Sayı: 75 - Ortalama okuma süresi: 5 dakika (1.407 kelime)

Ayasofya: Kilise, cami, müze

Hazırlayan: Gülşah Görücü

Tarihî yapıların çektiğini kimse çekmiyor onlardan başka. Siyaset, din ve kültürel mirasın kesişiminde tarih boyunca değişerek ve dönüşerek başka bir anlam kazanmış ve kazanacak tarihî yapılar arasında, Temmuz 2020’de müzeden camiye dönüştürülme kararıyla Ayasofya, mekânın kullanımıyla ilgili alınan yeni karar ile yeniden gündem oldu. Ayasofya'nın bir kısmının müze bir kısmının cami olarak kullanılacağı yeni anlam dünyasında bu kez iki kapı var: ‘İbadet Kapısı’ ve ‘Kültür Kapısı’.

🎵 Zincirler Kırılsın

Fotoğraflar: Depo Photos

“Kutlu fethin en güzel mirası, Fatih’in aziz emaneti Ayasofya asli hüviyetine kavuştu” sözleriyle duyurulmuştu Ayasofya’nın değişen kimliği 10 Temmuz 2020’de. Danıştay 10. Dairesi tarihî bir karara imza atmış, Ayasofya’yı müze yapan 1934 tarihli Bakanlar Kurulu kararını iptal etmişti. İptal kararının ardından Ayasofya’nın Diyanet’e devredilerek ibadete açılmasına yönelik karar, Resmî Gazete'de yayımlanmıştı.

AKP sözcüsü Ömer Çelik “Bu topraklar bir özlemine daha kavuştu” sözleriyle bu haberi kutluyordu. Ayasofya’nın bunca yıl sonra ibadete açılma kararı Türkiye’nin olduğu kadar dünyanın da gündemine oturmuştu. Dönemin TBMM Başkanı Mustafa Şentop “Bir yapının dünya kültür mirasına dahil olması için müze olmasına gerek yok” açıklamasıyla uluslararası tepki ve tartışmalara cevap vermişti. 

Ayasofya'nın eşsiz tarihi ve kültürel önemi, UNESCO Dünya Mirası kimliği ve devletlerin günümüz kültür politikaları bir yana bırakılarak Ayasofya’nın camiye dönüştürülmesi, ‘Zincirler kırılsın Ayasofya açılsın’ sloganlarını atanların içine su serpmişti o dönem. Şentop, “Ayasofya bizim kuşağımızın, bizden önceki birçok kuşağın ideallerinde cami olarak açılması gereken bir yapı olarak her zaman yer almıştı. Bir hedef olarak, bir hayal olarak, bir rüya olarak yer almıştı” sözleriyle dile getirmişti sevincini. 

O dönemde “Gişesinden 400 milyon lira kazanan Ayasofya’nın geliri nasıl kapanacak?” sorusu da sorulmuştu ancak özlemin giderilme coşkusu ağır basmış ve bu konu önceliklendirilmemişti. Ayasofya için verilen bu kararın ardından yaşananlar ise akıl alır gibi değildi. Şifa getirdiğine inanılarak İmparator Kapısı’nın koparıldığı ve hatta ‘yeniyor olduğu’ haberleriyle Ayasofya gündeme geldi. 16 yıldır Ayasofya'da yaşayan meşhur kedi Gli bile hayatını kaybetti. 

🎵 Kapılar Açılsın

Türkiye Cumhuriyeti modernleşmesine içkin daha geniş bir çabanın parçası olarak müzeye dönüştürülen Ayasofya’nın 85 yıl sonra camiye dönüştürülmesinin ardından geçen birkaç yılda, UNESCO tavsiyesi üzerine alınan yeni bir kararla, bu kez Ayasofya’da kapılarla ayrılmış bir dönem başladı ve hemen kafalar karıştı. Ayasofya’ya turistik amaçla giden yabancılardan alınacak giriş ücreti 25 euro olarak açıklandı, evet. Fakat turistik amaçlı gelen Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları için bir açıklama yapılmadı.

Bakan Ersoy, daha önce “İbadetlerini ifa etmek üzere gelen Türk vatandaşlarından ücret alınmayacak" ifadelerini kullanmıştı. Bu karar Vakıflar Genel Müdürlüğünce yapılan bilgilendirmede korundu. Ancak ibadetlerini ifa etmek isteyen yabancılardan da ücret alınıp alınmayacağı sorusu da henüz cevabını bulabilmiş değil. Tüm bu alanlarda bu türden bir kontrolün nasıl sağlanacağı hakkında bir bilgilendirme de henüz kamuoyuyla paylaşılmadı.

Ayasofya için ‘altı ibadet alanı, üstü müze’ önerisini ilk kez veren ‘Masalcı’, ‘Ayasofya’nın Gizli Tarihi’ ve ‘İstanbul'un Pagan Tarihi’ kitaplarının yazarı Erhan Altunay şu ana kadar konuyu en çok gündemde tutmak isteyen araştırmacı yazarlardan biri oldu. “Ayasofya'nın üst katının Türk vatandaşlarına turist fiyatına, 25 euro olmasına çok az aydın kişiden ses çıktı. Ayasofya'nın üst katının Türk vatandaşlarına 25 euro olması anlaşılır gibi değil; iki kişi üst katı ziyaret etmek istese 1.700 lira ödeyecek... Rehber anlatım yapamayacak ve birçok ayrıntı kaçacak... Ben bu hatadan dönüleceğine ve bu uygulamanın değişeceğine inanıyorum” diyor. İnanalım bakalım.

‘Altı cami, üstü müze’ bugünün Türkiyesi hakkında başka şeylerden de bahsediyor düşününce. Miletli İsidoros, Trallesli Anthemius ve Mimar Sinan üst kat fikrini, kuzeydoğu yönündeki rampayı ve otomatik garaj kapısını duysaydı peki, onlar ne düşünürdü? 

haber turu

'The Boy and the Heron'

81. Altın Küre Ödülleri sahiplerini buldu. Hayao Miyazaki, ilk Altın Küre Ödülü’nü en nihayetinde ‘The Boy and the Heron'la kazandı. Miyazaki'nin son filmi olarak ilan edilen film, animasyon kategorisinde ‘Wish’ ve ‘Elemental’ gibi birçok favori aday ile yarıştı. Miyazaki ‘The Boy and the Heron'u yapmak için emeklilikten dönmüştü. İlk kez Haziran 2023’te Japonya'da gösterime giren film, dünya çapında 136 milyon dolardan fazla hasılat elde ederek birçok ülkede gişe rekorları kırmıştı. Yapımcı Toshio Suzuki bu filmin şimdiye kadar yapılmış en pahalı Japon filmlerinden biri olduğunu söylemişti. Bu, İngilizce olmayan bir animasyon filminin ilk ödülü olarak da Altın Küre tarihine bir ‘ilkler çentiği’ atıyor ve Miyazaki ödülünü de alıp emekliliğine geri dönüyor. 

Britney Spears, müzik stüdyolarına dönmeyi planladığı yönündeki söylentilerin ardından müzik endüstrisine bir daha asla geri dönmeyeceğini duyurdu. ABD’li birtakım müzik yazarları Britney Spears’ın yeni albümü için şarkı yazarı arayışında olduğunu ve Julia Michaels ile Charlie XCX'in isimlerinin masada olduğunu söylemişti. Müzik endüstrisi defterini kapatan Britney artık sadece eğlence için müzik yazdığını, hatta son iki yılda başkaları için 20'den fazla şarkı yazdığını da bu sırada söylemiş bulundu: "Ben bir hayalet yazarım ve müzikten bu şekilde keyif alıyorum!”

20. yüzyılın en önemli sopranolarından, tüm dünyanın ‘La Diva Turca’ olarak tanıdığı Leyla Gencer’in onuruna gerçekleştirilen, Türkiye’nin uluslararası çaptaki tek şan yarışması ‘Leyla Gencer Şan Yarışması’ için başvurular açıldı. İKSV, Borusan Sanat ve La Scala Tiyatrosu Akademisi tarafından organize edilen 10. Leyla Gencer Şan Yarışması’nın başvuruları 3 Mayıs’a kadar devam edecek. Jüri başkanlığını Stéphane Lissner’in üstleneceği yarışmanın final serisi ise 22-27 Eylül tarihleri arasında İstanbul’da gerçekleştirilecek. 

Brezilya polisi, Manhattan'da bulunan meşhur çağdaş sanat galerisi ‘Sikkema Jenkins & Company’ ortağı Brent Sikkema'nın ölümünü araştırıyor. CNN Brezilya'nın haberine göre sanat simsarı Sikkema'nın cesedi, Rio de Janeiro’da Jardim Botânico semtindeki kendi dairesinde pazartesi günü bulunmuştu. Gelen ilk raporlarda yer alan bıçak yaraları vurgusu, onun cinayete kurban gittiğini gösteriyor. 75 yaşındaki Brent Sikkema’nın ölümüyle ilgili soruşturma devam ediyor.

Her yıl ocak ayında Hollanda'nın Groningen şehrinde düzenlenen, Avrupa’nın en iyi keşif festivallerinden biri olan Eurosonic Noorderslag (ESNS) başladı. Şehrin kilisesinden plakçısına neredeyse her bir köşesinin festival sahnesine dönüştüğü bu şehir festivali dört gün boyunca dünyanın dört bir yanından gelen ‘yeni’ sanatçıyı ağırlayacak. Festival açılışıyla birlikte anons edilen 13. Avrupa Festival Ödülleri'nde bu sene Glastonbury, Sziget, Pohoda ve Hurricane öne çıkıyor.  

2019 yılında çıkan yangın nedeniyle yıllardır restorasyon çalışmalarının sürdüğü Notre Dame Katedrali'nin yıl sonu itibarıyla kapılarını ziyaretçilere açacağı açıklandı. 800 yıllık tarihî mirasın restorasyon çalışmalarında son aşamaya gelindiğini söyleyen Rebatir Notre-Dame de Paris'in Başkanı Philippe Jost Notre Dame Katedrali'nin 8 Aralık itibarıyla ibadete ve ziyarete açılacağını duyurdu. Katedralin restorasyon çalışmaları için dünyanın dört bir yanından 844 milyon euro kadar rekor miktarda bağış toplanmıştı.

Atatürk fotoğrafları koleksiyonuyla tanınan araştırmacı ve yazar Hanri Benazus hayatını kaybetti. Benazus İzmir’de yaşıyordu, 94 yaşındaydı ve tarihlendirilmiş yaklaşık 5 bin fotoğrafla Türkiye'nin en büyük Atatürk fotoğrafı koleksiyonlarından birine sahipti. Atatürk'ün kompartımanında masasının üzerindeki leblebileri yediği için o dönem kamuoyunda ‘Atatürk'ün leblebilerini aşıran çocuk’ olarak tanındığını anlatan Benazus, henüz 17 yaşındayken Atatürk fotoğrafları koleksiyona başlamıştı. 

İzmir BB, 2 bin 400 yıllık tarihiyle dünyanın en eski çarşılarından biri olan Tarihi Kemeraltı Çarşısı’nın altyapı yenileme çalışmalarını başlattı. Kemeraltı’nda gerçekleştirilen altyapı çalışmaları sonucunda, 19. yüzyıldan beri altyapıya hiç dokunulmadığı ortaya çıktı. Çalışmalar sırasında 19. yüzyıldan kalma su boruları ve rögar kapaklarıyla karşılaşıldı. İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin Kemeraltı'nda yürüttüğü alt yapı çalışmalarından çıkan borular tarihî çarşıdaki altyapının geçmişine ait ipuçlarını da barındırıyor. Kentsel 3. Derece Arkeolojik SİT alanı olan bölgedeki kazıların her anını İzmir Müze Müdürlüğü ve Smyrna Antik Kenti Kazı Başkanlığı’na bağlı arkeologlar takip ediyor.

nerede ne var?

Melike ve Maury’nin parçalı arkeolojik anlatımıyla ‘Elinin Emeği, Gözünün Nuru’, sanatseverleri Eskişehir Eldem Sanat Alanı’nına çağırıyor. 

Kamola Rashidova'nın tek kişilik performansı, demans hâlinde yaşanan hafıza olaylarına işaret ederek, performans anının geçmişi, şimdisi ve geleceğinin melez yollarını arıyor. Performans 21 Ocak Pazar akşamı 17.00'de Kundura Sahne'de.

Çocuklar için yarıyıl tatili Odunpazarı Modern Müze’de güzel! Yarıyıl tatilinde farklı yaş gruplarına yönelik yaratıcı ve eğlenceli atölyeler OMM'da.

Çocukların müzik dünyasını genişletecek ‘Jazz for Kids’ konseri, 5-12 yaş çocukları eğlenceli ve interaktif atölye çalışmalarıyla 21 Ocak Pazar Ankara Cermodern’de.

Türkiye’nin ilk ‘Biosphere Sürdürülebilir Müze Sertifikası’na sahip yapısı olan, Rami Kütüphanesi’nde Kitap Günleri başladı. 12 Ocak - 5 Şubat tarihleri arasında düzenlenecek etkinlikler her yaştan okuyucu ve ziyaretçi için tasarlandı. 

Hayal Kahvesi İzmir, 19-21 Ocak tarihleri arasında ‘Pure Jazz Festival’ ile İzmir’e cazı getiriyor. 

kapsül kültür öneriyor

Başrolünde Mads Mikkelsen’in yer aldığı ‘The Promised Land’: 18. yüzyılda da ‘hayat kaostur’

Handan Börüteçene’yle 40 yılın muhasebesi: ‘Mümkündür’ dünyasının sonsuz özgürlük alanında’

Çağdaş felsefenin önemli seslerinden Françoise Dastur anlatıyor: ‘Ölüm endişesi ve yaşama sevinci arasında fenomenoloji’

Ruh sağlıkları eşittir, bazı ruh sağlıkları daha eşittir. Ali Eren Demir’ın yazısı: ‘Ruh Sağlığına Erişimdeki Eşitsizlikler: Sınıf Farkları ve Toplumsal Felaketler’ 

2024’te alacağımız yollar için 32 kısım tekmili birden 2023 müzik rehberi: ‘UNDOMUNDO’S Best of 2023’

İtalyan mimar ve illüstrasyon sanatçısı Federico Babina’dan Zodyak 12’lisi.

Yeni akım #BookTok: ‘Okumada devrim’ ya da belki de ‘Dünyanın sonu’

Barış Mercan’dan ‘Frank Sinatra & Viski Tutkusu’ üzerine. 

‘Sür Pulluğunu Ölülerin Kemikleri Üzerinde’: Olga Tokarczuk’dan 14 yaşından önce pek okumayan insanlar hakkında bir teori. 

Radyo-3, gecelerimize renk katacak altı saatlik bir klasik müzik kuşağıyla sabahın ilk ışıklarına kadar bizimle. 

Niladri Kumar performansı: tek el sitar.