Sayı: 108 - Ortalama okuma süresi: 4 dakika (1.071 kelime)

Yılın kelimesi: 'Beyin çürümesi'

“İngiltere patates çürüğünü iyileştirmeye çalışırken, çok daha yaygın ve ölümcül bir şekilde hüküm süren beyin çürümesini iyileştirmek için çaba gösterilmeyecek mi?” 

‘Brain-rot’ (beyin çürümesi), Oxford Sözlüğü’ne göre 2024 yılının kelimesi seçildi. 

İlk kez 1854 yılında Henry David Thoreau’nun 'Walden' adlı otobiyografik kitabında geçen ‘brain-rot’ (beyin çürümesi) terimi, toplumun karmaşık fikirlerini değersizleştirme eğilimini eleştiriyordu. 

37 binden fazla okuyucunun oylarına göre belirlenen ‘beyin çürümesi’, özellikle çevrimiçi içeriklerin aşırı tüketiminin sonucu olarak zihinsel ya da entelektüel durumun bozulması, kişinin algılarının zayıflaması anlamında kullanılıyor. Düşük kalitede ve zihni zorlamayan ya da herhangi bir sorgulamaya yöneltmeyen içeriklerin aşırı tüketimini odağına alan bu terim, gelecek yılların kültürel ve teknolojik tartışmalarını belirleyebilir. 

'Walden', yazar Henry David Thoreau’nun ABD’nin Massachusetts eyaletinde bulunan Walden Gölü kenarında geçirdiği iki yılını, orada kendine, doğaya ve topluma dair keşfettiklerini anlatır. ‘Ekonomi’, ‘Sesler’, ‘Kasaba’, ‘Yalnızlık’ gibi bölümlerden oluşan kitabın kapanış bölümünde geçen ‘beyin çürümesi’, Thoreau’nun yeni yerler, gelenekler, fikirler keşfetmeyen ve daralan zihinler için kullandığı bir imgedir. Thoreau, burada kişinin bazı ‘sınırları geçerek’ merak duygusunu pekiştirmesi ve basit bir hayat yaşamamak için gayret etmesi gerektiğini savunur: “Bir kamara yolculuğu yapmak istemedim. Onun yerine ana direğin önünde dünyanın güvertesinde gitmek istedim; çünkü ay ışığını en güzel dağların arasından görebilirdim”.  

Yılın kelimesi ‘beyin çürümesi’, 'Walden’da ifade edilenden farklı bir bağlama yakıştırılarak seçilse de Thoreau’nun uyarıda bulunduğu daralan zihin, sosyal medya akışlarını ‘kaydırırken’ uyuşan ve önüne çıkan içerikleri sorgulamayıp kabul eden kullanıcılara atıfta bulunuyor. Özellikle sosyal medyanın ana kullanıcıları olan Z ve Alfa kuşağı arasında yaygın olan bu terim, bu kuşaktaki kişilerin kendi internet alışkanlıklarını mizahi bir yoldan eleştirmelerine yol açtı. Walden Gölü kenarına taşındığında 27 yaşında, yani bugünün Z kuşağının yaşça en büyük kişileriyle yaşıt olan Thoreau, hayatı sadece gündelik biçimiyle, etrafa uyum sağlayarak, kâr elde etmeye çalışarak, geyik muhabbeti yaparak geçirmenin anlamsızlığını fark etmiş ve kendine doğayla iç içe olan bir mekân üzerinden yeni bir yol aramıştı. Bu doğrultuda, Z ve Alfa kuşağının benimsediği bu terim, günümüzün zincirleme içerik akışının karmaşasından kaçıp zihinlerini berraklaştırmaya çalışan, yeni bir sosyal medya kullanıcısı profiline işaret ediyor olabilir. 

Kısa listedeki diğer kelimeler de yılın internet trendlerine göre seçildi. Jools Lebron adlı kullanıcının videosundan yola çıkan bir TikTok trendine dayanan ‘demure’ (ağırbaşlı), piyasadaki fiyatların talebe hızlıca uyum sağlaması anlamına gelen ‘dynamic pricing’ (dinamik fiyatlandırma), bir kişiye dair rastgele ya da kişisel bilgiler anlamına gelen ‘lore’, özellikle edebiyatta aşk ve fantazi türlerini birleştiren eserlere verilen isim ‘romantasy’ ve yapay zekâ tarafından hazırlanmış düşük kaliteli ve reklam amaçlı, spama benzeyen içeriklere verilen isim olan ‘slop,’ kısa listeyi oluşturdu. 

Bir kadının işe giderken nasıl görünmesi gerektiğini “Very demure, very mindful” (çok ağırbaşlı, çok dikkatli) sözleriyle ironi yaparak anlatan TikTok fenomeni Jools Lebron’un bu videosu, özellikle vurguladığı ‘demure’ sözcüğüyle sosyal medyada hızla yayıldı. Jennifer Lopez ve Kardashian ailesi gibi çok takipçili ünlülerin de katıldığı akım, sade ve ağırbaşlı giyinişten toplumsal konulara dair eleştiriye kadar birçok konuya cevap olarak kullanıldı.

Oxford’un geçtiğimiz yıl için seçtiği kelime ise sosyal medya jargonunda ‘romantik çekicilik ve cazibe’ yani bir çeşit ‘şeytan tüyü’ anlamına gelen ‘rizz’ olmuştu. Cambridge Sözlüğü ise yine bir sosyal medya trendine atıfta bulunarak 2024 yılının kelimesini ‘Manifest’ olarak belirledi. Kökeni 1300’lü yıllara dayanan, Latince kökenli manifest ‘açık, belirgin ve bariz’ demek ancak son yıllarda kişisel gelişim ve spiritüalizm kapsamında gerçekleşmesi istenen dileğe zihinsel ve duygusal enerjiyle odaklanmayı ifade ediyor.

bugünkü destekçimiz

Müzik TR100 Sergisi ile Türkiye’nin 100 Yıllık Müzikal Panoraması Müze Gazhane’de!

İstanbul Büyükşehir Belediyesinin hizmet ve iletişim iştiraklerinden Kültür AŞ, Cumhuriyetin ilanından bugüne Türkiye’nin zengin müzikal mirasına ve kültürel çeşitliliğine ışık tutmak amacıyla amacıyla hayata geçirdiği “Müzik TR100: Cumhuriyet Tarihinin Müzikli Panoraması” sergisini Müze Gazhane’de sanatseverlerle buluşturdu.

Kültür sanat alanında başarılı ve öncü projelere imza atan İBB Kültür AŞ, ülkemizin önemli ses ve saz sanatçılarının, dönemlerine damga vurmuş eserlerinin fiziki formatta sunulduğu Müzik TR100 Seti’nden ilham alınarak tasarlanan “Müzik TR100: Cumhuriyet Tarihinin Müzikli Panoraması” sergisini sanatseverlerle buluşturdu.  Müzik yazarları Derya Bengi ve Murat Meriç küratörlüğünde hazırlanan sergi, Türkiye’nin son 100 yılını şekillendiren şarkılar, albümler ve sanatçılardan oluşan zengin bir seçki sunuyor.

Dönemin dergileri, plak, kaset, CD’leri, konser afişleri, kartpostallar ve çeşitli müzik oynatıcılarıyla zenginleştirilen sergi, titiz bir arşiv çalışması ve mekân tasarımıyla ziyaretçilere benzersiz bir deneyim yaşatıyor. 

Türkiye Cumhuriyeti’nin 100 yıllık mirasını kutlamak amacıyla oluşturulan bu müzikal panorama sergisi, 31 Ocak’a kadar Müze Gazhane L binasında müzikseverleri ve geçmişle bugünü bir arada deneyimlemek isteyen herkesi zamanda keyifli bir yolculuğa çıkaracak. 

Müzik TR100 sergisini yorumlayan İBB Kültür AŞ Genel Müdürü Murat Abbas, “Cumhuriyet tarihimizde müzik, her zaman önemli bir yer tutmuş; dönemine göre farklılaşmış, gelişmiş ama hep var olmuştur. Kültür AŞ olarak İBB’nin müziğe ve kültüre verdiği değeri, detaylı ve uzun bir çalışmanın ürünü olan Müzik TR100 Seti ile ortaya koyuyoruz. Bu setten ilham alarak hazırladığımız ‘Müzik TR100: Cumhuriyet Tarihinin Müzikli Panoraması’ sergisiyle de bu çalışmayı daha geniş bir perspektifle sanatseverlerle buluşturuyoruz. Sergimizin temellerini oluşturan Müzik TR100 seti, Cumhuriyet tarihimizde müzik üzerine yapılmış en kapsamlı çalışmalardan biri olarak ilk ve tek olma özelliği taşıyor. Hazırlıklarına Nisan 2022’de başladığımız bu proje, 1920’lerden günümüze Türkiye’nin popüler müzik geçmişini farklı formatlarda bir araya getiriyor. Danışma kurulumuzun titiz çalışmaları ve Kültür AŞ ekibimizin özverisiyle oluşturulan bu eşsiz arşiv, yalnızca bir set değil; Cumhuriyetimizin müzikal zenginliğine ve kültürel mirasına bir saygı duruşudur.” dedi.

Yüzyıllık Müzikal Miras Müzik TR100 Setinde Buluştu

Sergi, Türkiye Cumhuriyeti’nin zengin müzik tarihini, farklı fiziki taşıyıcı formatlarıyla ilk kez bir araya getiren Müzik TR100 Seti’nden yola çıkarak tasarlandı. Tarihi farklı dönemlere bölümlendirerek bir zaman tüneli deneyimi sunan sergide, ziyaretçiler serginin sonunda Müzik TR100 Seti’ni de inceleme fırsatı buluyor. Müzik TR100 koleksiyon kutusunda, farklı boyutlarda 14 plak, 4 CD, 1 kaset, dijital dönemi yansıtan QR kod ve şarkıların hikayelerini anlatan bir katalog bulunuyor. Projenin danışma kurulunda müzik tarihine hakim gazeteci, televizyoncu ve araştırmacılar İzzet Öz, Cemal Ünlü, Derya Bengi, Murat Meriç, Gökhan Akçura, Aylin Güngör, Müjde Yazıcı Ergin, Hakan Dedeoğlu, Ekin Sanaç ve Cem Kayıran yer alıyor.

Sınırlı sayıda üretilen Müzik TR100, muziktr100.kultur.istanbul adresinden ön siparişle temin edilebiliyor.

haber turu

Fotoğraf: Unsplash

Japonya'daki Abazu Üniversitesi'nde yapılan araştırma, kedilerin belirli nesneler veya resimler için kullanılan kelimeleri o nesnelerle ilişkilendirmeyi öğrenebildiğini ve bebeklerden daha hızlı anlayabildiğini ortaya koydu. Araştırma ekibi bu sonuca, 14 aylık bebeklerdeki dil gelişimini incelemek için kullanılmış bir deneyle kedilerin dil yeteneklerini test ederek ulaştı. Önceki araştırmalar, kedilerin insanların işaretlerini takip edebildiğini, kime güvenebileceklerini ve yiyeceklerinden kimin sorumlu olduğunu anlayabildiğini göstermişti. Ayrıca kendi isimlerini tanıyabildikleri de biliniyordu.

AB Komisyonu’nun kurtları ‘sıkı korunan’ statüsünden ‘korunan’ statüsüne alma kararı onaylandı. Avrupa’da 2012 yılında 11 bin olan kurt sayısının bugün 20 binin üzerinde olduğu tahmin ediliyor. Koyun ve keçi başta olmak üzere Avrupa'da her yıl en az 65 bin hayvanın, kurt saldırıları sonucu öldüğü tahmin ediliyor. AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen’in ‘Dolly’ isimli midilli atının, 2022’de kurtlar tarafından parçalanmasıyla kurtlarla ilgili önlem alınması talebi ivme kazandı. 

• Onay, Avrupa Konseyi’ne bağlı Bern Sözleşmesi Komitesi tarafından alındı. Sözleşmeye taraf ülkerler arasında AB üyesi 27 ülkenin yanı sıra Türkiye, Fas, Tunus, Senegal ve Burkina Faso da var. Ancak AB’deki düzenlemeler, Türkiye’de kurtların avlanmasının önünü açmıyor. Zira Türkiye’de bu Kara Avcılığı Kanunu ile düzenleniyor. 

Hollanda’da 15 ve 16. yüzyılda ‘cadı’ oldukları gerekçesiyle yakılarak öldürülen kadınların anısına ‘Ulusal Cadılar Anıtı’ dikilecek. Gelecek yıl tamamlanması beklenen anıt, 1613-1614 yıllarında 80’den fazla kadının cadılıkla suçlanarak diri diri yakıldığı Roermond kentinde inşa edilecek. 

Fransa’nın başkenti Paris’teki Notre Dame Katedrali, 2019 yılındaki yangının ardından 8 Aralık’ta yeniden açılıyor. 

ABD’de yapılan bir araştırma, vegan beslenmenin daha ucuz olduğunu ortaya koydu. Jama Network Open dergisinde yayımlanan araştırmaya göre sağlıklı bir vegan beslenme, standart Amerikan tipi beslenmeye göre günlük 1.8 dolar, yıllık da 650 dolar daha ucuz. Bu, bir yılda yüzde 19 tasarrufa denk.

İtalya’nın başkenti Roma’daki Rönesans dönemi binalarından Villa Farnesina’da 17. yüzyıldan kalma bir fresk keşfedildi. 19. yüzyılda inşa edilen mevcut tavanın altında gizlenmiş olan freskler, rutin elektrik kontrolü sırasında elektrik teknisyeni tarafından fark edildi. Fresklerin Barok ressam Carlo Maratta ve öğrencileri tarafından 1693’te yapıldığı tahmin ediliyor.

nerede ne var?

Fotoğraf: Ara Güler

Fotomuhabiri Ara Güler’in ‘İstanbul Uyanıyor’ sergisi, 4 Mayıs'a kadar Yapı Kredi bomontiada’da görülebilir. 

Ali İsmail Korkmaz Vakfı’nın bu yıl ‘merak’ temasıyla düzenlediği Genç Sanatçı Fonu Karma Sergisi, 15 sanatçının farklı disiplinlerde üretilmiş eserlerine ev sahipliği yapıyor. Sergi, 29 Kasım- 28 Aralık tarihleri arasında Beyoğlu Karşı Sanat’ta görülebilir.

BAM Tiyatro’nun sevilen oyunu ‘Istırap Korosu’, 26 Aralık akşamı Ses Tiyatrosu’nda gerçekleşecek temsiliyle seyircilere veda edecek.

‘Müziğin aydınlığı ışığın sesi’ temasıyla hem görsel hem işitsel bir deneyim sunan Musicandle Concerts, 2 Şubat’ta Zorlu PSM’de.

Yeni Türkü, 6 Aralık akşamı If Performance Hall Beşiktaş’ta, 19 Aralık akşamı ise If Sokak Tunus’ta sahnede olacak.

Çağdaş sanatın önemli isimlerinden Alman sanatçı Georg Baselitz’in sergisine ev sahipliği yapan Akbank Sanat, sergiyle bir Alman filmleri seçkisini buluşturuyor. Savaş sonrası Almanya’nın toplumsal ve siyasi dönüşümlerini irdeleyen Yeni Alman Sineması’ndan altı film 12 Kasım-17 Aralık tarihleri arasında gösterimde olacak.

kapsül kültür öneriyor

Fotoğraf: Depo Photos

‘Şehir Kuşçuları’ podcast bölümü: ‘Martılar neden simit yer?’

Tekstil sanatçısı Yuri Himuro’nun alıcılarını da yaratım sürecine dahil eden eserleri. 

Dezeen seçkisi: ‘Yılın en iyi evleri’

Manifold’un ‘Kadraj’ serisinde Gizem Hız'ın çalışması: ‘Palet serisi'

‘Bizimkiler’ dizisi kesiti (1995): ‘Boğazda balık’ 

Çikolata üreticisi Ebru İpekçi, Can Kozanoğlu ve Mirgün Cabas'ın podcasti ‘Nereden Başlasam?’ın konuğu: ‘Çikolata'

Binnaz Saktanber’in oyuncu Defne Kayalar’la söyleşisi: “Ün dediğin şey gerçekten faydalı bir şey için kullanılmayacaksa neye yarar emin değilim.”