Hazırlayan: Aslı Uluşahin

Neil Gaiman’ın efsanevi çizgi roman serisi ‘The Sandman’in dizi uyarlaması, 10 bölümden oluşan ilk sezonuyla Netflix’te yayınlandı. Gaiman’ın, Allan Heinberg ve David S. Goyer’la birlikte yapımcılığını üstlendiği dizide, ana karakter Sandman’i (diğer adlarıyla Düş’ü, Düşler Lordu Morpheus’u) Tom Sturridge canlandırıyor. Geniş kadroda Jenna Coleman, Kirby Howell-Baptiste, Gwendoline Christie ve Vivienne Acheampong gibi oyuncular yer alıyor.

İlk kez 1989 yılında DC Comics tarafından yayımlanan ‘The Sandman’de olaylar, Sonsuzlar denilen yedi ölümsüz varlık etrafında şekillenir. Bu ailenin Sonsuz üyelerinin adları, dizide karşımıza çıkan Düş, Ölüm, Arzu, Umutsuzluk, ayrıca Kader, Keder ve Yıkım’dır. Hikâyede kaynağını mitolojiden ya da kutsal metinlerden alan karakterler de vardır: Lucifer Morningstar (Şeytan), Johanna Constantine, kütüphaneci Lucianne, kuzgun Matthew veya Habil ile Kabil gibi.

‘The Sandman’in çizgi evreni büyümeye devam etse de ‘orijinal seri’ 1989 – 1996 yılları arasında yazıldı ve 75 sayı, 10 ciltte toplandı. Serüveni Neil Gaiman yazıyordu ama görsel dünya farklı çizerlerle oluşturuldu. Kapaklarını Dave McKean tasarlarken, kitaplar alanın önemli yazarlarının ek metinleriyle sunuldu.

Yenilikçi ve ayrıksı

Türkiye’de çizgi roman denilince akla gelen ilk isimlerden Levent Cantek’e göre: “Tek tek duygulara indirgenmiş karakterleri, büyük günahlardan beslenen çatışmaları, yalancıları, yorgunları, narsistik hezeyanları olan insanları ve insansı varlıklarıyla Sandman, hem süper kahraman evrenini hem de edebi yavaşlığıyla antik tiyatroları andırıyordu. Yayımlandığı dönem için ayrıksı bir niteliğe sahipti, hikâyeden çok diyalogları dikkat çekiyordu. Bu durum, çizgi roman için yenilikti, çünkü türün temel özelliği muktedir kahramanın bitimsiz eylemleriydi.”

Dizi, serinin ilk iki cildinden uyarlandı. (16 sayıdan oluşan ‘Prelüdler ve Noktürnler’ ile ‘Bebek Evi’nden.) Neil Gaiman’ın ifadeleriyle söylersek 3 bin sayfanın yalnızca 400 sayfası ekrana yansıdı. Anlatılan macera, Sandman’ın 100 yıllık esaretten kurtulması ve düş krallığını yeniden kurmak için çalınan eşyalarını geri alma uğraşı… Sandman bunun için Lucifer ile tanışmak üzere Cehennem’e gider; gözleri yerine dişleri olan Corinthian adlı haydudun izini sürer; William Shakespeare ile bir anlaşma yapar ve kaybettiklerini bulmaya çalışırken Ölüm, Arzu ve Umutsuzluk’la buluşur.

Arka arkaya küçük filmler

Neil Gaiman dizinin her bölümüyle izleyicileri şaşırtacağını söylüyor. Baş yapımcılardan Allan Heinberg da aynı noktaya işaret ediyor: “Her bölümde hem dünyalar hem de oyuncu kadrosu değişiyor. Arka arkaya küçük filmler gibi... İzleyici olarak mantığı bir kenara atmak, sihri görmek istiyorum. İnanmak istiyorum ki dünyamızın altında bir dünya var. Orada her şey mümkün, sihir var ve düşler gerçekleşiyor.”

‘Sandman’ ilk kez bir uyarlamayla ekranda ancak bu ilk girişim değil. 1991 yılından bu yana birçok kez sinemaya aktarılmak istendi ve her adım sonuçsuz kaldı. Başlarda Gaiman karşı çıkıyordu. Sonrasındaysa, ‘kendisine gönderilen senaryolar gittikçe kötüleşiyor ve hikâye tanınmayacak hâle geliyordu.’ Netflix’te yayınlanan uyarlamanın çizgi romanın aslına sadık olduğu vurgulanıyor. Nedeni, Neil Gaiman’ın işin başında olması.

Tıpkı Morpheus gibi konuşuyor

Son iki yıldır dizi üzerine çokça yazıldı ve oyuncu kadrosu zaman zaman eleştirilerin hedefi oldu. Gaiman’a göre Tom Sturridge, ‘tıpkı kafasında canlandırdığı Morpheus gibi konuştuğu için’ rolü kaptı. Ölüm rolünü canlandıracak oyuncu, “Bir yandan Düş’e gerçeği söyleyebilecek, diğer yandan hayatınızın sonunda tanışmak isteyeceğiniz biri” olmalıydı ve yüzlerce kişiyle görüşüldükten sonra Kirby Howell-Baptiste’de karar kılındı. Ölüm’ün dizide siyahi olması ve Arzu’nun ikili cinsiyet temsiline uymaması da eleştirildi. Gaiman, “Umursamıyorum” diyor: “33 yıl önce gey, lezbiyen, trans karakterleri hikâyeye dahil ettiğimde bana şaşkınlıkla ‘Bunu neden yapıyorsun?’ diyorlardı. Şimdi dehşet içinde uyandılar.”

‘The Sandman’ serisi Türkiye’de ilk olarak Laika Yayınları’nca basılmıştı. Bugün tüm kitaplar İthaki Yayınları tarafından, Elif Ersavcı’nın çevirisiyle okura sunuluyor. Geçen günlerde seriye yeni bir kitap eklendi. ‘Sandman: Uvertür’le Neil Gaiman, neredeyse 20 yıl sonra ilk kez uzun bir Düş Kral öyküsüyle geri dönüyor. Orijinal dizinin öncesinde yaşananlara odaklanan kitabın çizimleri J.H. William III'a, renklendirmesi Dave Stewart’a ait. Eser, 2016 yılında 'Hugo En İyi Grafik Roman Ödülü'ne değer görülmüştü.

Dahası:

Fotoğrafçı Ali Kalyoncu’nun GQ için dizinin yapımcı ve oyuncularıyla röportajı: ‘The Sandman: Bir Rüyayı Uyarlamak

Hazal Çamur’un incelemesi: 'Sandman – Prelüdler ve Noktürnler: Rüyalar ve Kâbuslar Arasındaki Harikalar Diyarı'