Sayı: 65 - Ortalama okuma süresi: 5 dakika (1.531 kelime)

Bugün 10 Kasım. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Atatürk’ü saygı ve özlemle anıyoruz.

TikTok: Popüler kültürün ‘Yesmar Yesmar’laşması

Hazırlayan: Gülşah Görücü

Sosyal medya platformları… Yükselenler, düşenler, yasaklananlar, yeniden piyasaya sürülenler ve platformların etrafında dönen kocaman, küresel ve kaygan bir ekonomi. Hem ak paralardan oluşan hem de bir süredir ülke gündemine oturan kara paralardan oluşan bir ekonomi. Evimizin konforunda, ekranımızda kaydırdığımız içerikler üzerinden dönen bir ekonomi. 

Bazen bir gerçeğin önünde bir paravan, bazen insana bildiğini unutturan yalanlardan oluşan alternatif gerçeklikler âlemi. Bu âlem yapısı gereği o kadar kapsayıcı ki, yok yok! 

Kampanyasını yapan markalardan, kendisi markalaşan isimlere, kuzusuyla uyuyandan, çocuğunu istismar edene, çekilişle araba hediye edenden, eşini satılığa çıkarana, kilolarca altını üzerine takıp yer sofrasında yemek yiyenden kan ter içerisinde kalıncaya kadar ‘gül’ toplamak için dans edenlere. Olanı biteni nutkumuz tutularak izlediğimiz bu günlerde, sosyal medya platformlarını, özellikle de TikTok’un yarattığı bu popüler kültür devrimini daha çok düşünmemiz ve konuşmamız gerekiyor. Zira anlaşılan o ki, TikTok yalnızca danslar ve eğlenceli videoların bizlerle buluştuğu bir platformdan daha fazlası ve bu konu daha çok su kaldıracak.

‘Bir kültür devrimi kaç bayt eder?’ 

2016 yılında piyasaya sürülen TikTok, Z kuşağı kullanıcıları arasında hızla popülerlik kazandı ve sonunda küresel bir izleyici kitlesine ulaştı. Pandemiden sonra içerik tüketme ve oluşturma biçimimizde devrim yaratarak tüm dünyayı kasıp kavurdu. Çağımızın dikkat dağınıklığı gündemi, bir nevi bağımlılık yaratan yapısı ve 2 milyarı aşan geniş kullanıcı kitlesiyle TikTok, artık toplumda silinmez bir iz bırakan kültürel bir fenomen. 

Meydan okumalar, viral danslar, yeni terimler, bir pazarlama taktiği olarak TikTok’un algoritmasına göre tasarlanan ses ve görüntü içerikleriyle artık TikTok yalnızca bir içerik üretme ve tüketme mekânı değil, iletişim şeklimizi de değiştiriyor ve dönüştürüyor. TikTok, moda trendlerini, dili, müziği ve kültürel tüketimi şekillendirmekten toplumsal hareketleri güçlendirmeye kadar kültürel ekolojiyi şekillendirmede bir güç hâline geldi. 

Çünkü TikTok trendlerinin yaygın şekilde benimsenmesi, burada üretilen içeriklerin diğer platformlara taşması, popüler kültürün bu trendlerle şekillenmesini beraberinde getirdi. TikTok yeni nesil ‘influencer’ların tüm platformlarla yaygınlaşabilmesine olanak tanıdı. Onlar trendleri şekillendirdi, ürünleri tanıttı, çekiliş yaptı ve en önemlisi de yarattıkları içerikleriyle kültürel üretim ve tüketimi yönlendirdi. TikTok'un erişilebilirliği onu tabandan gelen bir kültür hareketi için etkili bir platform hâline getirdi. Sadece TikTok değil, tüm sosyal medya platformları, dünya çapında milyonlarca kullanıcı için eğlence, ilham ve kültürel etki kaynağı hâline geldi. Oluşturdukları algoritmik yapı, kültürel trendleri hızla şekillendirmede ve yaymada müthiş bir rol oynadı. Trendler dijital dünyayı aştı ve gündelik hayat pratiklerimizin ta kendisine dönüştü. İçeriklerin viral doğası yalnızca bireyleri şöhrete kavuşturmakla kalmadı, aynı zamanda bir kültürel dönüşümün hem aracı oldu hem de mekânı.

Çünkü TikTok herkesin içerik paylaşmasına imkân vererek yaratıcılığın demokratikleşmesini sağladı. Bu erişilebilirlik, geleneksel medya bekçilerine meydan okudu, geleneksel güzellik standartlarına meydan okudu, tahammülsüzlük kültürüne meydan okudu. 

Ötekileştirilmiş birey ve topluluklara ses vererek onların hikâyelerini ve deneyimlerini paylaşmalarına olanak tanıdı, görülmeyeni gösterdi, duyulmayanın sesini açtı. Adalet, LGBTQ+ hakları ve iklim değişikliği gibi önemli konulara ilişkin farkındalığın yayılmasında etkili oldu. ‘Yüksek kültür’ meselesini sorunsallaştırdı ve belki de alaşağı etti. 

Ancak TikTok, uygulamadan çıkan yeni ‘trend’lerle eğlenceyi, modayı, müziği ve hatta dili de etkiledi. İçeriği kullanıcı tercihlerine göre düzenleyen platformun algoritması, her kullanıcının 

‘Sizin İçin’ sayfasının kendi ilgi alanlarına göre düzenlenmesi ve yaratılmış bu ‘kişiselleştirilmiş deneyim’ alanının arkasında neler dönüp dönebileceği gerçeği üzerine kalın ve hava geçirmeyen bir yorgan örttü. 

Şimdilerde izlediğimiz tüm olup biten de, yorgan altında uzun süre kalıp terleyenlerin hayat hikâyelerinin yalnızca fragmanı. 

Çağımızın çıkmazı: Vasata övgü

Bir ‘neşe’ ya da ‘kaçış kaynağı’ olarak hizmet eden sosyal medya platformları kültürel ortamımızın ayrılmaz bir parçası oldu ve teslim etmek gerekiyor ki dijital alanda üretme, tüketme yaşamın kendisi ile bağlantı kurma şeklimizi sonsuza kadar değiştirdi. Siber zorbalık, artan dezenformasyon, nefret söylemi ve çevrimiçi tacizin yayılması gündemimizi kaplarken artık elimizde nur topu gibi bir tuhaf popüler kültürümüz de var. 

TikTok'un kültür üzerindeki etkisi ise çok yönlü, çok geniş ve hâlâ çok tartışmalı. TikTok, doğrulama sistemlerini ve topluluk kurallarını uygulayarak bu sorunları çözmek için adımlar attı ve atmaya devam ediyor ancak içeriği denetleme sorunu devam ediyor.

Bizim payımıza bu hikâyede siyah büyük arabalar, parmaklarda pırlantalar, gözaltı kremleri, altın kemerler, kahvenin yanında yenen altın tozları, aynı tornadan çıkmış birtakım bağırıp çağıran insanlar, üzerimize yağan linkler, kalpli pijamalar, güzellik ve zayıflama merkezlerinin ‘3 al 2 öde kampanyaları’, ödülüne erişemediğimiz çekilişler, ekrana tükürenler, durduk yere ahlak dersi verenler ve ‘dindar’ olamayan ama kindarlıkta marka yeni nesil dijital-mütedeyyinler düştü. 

Tanıl Bora, “Bütün dünyada ve Türkiye'de güçlü bir anti-entelektüalizm var” tespiti ile aslında çağımızın bu vasatlaşma hastalığını çok güzel özetliyor. ‘Vasatlaşma’ yalnızca memleketimizin değil, tüm dünyanın problemi ve artık bu problemin daha yüksek sesle dile getirilmesi gerekiyor. Entelektüalizmin boşalttığı yeri sosyal medya kültürü dolduruyor. 

Bu fenomenin yalnızca sosyal medya yasakları ve aylardır gündemimizden düşmeyen dezenformasyon yasası kapsamında değil, ‘popüler kültür’ün nereye evrildiği üzerinden de tartışmak gerekiyor. 

haber turu

Fotoğraf: New York Post

'Femme à la montre', Picasso’nun ilham perisine aşkını itiraf ettiği meşhur tablosu yaklaşık 140 milyon dolara alıcı buldu. Eser, merhum hayırsever Emily Fisher Landau'nun sanat koleksiyonunun açık artırması kapsamında satışa sunulan birçok eserden biriydi. Fisher Landau'nun koleksiyonunun toplamda yaklaşık 400 milyon dolara alıcı bulması bekleniyor.

Piyanist Can Saraç, İtalya’da düzenlenen Piano Akademi Eppan’da büyük ödül ‘Arturo Benedetti Michelangeli’yi kazandı. 

Hollywood’da oyuncuların 118 gündür devam eden grevi resmen sona erdi. Oyuncular ve büyük stüdyolar geçici bir anlaşmaya vardı. Söz konusu anlaşmanın sendikanın yönetim kurulu ve üyeleri tarafından onaylanması bekleniyor. Daha önce de yazarlar, büyük bir greve çıkmışlardı. Her iki grevin ABD ekonomisine 6 milyar dolara mal olduğu tahmin ediliyor.

Musiki Eseri Sahipleri Grubu Meslek Birliği, Cumhuriyet’in 100. yılında, 100 konservatuvar öğrencisine destek olacağını açıkladı.

6 Şubat depremlerinde büyük bir yıkıma uğrayan kentlerden olan Hatay’da çekimleri başlayan ‘Şahsi Meselemiz’ adlı filme yönelik tepkiler sürüyor. Tepkilerin odağındaki Üsküdar Yapım şirketinin sahibi, filmin yapımcısı Bülent Durgun, ‘depremi unutturmamak için bu filmi çektiklerini’ söylüyor.

Çağdaş sanatçı Nil Yalter, Brezilyalı sanatçı Anna Maria Maiolino ile birlikte Venedik Bienali tarafından verilen Altın Aslan Yaşam Boyu Başarı Ödülü’ne layık görüldü.

İtalyan kavramsal sanatçı Maurizio Cattelan’ın, 18 karat altından yapılan 4.8 milyon sterlin değerindeki ‘America’ isimli ‘Altın Klozet’ eseri, Cattelan’ın İngiltere’deki Blenheim Sarayı’nda düzenlenen sergiye gece vakti yapılan soygun ile çalınmıştı. Eylül 2019’da gerçekleşen soygun ardından büyük takibi başlatan İngiliz polisi konuyla ilgili olarak daha önceden sabıkası bulunan dört kişinin 28 Kasım 2023 tarihinde mahkemeye çıkarılacağını duyurdu.

Dünyanın en prestijli restoran derecelendirme sistemi olarak kabul edilen Michelin Rehberi'nin Türkiye haritasına İstanbul'dan sonra Urla, Çeşme ve Bodrum restoranları da eklendi.

2023 Bavyera Kitap Ödülü ‘Vaters Meer’ (Babamın Denizi) romanıyla kurgu kategorisinde Deniz Utlu'ya, kurgu dışı kategorisinde ise ‘Christoph Martin Wieland’ kitabıyla Jan Philipp Reemtsma'ya verildi.

nerede ne var? 

Fotoğraf: Sven Marquardt

Fotoğrafçı Sven Marquardt’ın ilhamını Berlin’deki kulüp ve alt kültüründen alan kişisel sergisi ‘Nachtblende’ bomontiada’da sanatseverlerle buluşuyor. 

Peyk grubu, imza attığı ilk müzikali Hamiyet’i, 27. İstanbul Tiyatro Festivali kapsamında sahneleyecek. Hikâyesini grubun solisti İrfan Alış’ın kurguladığı ve oyun metnini Deniz Madanoğlu’nun yazdığı gösteri, 10-11 Kasım’da Fişekhane’de.

Salon İKSV, 11 Kasım akşamı adıyla müsemma müzik kolektifi Cümbüş Cemaat’i ağırlıyor.

İş Sanat, ara tatiline giren çocuklar için ücretsiz atölye programlarını duyurdu. Atölyeler, 11-26 Kasım tarihleri arasında İstanbul Türkiye İş Bankası Müzesi ve Ankara İktisadi Bağımsızlık Müzesi’nde gerçekleşecek. 

8. Artweeks Akaretler, 3-16 Kasım tarihleri arasında Türkiye’nin önde gelen galeri ve sanatçılarını bir araya getiriyor.

Akbank Sanat Felsefe Seminerleri, Emre Şan moderatörlüğünde ‘21. Yüzyıl Felsefe Sorunları’ başlığıyla güncel ve yakıcı konularla ilgileniyor. 

6. İstanbul Komedi Festivali şehre kahkahayı getiriyor. 7’den 70’e hitap eden festival, zengin bir takvimle izleyicisiyle buluşuyor. 

Cumhuriyet’in 100. yılına özel sergiler devam ediyor. 

Ankara Caz Festivali bu sene 27. yaşını kutluyor. Festival 15-25 Kasım tarihleri arasında, ayrıntılı program burada.

“Refah içindeyiz ama rahatımız yok. Daha zenginiz ama daha az özgürüz. Daha çok tüketiyoruz ama daha boşuz. Daha eğitimliyiz ama eleştirel yargımız ve hükmümüz daha az. Daha çok dinimiz var ama daha materyalistiz.”                                                                                                                                                                                             Erich Fromm

İşler karıştı. Büyük toz kalktı, görüş mesafesi az, gördüğümüz şeyin baktığımız şey olup olmadığı bile muamma. Hangisi iyi? Hangisi kötü? Bize öğretilen doğru ne? Bizim bu öğretilenden payımıza düşen kişisel yanlışlarımız ne? Bu soruları cevaplamayı bırak, bir durup iki nefes alıp bu sorular üzerinde düşünmeye kimsenin ne hâli ne de vakti var memlekette. Vasatı mütemadiyen üreten ve tüketen bir avam tufanı içerisinde oradan oraya savruluyoruz.

İyiyle kötü, doğru ile yanlış, güzel ile çirkin arasında fark göremeyen insanlar hükümdar, ‘ortalama’ olan moda oldu. Tanıl Bora, “Memleketteki genel liyakat kaybının, değer bilmezleşmenin, maymuncuk kelimeyi de kullanalım, popülizmin, vasatın hâkimiyetine yol açtığından yakınmanın, o günkü hava durumunu tabir etmek kadar doğallaştığı bir vasattayız” demişti 2019’da.

Neredeyse beş yıl geçmiş bu yazı üzerinden. Biz dolap beygiri gibi dönüp duruyoruz hâlâ sevgili okurlar. Yetenekleri elinden alınmış süper kahramanlar olduk çıktık. İşler yoluna girene kadar sevgiyle kalın.

kapsül kültür öneriyor

Fotoğraf: The NYT

Mevsiminde yiyeceksin: Kereviz. Zeytinyağlısı, portakallısı, böreği, ‘Bloody Mary’si derken, uzun zamandır alternatif tıp uzmanlarının da en çok sembolleştirdiği sebzelerden biri kendisi. “Vücudumuzdaki inflamasyon ile savaşmakta birebir” diye bir kereviz suyudur gidiyor bir süredir. Bilim diyor ki, yemek içmekten faydalıdır. Kerevizi içmeyi değil, yemeyi tercih edelim sevgili okurlar.  

Kendini tanıma konusundaki büyük felsefi bilmeceyi çözmenin tarifi: “Özün mevcutsa onu keşfet, mevcut değilse, onu yaratmaya çalış.”

Sanki biz bu şarkıyı daha önceden biliyorduk. The Beatles’tan tüm zamanların ötesinde bir hediye: ‘Now and Then’

Orhan Taylan’ın ardından: ‘Solun görsel hafızası üzerine’

Gevende ile 13 Ocak’ta yeniden kavuşma tarihimiz gelene kadar yapılacaklar listesi: Gevende külliyatı.

‘INSIDE OUT 2’ fragmanı yayınlandı, kendisi 14 Haziran 2024'te sinemalarda. 

Jefferson Airplane efsanesi Grace Slick, 84 yaşını kutluyor. Bu efsane jenerasyona hürmetimizi, Grace Slick’in de muhteşem performansını izlediğimiz 1967 Montrey Pop Festivali ile sunalım.

Onur Çalı, tam zamanında Necati Cumalı’yı hatırlatıyor.