhuriyet!” sergisinin kapılarını açan Banka, tüm yurtta 100. yıl heyecanı, coşkusu ve mutluluğunun daha da yükseldiği, 29 Ekim’e geri sayımın başladığı bir dönemde Atatürk Vizyonuyla Gelecek Yüzyıla Bakış başlıklı uluslararası bir konferans düzenliyor.

İş Kuleleri Salonu’nda 28-29 Eylül 2023 tarihlerinde gerçekleştirilecek konferansın açılış konuşmasını, Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy yapacak.

İş Bankası Yönetim Kurulu Başkanı Adnan Bali ve Genel Müdürü Hakan Aran’ın ev sahipliğinde düzenlenecek konferansta; tüm dünyada ses getiren tarihçi ve filozof Yuval Noah Harari, New York Üniversitesi Ekonomi Profesörü ve Nobel ödüllü iktisatçı Thomas J. Sargent, Roma Sapienza Üniversitesi’nde Avrasya Tarih, Türk Dili ve Tarihi dersleri veren ve “Atatürk” isimli bir kitabı bulunan İtalyan akademisyen Fabio L. Grassi, MIT Dijital Ekonomi Girişimi’nin Kurucu Ortağı Andrew McAfee, UNESCO eski Genel Direktörü Irina Bokova konuşma yapacak.

Konferansta Prof. Dr. İlber Ortaylı, Prof. Dr. Bilsay Kuruç, Prof. Dr. Havva İşkan Işık, Prof. Dr. Burcu Özsoy, Doç. Dr. Y. Doğan Çetinkaya, Prof. Dr. Çiğdem Gündüz Demir gibi ülkemizin önde gelen isimleri de Atatürk vizyonundan yola çıkarak ihtisas alanlarında konuşmalar yapacak.

haber turu

Fotoğraf: NBC News

2023’te ettiğimiz vedaların çetelesini tutmak artık iyice zorlaştı. Şehvetli figürlerin gerçekçi tasvirleriyle tanınan 21. yüzyılın en çok merak uyandıran sanatçılarından biri olan Fernando Botero, 91 yaşında hayata veda etti. Resmettiği şişkin bedenlerle hafızalara kazınan Botero, ‘şişman kadın resmi yapmadığını, amacının boyutları genişletmek olduğu’nun defalarca altını çizmiş ve kariyeri boyunca orta sınıf yaşamını, genelevleri, din adamlarını, köylüleri, sevgi ve şiddetin etkilerini resmetmişti. 

Sanatçı Genco Gülan’ın son zamanda dünyanın altını üstüne getiren küresel iklim felaketlerine ithafen ürettiği yüzer eser ‘Huzursuz Poseidon’ heykeli, Büyükada Vapur İskelesi açıklarında 10 Eylül’de sergilenmeye başlamış ve büyük bir ilgi görmüştü. Huzursuz Poseidon, Büyükada Vapur İskelesi’nin hemen solunda denize zincirlenmişti, bir görünüp bir kaybolarak bize bir şeyleri hatırlatıyordu. Sahil Güvenlik ekiplerince teknelerin manevralarına engel olduğu gerekçesiyle sökülen eserin, Adalar Sanat İnisiyatifi’nden yapılan yeni açıklamaya göre, ekim ayında yeniden sergilenmesi bekleniyor.

Bağımsız şarkıcı ve söz yazarı Sufjan Stevens’ın yeni albümü Javelin’in 6 Ekim’de yayınlanmasını bekliyor ve düzenlenen promosyon etkinliklerinde kendisinin niçin alanda bulunmadığını merak ediyorduk. Kötü haber tez duyuldu, Stevens’ın kendisi açıkladı. Bundan bir ay önce, Stevens’a vücudun bağışıklık sisteminin periferik sinir sisteminin bir kısmına saldırdığı nörolojik bir hastalık olan nadir Guillain-Barré sendromu teşhisi konulmuş. Adeta bir bebek gibi yürümeyi yeniden öğrenecek Stevens, tedavinin ikinci haftasını geride bıraktığını ve henüz yalnızca ayakta durabilir hâlde olduğunu söylüyor. 

Riyad’da düzenlenen 45. UNESCO Dünya Miras Komitesi toplantısında, Ankara Polatlı’da keşfedilen, dünyadaki en değerli arkeolojik alanlardan biri Gordion Antik Kenti ile Türkiye’nin beş önemli tarih camisi Dünya Mirası Listesi’ne dahil edilen ilk seri kültürel varlıklar oldu: ‘Anadolu’nun Ortaçağ Dönemi Ahşap Direkli ve Kirişli Camileri’ adıyla Afyonkarahisar’dan Ulu Camii; Konya’dan Beyşehir Eşrefoğlu Camisi; Eskişehir’den Sivrihisar Ulu Camii; Kastamonu’da yer alan, halk arasında çivisiz cami adıyla bilinen Mahmut Bey Camii ve Ankara’da bulunan Ahi Şerafeddin (Arslanhane) Camii. 

• Her biri beş ayrı şehirde yer almasına karşın, ortak özelliklere sahip olan bu camiler, hipostil planlı anıtsal ahşap cami tipolojisinin Ortaçağ Dönemi Anadolusundaki en önemli temsilcileri. Bu varlıkların kaydıyla birlikte, Türkiye’nin UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne kayıtlı varlık sayısı, 19’u kültürel, 2’si karma miras olmak üzere 21’e yükselmiş oldu. 

Londra Tasarım Bienali’nde sanatçı ve mimar Melek Zeynep Bulut’un geçen yaz performatif bir mekân tasarımı olan ve Londra’daki Somerset House’un avlusunda sergilenen ‘Açık Yapıt’ eseri, halk oylamasında birinci olmuş ve ‘Public Award’ı kazanmıştı. Londra Tasarım Bienali’nin ardından aynı eseriyle bugünlerde Londra Tasarım Festivali’nde Türkiye’yi yeniden temsil ediyor. Eser ayrıca, ekim ayında Türkiye’de sürpriz bir sergiyle izleyiciyle buluşacak.

Yeni sezonunu bir basın toplantısıyla tanıtan İş Sanat,  konser sezonunu Cumhuriyet’in 100. yılını kutlamak üzere orkestra şefi Tolga Atalay Ün yönetimindeki Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası eşliğinde dünyaca ünlü tenor Murat Karahan’ın '100. Yıl Gala' konseriyle 2 Kasım Perşembe günü açıyor. Pek çok yerli ve yabancı sanatçının İş Sanat sahnesine konuk olacağı bu sezonda yılın son konserinde 28 Aralık Perşembe günü Karsu dinleyicilerle buluşacak.

nerede ne var?

Fotoğraf: Tolga Adanalı / Depo Photos

Dünyanın dört bir yanından galeri ve sanatçıyı İstanbul’da bir araya getiren Contemporary İstanbul, 18. edisyonuna hazır. Tersane İstanbul’da gerçekleşecek fuara bu sene beklenen ziyaretçi sayısı 30 bin. 27 Eylül’de ön izleme etkinliğiyle kapılarını açacak fuar, 28 Eylül-1 Ekim’de genel ziyaret günlerinde sanatseverlerle buluşacak.

Tekno müziğin sevilen ismi Paul Kalkbrenner 30 Eylül’de LifePark’ta.

BLIND Fest, 23 Eylül akşamı İstanbul KüçükÇiftlik Park’ta, Oscar And The Wolf 22.30’da sahnede.

Grammy Ödüllü Buika, 25-26 Eylül’de Zorlu PSM’de.

Pera Müzesi 2023 sonbaharını, ‘Gelecek Hatıraları’ ve ‘Tam Yerinden: İstanbul'a Panoramik Bakışın Tarihi’ sergileriyle karşılayacağını duyurdu. Her iki sergi de 26 Ekim- 25 Şubat 2024 arasında ziyaret edilebilecek.

“Beklemek her şeyi kuvvetlendirir. Çayı demler, pilavı dinlendirirsiniz; kitabı ağır ağır okur, yazıyı tekrar tekrar yazar, insanı usul usul tanırsınız. Yalnız ölüm beklemez. Ölenin bedeni süratle toprağa gömülür. Dünya bir bekleme yeridir ve hakkıyla bekleyen muradına kavuşur.”

                                                                Yağız Gönüler, Eşikte Beklemek

Pandemiden bu yana ‘beklemek’le olan ilişkimiz başka bir şeye dönüştü. Sanki, çok da uzak olmayan bir gelecekte dünya, kendisini yıllardır esir tutan yıkıcı salgının pençesinden nihayet kurtulmuş gibi. Hayat bildiğimiz normale dönmüş gibi görünüyor. Ancak kimimiz hâlâ, o kasaba parkının ortasındaki basit, ıslak ve derme çatma bir çardağın altında hiçbir şey yapmadan oturmak istiyor. Yasaklara uymak ve günü geçirmek.

Günlük varoluşun çılgın temposunun yerini ürkütücü bir sessizlik alması. Sonra diğer günün geçmesi ve öteki günün zaten gelip geçecek olması. Günleri geçirirken, dünyaca, kolektif olarak pandeminin geçmesini bekliyor olmak ve pandemi bittikten sonra bekleyecek pek bir şeyin de kalmamış olduğu farkındalığını kucaklamak.

İşte bu duygu durum hâli yeni bir ‘beklemek’ hâli yarattı sanıyorum kimimiz dünyasında. Hayatla, zamanla, yaptığımız işle, iletişim kurduğumuz insanla, gündelik uğraşlarımızla olan ilişkimiz de dönüştü çünkü. Tüm bunun üzerine Türkiye gündemi katlanınca, kimimizin bekleme hâli beklentisizliğe dönüştü. Bu çok can sıkıcı biliyorum ancak hatırlayalım kendimizi istiyorum sevgili okurlar. Hayata dair ve yeri geldiğinde hayatın karşısında eylemsiz olmayalım istiyorum. Beklemenin beklentisizliğe dönüşmediği günlerin sihrini yaşamak için gayreti elden bırakmayın. Unutmayın, pandemisiz olsak da, hâlâ bulduğunuz ilk çardağın altına girebilirsiniz. 

Sevgiyle kalın. 

kapsül kültür öneriyor

Çocuk yetiştirmenin zevkli olduğu bir hikâyeyi keşfetmek: ‘Susie Boyt, ‘Loved and Missed’ ve bir Londra anlatısı’

Mısır hiyeroglifleriyle ilgilenene, öğrenmeyi zevkli kılan faydalı kaynaklar 

Mevsiminde yiyeceksin: Kızılcık. Sevilen reçetelerde genel olarak mayhoş bir lezzet olarak çorba ve salatalarda veya ana yemeğin yanında sos olarak tüketildiği görülüyor. Kapsül Kültür ise bu hafta siz sevgili okuyucularımıza ‘12 en iyi kızılcık kokteyli tarifi’ önerisiyle geliyor. 

Bu bir sosyoloji programı: Olmaz Öyle Saçma Sosyoloji ve Prof.Dr. Besim Dellaloğlu

Yıl 1960, Ahmet Hamdi Tanpınar’dan bir tahayyül: İçtimai Cürüm ve İnsan Adaleti

My Analog Journal’dan 70'ler ve Türkiye’nin duygu yüklü kadın sesleriyle 34 dakika

Bir şeyler okumak için bir hamam kütüphaneye ihtiyacınız varsa, İcadiye mahallesinde  Nevmekân Kuzguncuk size göre olabilir.