Sayı: 90 - Ortalama okuma süresi: 5 dakika (1.390 kelime)

İzmir'in köşe taşı: Büyük Kardiçalı Han'ın aşırı acıklı hikâyesi

Hazırlayan: Gülşah Görücü

Binalar da insanlar gibi ölürler. Büyük Kardiçalı Han’ın İzmir Depremi’nden sağ çıkamadığını, mühürlenerek kullanıma kapatılacağını ve belki de yıkılacağını öğrenmiştik. Büyük Kardiçalı Han’ın etrafına örülen yıkım perdesi bize çanların burası için çaldığını anlatıyor. Zamanında önemsenmeyen güçlendirme ve restorasyon çalışmalarının bedelini şimdi ihtimallerin heyecanına üzülerek ödüyoruz.  

Babalar ve Oğullar

İzmir hanlarının en büyüğü arasında yer alan Büyük Kardıçalı Han’ın hikâyesi, rivayete göre bir ailenin zorunlu göçünü anlatıyor. Aile yüzyıllar önce Konya'da yaşarken, Osmanlı Devleti'nin göç politikaları sonucunda Kardiça'ya yerleştirilir. 1700'lerde Halil Onbaşı ile başlayan hikâye oğlu Mustafa Bey Kardiça’da devam ederken, feleğin çarkına çomak sokan Halil Onbaşı’nın üç torunundan biri, İbrahim Bey olur. İbrahim Bey, Kardiça'da yaşayamayacaklarını anlayınca kız kardeşini ve bazı aile bireylerini de yanına alarak 1910 yılında İzmir'e göç eder.

İbrahim Bey, gel zaman git zaman, İzmir'in ilk Türk tütün tüccarlarından biri olur. İlk iş girişimi olarak Pasaport Limanı'nda bir bina satın alır. Başlangıçta tek katlı olan bu bina, zamanla İbrahim Bey'in eklediği katlarla genişler. Daha evvel otel olarak kullanılan bu bina, kısa sürede İbrahim Bey tarafından tarım ürünleri ticarethanesine çevrilir. Ağırlıklı olarak tütün ticareti yapan İbrahim Bey, aynı zamanda incir ve üzüm ticareti de yapar. Mekân, ticaretinin hacmine yetersiz kalır ve İbrahim Bey bugünkü 2. Kordon ve Mimar Kemalettin Caddesi’nin kesiştiği köşede Büyük Kardiçalı Hanı'nı inşa ettirir. 

Bu yapı, Türkiye'deki ilk betonarme binalardan biri olarak tarihe geçecektir. 

Fotoğraf: Kent Stratejileri Merkezi

Öyle ki binanın kerestesi İtalya'dan, demiri Almanya'dan, çimentosu ise Romanya'dan getirilir. Han, 1928 yılında tamamlanarak kullanıma açılır. Mimarı Mehmet Fesçi Bey'dir, adına ‘Kardiçalı İbrahim Bey Apartmanları’ derler. Kubbeleri, sivri kemerli pencereleri, eşsiz çini panoları, sütun ve balkonlarındaki bitki motifli kabartmalarıyla 2 bin metrekarelik bir alan üzerine kurulu olan bu han, Birinci Ulusal Mimari Akım'ın önemli örneklerinden biri olarak kabul edilir. 

İbrahim Kardiçalı'nın 1952 yılındaki vefatı üzerine, mirasçıları dükkânların bazılarını satar, bazılarını ise kiraya verir. Han 100’den fazla odalıdır, varisi çoktur, ilgileneni de o kadar az. Yıllar içerisinde bakımsız kalır, yıpranır, 2003 yılında bir restorasyon görür. 2020 yılında İzmir’i vuran 6,6 büyüklüğündeki depreme kadar hanın özgünlüğünü koruyarak acil bir şekilde daha kapsamlı bir restorasyona ihtiyacı olduğunu vurgulayan bir çok çalışmaya rağmen, Büyük Kardiçalı Han’da tek bir taş bile yerinden oynamaz. Deprem sonrasında da terkedilir ve hırsızların talan evrenine dönüşür. 96 yıllık asansör korkuluklarından, su musluklarına her şeyi alıp giderler. Büyük Kardiçalı Han çırılçıplak kalır.

Konak’ta satılık tarîhî bina

Fotoğraf: Colliers

Varislerin arasında Emine Özilhan, Macit Erzel ve Cemal Çiftçiler’in de bulunduğu bilinen Büyük Kardiçalı Han’dan kent hafızasına ne pay düşecek bilmiyoruz. Kentin göbeğinde günden güne çürümesine göz yumulan, deprem öncesi odaları sanatçılara kiralanan, sergi ve etkinlikler yapılan, Ayşegül Kurtel’in K’2 Sanat Merkezi’ni kurduğu ve yeni bir kültürü doğuran Büyük Kardiçalı Han şimdilerde sağır ve dilsiz bir şekilde şehrin göbeğinde duruyor. 

Şehrin hafızası, içinde yaşayan insanların hafızasının toplamından bir fazla oluyor her zaman. O bir fazlayı şehrin binaları ve kamusal alanları tutuyor. Bazen mimarisiyle, bazen hikayesiyle, bazen sadece kokusuyla; ama tutuyor. Büyük Kardiçalı Han da İzmir kent hafızasının nadir köşe taşlarından biri oldu Cumhuriyet Dönemi’nden bu yana.

Binaya örülen yıkım perdesi bundan sonrası için bize iyi bir şeyden bahsetmiyor gibi. ‘Konak’ta Satılık Tarihi Bina’ başlıklı ilan kendi başına bile çok acıklı.

bugünkü destekçimiz

Markaların tüm paydaşları için uçtan uca akıllı sistemler geliştirme ve ölçeklendirme üzerine çalışan Dr. Dimitris Vlitas Digital Age Tech Summit'te olacak!

16 Mayıs'ta Divan Kuruçeşme'de gerçekleşecek bu etkinliğe bilet almak için Digital Age Summit 2024 adresini ziyaret etmeyi unutmayın.

haber turu

Sertab Erener, 21 yıl sonra yeniden Eurovision sahnesindeydi. 2003 yılında ‘Everyway That I Can’ şarkısıyla Eurovision’da birinci olan Erener, İsveç’in Malmö kentinde gerçekleşen finallerde şarkıyı yeniden söyledi. Erener sahneyi, 2005 yılında birinci olan Helena Paparizou (Yunanistan) ve 1999 yılının birincisi Charlotte Nilsson (İsveç) ile paylaştı.

• Yarı final akşamlarına Filistin damga vurdu. Filistin asıllı İsveçli şarkıcı Saade, yarı final öncesi düzenlenen açılışta bileğinde Filistin kefiyesi ile sahneye çıktı. Avrupa Yayın Birliği'nden (EBU) bir sözcü, yarışmanın canlı televizyon şovu olduğunu belirterek, “Saade’nin etkinliğin siyasi olmayan doğasından ödün vermeyi tercih etmesinden üzüntü duyuyoruz” ifadelerini kullandı. Eurovision komitesi ve organizasyon ekibinin odadaki filden haberleri yokmuş gibi davrandıkları yarışmanın final gecesi, 11 Mayıs Cumartesi akşamı Malmö kentinde gerçekleşecek.

İstanbul'da düzenlenen narkotik operasyonunda evinden gözaltına alınan ve yurtdışı çıkış yasağıyla serbest bırakılan şarkıcı Kalben Sağdıç, ‘dostlarını, dinleyenlerini ve destekçilerini’ sevgiyle kucakladı. Mahremi ihlal edilerek yayınlanan görüntülerin ardından sosyal medya platformlarında başlayan itibarsızlaştırma harekâtının Kalben’i sahnesinde ağırlayan organizatör ve hatta belediye iştiraklerine varıncaya kadar uzanması bir kez daha doğduğumuza bin pişman eden memleket gerçeklerimizi hatırlattı. 

• Binnaz Saktanber’in yazısı; “Kalben’in kolay lokma görülmesinin sebepleri malum: İktidar odaklarına yakın olmaması, kadın ve LGBTİ+ yanlısı söylem ve davranışları…Varlığını, sahne üstündeki hareketlerini, danslarını erkek bakışına ve beğenisine göre tasarlamaması. Bir cis/hetero erkek müzisyen yapsa ‘rock star’ kategorisine sokulacak tavırlarının, kimsenin ekmeğini yağlamadığı için ‘deli bu!’ kategorisine sokulması…”

Nirvana'nın ‘In Utero'su, Pixies'in ‘Surfer Rosa'sı, PJ Harvey'in ‘Rid of Me’si ve hafızamıza kazınan daha birçok albümü kaydeden; rock müziğin dünü, bugünü ve yaşasaydı Shellac ve Big Black ile yeraltı rock dünyasının yarınında bizimle olacak Steve Albini hayatını kaybetti. Kendisine ‘yapımcı’ değil, ‘mühendis’ demeyi tercih etti. Müzik endüstrisinin kapitalist ve üretimi sömüren yanına muhalifti. Yeni nesil rock, punk ve metal müziğin ilhamıydı. Shellac, 10 yıl aradan sonra ilk albümleri olan ve önümüzdeki hafta piyasaya sürülmesi planlanan ‘To All Trains' ile turneye çıkarmaya hazırlanıyordu.

120 dakikalık bölümlerle, haftalık yayın takvimini oldurmak için gerekirse ‘nöbetçi dizi’ ekipleriyle ve senelerdir kan, ter ve gözyaşıyla bugüne gelen yerli dizi endüstrimiz kendi topuğuna sıktığı gerçeğiyle baş başa kaldı. Dünyaya en çok dizi satan ikinci ülke olmamıza rağmen Türkiye’nin dizi piyasası artan maliyetlerden büyük oranda etkilenmeye başladı. ARC Film ve D Media, bu yaz için çekmeyi planladıkları yazlık dizi projelerinden artan maliyetler nedeniyle vazgeçti. Ekonomik krizin, yeni sezondaki dizi sayısını da azaltacağı öngörülüyor. 

Avrupa’nın film kültürünü tanıtma gayesiyle sektörden birçok profesyoneli bir araya getiren Avrupa Film Akademisi bünyesine yeni isimler ekledi. Avrupa Film Ödülleri için oy kullanma hakkına sahip olacak, 44 ülkeden 709 tanınmış film profesyoneli Akademi'ye katıldı. Katılanlar arasında Selahattin Paşalı ve Cemre Ebüzziya’nın isimleri öne çıkıyor. Türkiye'den kabul alan diğer isimler arasında; Saadet Işıl Aksoy, Ceylan Özgün Özçelik, Arda Çiltepe, Selcen Ergun, Mahmut Fazıl Coşkun, Azra Deniz Okyay ve Deniz Tortum da yer alıyor.

nerede ne var?

Meltem Sarıkaya'nın ‘İki Dudağın Dediği Olur’ isimli solo sergisi Martch Pera’da devam ediyor. 18 Mayıs'a kadar açık kalacak sergi, sevilen kadının erkeğe her ne isterse istesin yaptıracağı gerçeğini hatırlatıyor. 

Caz ile Uzakdoğu halk müziklerini klasik Batı müziği tarzında yorumlayan, dünyaca ünlü kadın caz piyanisti Aziza Mustafa Zadeh bu akşam İzmir Konak AKM’de sahne alıyor.

17 Mayıs Cuma, Ankara Yakîn Tiyatro'da ‘Zacharius Usta’ oyunu sahnede bu soruyu soracak: “Sonsuza kadar yaşama fırsatı olsa insan ne yapar?”

‘Hrant Dink Anısına İnsan Hakları ve İfade Özgürlüğü Konferansı’ bu akşam saat 19.00’da çevrimiçi olarak yapılacak. Konferansın bu yılki başlığı ‘Bir Paradigma olarak Filistin’, izleme linki burada.

İskele Sergileri Projesi'nin ilk sergisi 'Kıyıda', ay sonuna kadar İzmir Karşıyaka Vapur İskelesi vapur bekleme alanında.

Fotoğraf: Depo Photos

Yalın, ‘Ellerine Sağlık’ diyeli 20 sene geçti. Albümün şarkıları hâlâ ezberinde olanlar, Yalın’ın 20. Yıl Konserleri’ni kaçırmasın. 

Gazapizm, dört yıllık sessizliğinin ardından, merakla beklenen albümü ‘Dönmek İçin Eve’nin lansmanıyla 16 Mayıs akşamı Volkswagen Arena’da!

Festival mevsimi açıldı. Öne çıkanlarda bu hafta, 11-12 Mayıs’ta İzmir Arena’da gerçekleşecek Festival Land 5 var. 

Geleneklerimizdir bizi yaşatan! 23. Roxy Müzik Günleri’nde finaller 14-15-16 Mayıs, ödül Töreni 17 Mayıs’ta Roxy’de!

Ortadoğu ve Kuzey Afrika asıllı kadın yönetmenlerin filmleri, Sharjah Film Platformu’nun yurtdışı etkinlikleri kapsamında İstanbul Modern Sinema’da gösteriliyor. 9–19 Mayıs tarihleri arasında gerçekleşecek programda dokuz filmlik bir seçki sunuluyor.

kapsül kültür öneriyor

Narmanlı Han/Siya Siyabend

Fatih Akın’ın unutulmaz belgeseli ‘İstanbul Hatırası: Köprüyü Geçmek’ 4K kalitesinde yenilenen versiyonuyla pek yakında MUBI’ye geliyor. 

Akıllı telefonlardan ‘akılsız’ telefonlara geçiş yapmaya en istekli olanlar arasında Z kuşağı yer alıyor. Onlar geçmiş nesillere kıyasla ‘akılsız’ bir yaşama hâline daha motive olmuş durumdalar. Kapsül dosyası: ‘Nokia 3210, Efsanenin Dönüşü’

Büyüklerinin ikiyüzlülüğüne karşı bir öğrenci isyanı: “İsrail'in Gazze'deki soykırım savaşını protesto eden öğrenciler, geçmişteki diğer öğrenci hareketleri gibi tarihin doğru tarafında yer alıyorlar.”

Macklemore'dan 'Gazze' için: “Ama artık çok geç, gerçeği gördük, şahit olduk.”

Amalia Mesa-Bains'in ilk retrospektif sergisi üzerine: “Çok az müze, son zamanlara kadar eserlerimle ilgileniyordu.”

Uzay gemisi Neptün, yolcuları uzayın kenarına taşımaya hazır. Space Perspective ilk lansmanına hazırlanırken Uzay Gemisi Neptün stratosfere giden en popüler rota olmakta ısrarcı.

Fotoğraf: The NYT

Bugün 10 Mayıs, Dünya Karides Günü kutlu olsun. Bugün kadehler Forrest Gump ve Bubba arkadaşlığına, tutulan sözlere ve tüm karides teknelerine kalkıyor!

Murat Meriç’in Açık Radyo programı Harici Bellek 5 yaşında: “Zaman denen bir tren.” 

Christian Louboutin ve Pierre Yovanovitch hayal güçlerini birleştirdi: 13 kadın ayaklı sandalye.

Kıştan kalan bir Edgar Morin yazısı (çev. Haldun Bayrı): “Bilgilerdeki ilerleme, düşüncede bir gerilemeye yol açtı.”

Elisabeth Bik’in verdiği söyleşi: “Akademinin geleceği için akademik yayınları yavaşlatmak zorundayız.”

‘Mezopotamya’nın Gözü’ İbrahim Şimşek ile tanışın. 

6 Mayıs, ulusal sanat hafızamız için önemli bir gün olarak tarihe geçti. Kariye’nin restorasyonu sona erdi: Kariye cami mi, yoksa müze mi?