Sayı: 110 - Ortalama okuma süresi: 4 dakika (782 kelime)

Yeni yıl kararlarının kökeni

Yeni yılda daha fazla egzersiz ve daha az içki içme dilekleri, dört bin yıl önce verilen sözlerle neredeyse aynı.

Her yıl olduğu gibi bu yeni yılda da milyonlarca insan yaşamlarını iyileştirmek için kararlar alacak. Daha az içki içmeye dair sözler vazgeçilecek, düzenli egzersiz benimsenecek, yeni hobiler aranacak. yeni yılın hoşgörüsüne katarsis ile karşılık vermek mantıklı olsa da, yeni yıl kararları geleneği bu tahmin edilenden çok daha eski. 

Babilliler, yaklaşık 4 bin önce yeni yıl kutlamalarına dair kayıt bırakan ilk uygarlıktı. Onların yılları tarımsal mevsimlerle bağlantılıydı ve her biri bahar ekinoksu civarında başlıyordu. Yaşamın yenilenmesini kutlamak için düzenlenen ve ‘Akitu’ olarak bilinen 12 günlük bir festival, tarımsal yılın başlangıcını işaret ediyordu. ‘Akitu’ sırasında tanrıların gözüne girmek isteyen insanlar, borçlarını ödeyeceklerine ve ödünç aldıkları nesneleri geri vereceklerine söz verirlerdi. Benzer bir şekilde eski Mısırlılar da Nil'in yıllık taşkınlarının özellikle bereketli bir dönemi başlattığı temmuz ayında, yani onlara göre yılın başında, Nil'in tanrısı Hapi'ye kurbanlar sunarlardı. Kurban ve ibadet karşılığında iyi talih, zengin hasat ve askerî başarılar talep ederlerdi.

Romalılar bu alışkanlığı sürdürdüler ama tarihi de değiştirdiler. Roma yılı başlangıçta on aydan oluşuyordu ve mart ayında ilkbahar ekinoksu ile başlıyordu, ayrıca 60 küsür kış günü de bu aylara dahil değildi. M.Ö. 700 civarında iki ay daha eklendi, ancak M.Ö. 46'da Julius Caesar'ın reform niteliğinde bir takvim önermesiyle ocak ayı resmî olarak yılın başlangıcı olarak belirlendi. Bu tarih, şehirde yeni seçilen konsüllerinin görevlerine başladığı tarih olduğu için, takvimsel vurgunun tarımsal döngülerden kamusal rotasyonlara kaymasına işaret ediyordu. Roma’da yeni yıl kutlamaları, ocak ayına adını veren başlangıçlar ve bitişler tanrısı Janus'a tapmayı da içeriyordu. Ancak onların pagan mirası Hıristiyanları rahatsız edince, ortaçağ Avrupa'sında yeni yılı Noel ya da mart ayındaki Müjde Yortusu gibi dinî önemi olan tarihlerde kutlamak için girişimlerde bulunuldu. Böylece yeni yıl kararları da değişti. Dua ibadetleri ve günah çıkarmalar, dinî değerlere bağlılık yemini etmek için kullanıldı. Noel yortularının sonunda, bazı şövalyelerin şövalyeliğe bağlılıklarını yenilemek için ellerini bir tavus kuşunun (soylu sayılan bir kuş) üzerine koydukları ‘Tavus Kuşu Yemini’ olarak bilinen bir yemin ettikleri söylenirdi. Yeminlerdeki bu ‘ahlakî esinti’ devam etti. 17. yüzyılda yaşamış İskoçyalı bir kadın günlüğüne, İncil'den ayetleri yeni yıl kararlarının başlangıç noktası olarak aldığını yazmıştı (“Artık suç işlemeyeceğim”).

‘Yeni yıl kararları’ ifadesi ilk kez 1813 yılında Boston'da bir gazetede ortaya çıktığında, vaatler dinî ciddiyetlerini kaybetmeye başlamıştı. Bundan birkaç yıl önce İrlandalı bir yayın olan ‘Walker's Hibernian Magazine, or, Compendium of Entertaining Knowledge’da yayınlanan bir makale bu uygulamayı hicvetmişti. Makalede doktorların, ‘ücretlerinde çok ölçülü olacaklarına’ ve devlet adamlarının da ‘ülkelerinin iyiliğinden başka bir amaç gütmeyeceklerine’ dair yemin ettikleri belirtiliyordu. Yine de gerçekçi olmayan vaatlerde bulunmak bir gelenek olarak kaldı. Anketlere göre, İngiltere ve Amerika nüfusunun yaklaşık yarısı yeni yıl kararları alıyor, ancak yüzde 10'dan daha azı bu kararları uyguluyor. İlahi bir cezalandırılma korkusu belki de faydalı bir şey olabilirdi.

(Yazının orijinali: The Economist / Çeviri: Kapsül)

bugünkü destekçimiz

Star Wars: Skeleton Crew – Disney+'ta Yepyeni Bir Galaksi Macerası Başlıyor!

Lucasfilm, Star Wars evrenini genişletmeye devam ediyor! Merakla beklenen yeni dizi Star Wars: Skeleton Crew, ilk bölümüyle 3 Aralık’ta Disney+’ta izleyicilerle buluştu. Galaksinin bilinmeyen köşelerine uzanan bu etkileyici yapım, Star Wars’un sevilen temalarını genç bir perspektifle harmanlayarak izleyicilere farklı bir deneyim sunuyor.

8 bölümden oluşan Skeleton Crew, bir grup çocuğun kendilerini galaksinin uzak ve keşfedilmemiş bölgelerinde kaybolmuş halde bulmasını ve evlerine dönmek için verdikleri mücadeleyi konu alıyor. Ancak bu yolculuk, sıradan bir dönüş hikâyesinden çok; macera, tehlike, dostluk ve büyüme temalarını işleyerek, hem duygusal hem de aksiyon dolu bir deneyim sunuyor. Genç kahramanların gözünden anlatılan bu hikâye, Star Wars’un alışıldık evrenine taze bir soluk getiriyor ve yeni nesil izleyicileri galaksiye davet ediyor.

Başrolde, düzenbaz ve eksantrik Jod karakteriyle izleyeceğimiz Oscar adayı ünlü aktör Jude Law bulunuyor. Law, hikâyeye hem otorite hem de gizem katan bir karakterle karşımıza çıkarken, genç ve enerjik bir oyuncu kadrosu da ona eşlik ediyor. Çocuk karakterlerin galaksiyi keşfederken yaşadığı iniş çıkışlar, izleyicilere hem eğlenceli hem de duygusal bir yolculuk vaat ediyor.

Dizinin prodüksiyon sürecinde ise, The Mandalorian ve Ahsoka gibi sevilen Star Wars dizilerinin yaratıcıları Jon Favreau ve Dave Filoni, bu projede de yapımcı koltuğunda yer alıyor. Son üç Spider-Man filminin yapımcı ve yönetmenliğini üstlenen Jon Watts, dizinin yaratıcısı olarak hikâyeyi özgün bir bakış açısıyla kurguluyor. Watts, aynı zamanda dizinin genç izleyicilere kaçma arzusu, bağımsızlık ve yetki sahibi olma isteği gibi evrensel duyguları yaşatmasını hedefliyor. Bölümler ise Jon Watts, David Lowery, Daniel Kwan & Daniel Scheinert, Jake Schreier, Bryce Dallas Howard ve Lee Isaac Chung gibi usta yönetmenler tarafından çekiliyor.

Skeleton Crew, yalnızca bir macera dizisi değil; aynı zamanda cesaret, dayanışma ve büyüme üzerine dokunaklı bir hikâye sunuyor. Star Wars’un tanıdık görsel dili ve temalarını koruyan yapım, aynı zamanda galaksiye yepyeni bir perspektifle bakma fırsatı sunuyor. Aksiyon, drama ve Star Wars’un eşsiz büyüsüyle dolu bu diziyi kaçırmayın!

Bu kış, galaksinin bilinmeyen sınırlarına doğru heyecan dolu bir yolculuğa çıkmaya hazır olun. Star Wars: Skeleton Crew ilk dört bölümünün ardından her Çarşamba yeni bir bölümüyle Disney+’ta sizi bekliyor!

haber turu

Fotoğraf: CNN

İtalya'nın Milano kentinde, belediyenin kararıyla yılbaşından itibaren açık havada sigara içmek yasaklanacak. Kentte kısıtlı ölçüde uygulanan açık havada sigara yasağı böylece kamuya açık her yerde geçerli hâle gelecek. Sadece başka insanlarla araya en az 10 metre mesafe koyulabilen ‘izole’ alanlarda sigara içmeye izin verilecek. Yasağı delenlere 40-240 euro arası para cezası kesilecek. Elektronik sigaralar yasak kapsamında değil. 

TDK ve Ankara Üniversitesi’nin işbirliğiyle ‘2024 yılının kelimesi’ için oylama başlatıldı. TDK’nın oylamaya sunduğu ‘yılın kelimesi’ adayları şöyle: 'Algoritma', 'Dijital yorgunluk', 'Kalabalık yalnızlık', 'Merhamet', 'Yabancılaşma', 'Yapay zekâ' ve 'Yozlaşma'.

Belçika’nın başkenti Brüksel, 1981 yılından beri Royal Meteorology Institue tarafından kaydedilen en karanlık dönemini yaşıyor. Aralık ayında toplam 6 saat 111 dakika güneş ışığı görmüş olan şehir, 3 saat 44 dakika ile en güneşli gününü 1 Aralık’ta yaşadı. Gün ışığının son kez görüldüğü 7 Aralık tarihi ise 1 saat 55 dakika ile ikinci en güneşli gün. Belçika için 2024, aynı zamanda en yağışlı yıl oldu. 

Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Atatürk’ün Yunanistan’ın Selanik kentinde doğduğu evde restorasyon çalışması başlatıldı. Müze olarak kullanılan ‘Atatürk Evi’ndeki çalışmaların Eylül 2025’te tamamlanması planlanıyor. ‘Atatürk Evi’ni bu yıl yaklaşık 500 bin Türk vatandaşı ziyaret etti. 

Zeki Demirkubuz’un yazıp yönettiği ‘Hayat’ filmi, ‘Oscar Ödülleri’nde kısa listeye kalamadı. ‘Hayat’ filmi, bu yılki ödüllerde Türkiye’yi temsilen ‘En İyi Uluslararası Film’ kategorisinde aday gösterilmişti. 

Finlandiya merkezli telekomünikasyon şirketi Nokia, 90'lı yılların ortalarından 2017'ye kadar uzanan 700'den fazla çalışmanın yer aldığı tasarım arşivini dijital ortamda sergileyecek. İkonik modelleriyle hatırlanan Nokia’nın cep telefonu bölümü, Microsoft Mobile tarafından satın alınmıştı.

kapsül kültür öneriyor

Karikatür: Cem Dinlenmiş

Socrates Dergi’nin ‘2000’ler Özel’ sayısının önizlemesi.

Sanatçı Stacey Greene’in arkadaşlarının ruj kullanımlarını bir ‘kendini ifade biçimi’ olarak yorumladığı fotoğraf serisi.  

Ilgaz Gökırmaklı’nın yazısı: ‘Márquez, Yüzyıllık Yalnızlık romanıyla barışmış mıdır?’

Tarkan’ın videolu teklisi: ‘Şerbetli’ 

Altyazı seçkisi: ‘Al Pacino’nun 10 unutulmaz performansı’ 

'Simavnalı Bedreddin' belgeselinin yapımcı-yönetmeni ve 'Şeyh Bedreddin–Uzun İnce Bir Yol' kitabının yazarı Nurdan Arca anlatıyor: ‘Müşkülünüz olunca bana gelin’

BBC seçkisi: ‘2024’ün en iyi 20 filmi’