Ilgaz Gökırmaklı

Sabah kalkar kalkmaz yaptığımız ilk şey ile gece uyumadan önce yaptığımız son şey genelde aynı. Sosyal medyada turlamak, like’lamak, bir şeyleri kaydırmak, mesajlara cevap vermek…

Akıllı telefonlarımız ve sosyal medya uygulamalarının akıl ve ruh sağlığımız üzerindeki etkileri araştırmalara konu oldu, olmaya devam ediyor. Hatta siz bu satırları okurken bile dünyanın bir yerinde sosyal bilimciler araştırmaları için sahada koşuyor olabilir. Neticede sosyal medyanın uyku düzeni, sosyal yaşamımız, ilişkilerimiz, ruh hâlimiz üzerinde olumsuz yan etkileri olduğu ortaya kondu.

Ama bir yandan da vazgeçemeyeceğimizi de kabullenmiş hâldeyiz. Zararını en aza indirmek isteyenler de var, denge kurmaya çalışanlar da. Hem bu kaos dolu gündemde, umut etmeye dair en ufak bir ışık belirtisi bulamıyorken her ne kadar bizi kutuplaştırsa da sosyal medyanın özellikle mizah gücüyle sıcacık bir el uzattığını kabul edenlerin sayısı da hiç az değil. Hepimiz çevrimiçi varlıklara dönüştük bile.

Bugün hangi gruba daha yakın hissediyorsanız hissedin hepimizi ilgilendirecek bir konu var gündemimizde. Sosyal medyanın adabımuaşeret kuralları.

Geçen aylarda New York Magazine, ‘Toplumun değişen yeni kurallarına göre nasıl davranacağınızı biliyor musunuz?’ başlıklı bir makale yayınladı. İlk buluşmalardan iş yerine, sosyal medyadan komşularımızla ilişkilerimize uzanan oldukça faydalı bir listeydi bu.

İllüstrasyon: Melanie Lambrick / The NYT

Zira gelenekler değişiyor, hayatın akışı yeni kurallar getiriyor. Sosyal medya da bunlardan bağımsız değil. Zaten internet, sosyal medya ve akıllı telefonların içine doğan Z kuşağının sosyal medyayla kurduğu ilişkiyle, hayatında renkli televizyonu gördüğü ilk anı hatırlayan birinin ilişkisi aynı olmuyor. Ama günün sonunda hepimiz aynı yerdeyiz. Instagram storylerinde, Twitter’da ya da bir iş mailinde…

Bir mesaja ne kadar süre içinde dönüş yapmanız gerekir? Instagram’da hashtag kullanıp hâlâ tbt yapan tek kişi siz olabilir misiniz? Her şeyi gelişigüzel like’lıyorsunuz ama bunun farklı bir anlamı da olabilir mi? Maillere kaç saat içinde dönmek caizdir?

Bu sorular uzar gider. Zira sosyal medyada yeni birtakım kurallar var ya da bazı deneyimleri süzgeçten geçirip ‘kural’ ilan ettik. Kural denmesi sizi korkuttuysa genel kabuller ya da nezaket de diyebiliriz. Biz de sosyal medya kullanıcılarına ‘asla’larını, ‘çok önemli’ dediklerini ve dikkat ettiklerini sorduk. Kural kabul edip uygular mısınız bilinmez ama belki bazıları fikir verir.

Asla, asla gerçekten asla WhatsApp’ta durum ya da story paylaşmam. Annem ve halam yapınca da kızıyorum. (Şeyma, 22)
Instagram’da sadece seçim döneminde durum paylaşıp kalp koydum. Ondan bile hoşlanmadım, bir daha yapmam. (Ali, 25)
Popüler olmuş bir akıma hemen katılmam. (Oğuz, 28)
Twitter’da uzayan sohbetlerden hiç hoşlanmıyorum. Ben bir tweet atmışım, alakasız bir mentionla cevap vermiş. Ve sohbet uzuyor. Twitter’dan bu kadar uzatmaya ne gerek var? (Selma, 32)
Özel günlerde, özellikle anneler ve babalar gününde fotoğraf paylaşmıyorum. Yakın çevremde ebeveynlerini kaybedenler var. Gerek yok, o gün de paylaşmayıverelim. (Ece, 28)
Kamerayı kapatıp açarak yapılan değişim videolarını hiç sevmiyorum. Asla çekmem. (Deniz, 29)
Instagram’ın kendi filtrelerini kullanarak fotoğraf paylaşmam. Eskiden ne kadar çok yaparmışız, fark ettikçe gülüyorum. (Suat, 29)
Eyfel Kulesi’nin önündesin ya da Times Meydanı’ndasın. Sence oraya bir de kocaman konum bilgisi eklemenin bir önemi var mı? Gönderilere de hikâyelere de konum eklenmesi çok saçma. (Sıla, 23)

Fotoğraf: The Mirror

“Mail attım, bilginiz olsun” diyen WhatsApp mesajlarına asla cevap vermem. Sosyal içerikli veya önemli mesaj içeren şeyleri teyitleyip paylaşırım, anlık reaksiyonlar vermem. (Emre, 30)
Gittiğim bir etkinlikten ya da arkadaş buluşmasından üçten fazla fotoğraf paylaşmam. (Güneş, 30)
İş arkadaşlarımla sosyal medyadan, özellikle Instagram’dan asla takipleşmem. Hiç fotoğrafın olmadığı ayrı bir hesap bile açtım. (Özge, 33)
LinkedIn’de her şeyi paylaşan insanlar görüyorum. Buradan onlara seslenmek isterim: “Lütfen sakin olun.” (Hakan, 35)
Bir mesajı, maili ya da mention’ı cevapsız bırakmak çok ayıp geliyor bana. Görüldü atmamamaya (mesajı gördüğü hâlde cevap vermemek) çalışıyorum. (Mehmet, 24)
Instagram’da ne dinlediğini paylaşmak saçma geliyordu en başta. Ama sonradan birilerinin dinlediği şarkılara “Neymiş bu” diye bakmak yeni şeylerle tanışmama vesile oldu. (Gülden, 25)
Arkadaşım kendini beğenmediyse o fotoğrafı asla paylaşmam. Her kim olursa olsun paylaşmadan önce onay alırım. (Ebru, 28)
Twitter’da bir çağrı ya da kampanya değilse özellikle Instagram’da neden hashtag kullanılıyor anlamış değilim. Sene 2015 değil ve hashtagler gerçekten çok saçma. (Mert, 23)
Like sayısını gizleyenlere çok gülüyorum, ne gerek var? (Ozan, 36)
Yediklerini içtiklerini paylaşanlara kızıyorum. Afiyet olsun ama çok özel bir şey değilse paylaşmak doğru değil bence. (Suna, 63)
Paylaştığım bir şeye yorum ya da ifade geliyorsa ben de beğenip geçiyorum. “Çok tatlı” yazan ya da “hahaha” diye gülen birine ne diyebilirim? İyi ki emojiyle tepki verme özelliği var. (Aysun, 22)
Ses kaydı atmayı kabullendiğim tek durum var: Sesli mesajı atan bensem. Uzun bir sesli mesaj geldiğinde geriliyorum, asla dinlemek istemiyorum hatta bazen yanıtlamıyorum bile. Sesli mesaj atılmamalı bence. (Can, 30)
WhatsApp’ta kelime kelime yazanlar… Yargılanmalılar… (Buse, 29)
Birinin tweetlerini ya da gönderilerini beğenmek her zaman o kişiye farklı hisleriniz olduğu anlamına gelmez. Sosyal medyanın temeli beğenmek değil mi zaten, niye farklı anlamlar yüklüyoruz? (Kerem, 32)

Sosyal medyanın dış dünyaya bağlanmaya vesile olduğu, birçok sohbetin belirleyicisi olduğu bir dünya düzeninde nasıl kullanacağımıza karar vermek elbette kişiye bağlı. Bunlar katı ve illa uyulması gereken kurallar da değil elbette. Ancak farklı kaygılarımız, yorgunluklarımız ya da sosyal medya alışkanlıklarımız olsa da başkalarının ne düşündüğünü bilmek ve en önemlisi nezaket hepimize iyi gelebilir. Ve WhatsApp mesajlarını tek tek yazmamak… İyi pazarlar.