Türkiye’nin darbeler tarihine ‘postmodern darbe’ olarak geçen 28 Şubat 1997 tarihli Milli Güvenlik Kurulu’nun (MGK) yıldönümü.

Dönemin başat isimleri, Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, Başbakan Necmettin Erbakan, Dışişleri Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Tansu Çiller, Genelkurmay Başkanı İsmail Hakkı Karadayı ve Genelkurmay 2. Başkanı Çevik Bir idi.

Sonuca nasıl gelindi?

Sürece giden yolun ilk taşları, 8 Temmuz 1996'da kurulan DYP-RP (REFAHYOL) koalisyonunda başbakanlık koltuğuna RP lideri Erbakan’ın oturmasıyla döşendi.

İslamcı çizgiye sahip Erbakan’ın söylemleri ve izlediği politikalar, MGK’ya uzanan yedi buçuk aylık sürede siyaset-ordu ilişkisini germişti. Erbakan’ı açıkça istemeyen ordu, tavrını hem basında hem de resmi davetlerde kamuoyuna duyuruyordu.

Erbakan’ın olaylı Libya ziyareti, RP’li isimlerin ‘şeriat’ talebi ve Atatürk karşıtlığı içeren konuşmalarının ardından Susurluk kazasının ortaya çıkardıkları, Türkiye’yi farklı bir iklime sürükledi. 

Erbakan’ın tarikat liderleri ve şeyhlere Başbakanlık konutunda verdiği iftar, Sincan Belediyesi'nin düzenlediği ‘Kudüs Gecesi’, Ankara'da ve İstanbul'da "Şeriat isteriz" sloganlarının atıldığı eylemler, Türkiye'nin laik yapısıyla ilgili endişelerin artmasına yol açtı.

Askerin 4 Şubat’ta verdiği mesaj, Sincan’da 20 tank ve 15 zırhlı araçla yaptığı geçiş oldu. Genelkurmay, bu geçişin nedenini ‘tatbikat’ olarak açıkladı.

MGK ve sonrası 

28 Şubat tarihli MGK toplantısı bu koşullar altında yapıldı.

Dokuz saat süren ve sert tartışmaların yaşandığı toplantısının 18 maddelik bildirisinde, laikliğin Türkiye'de demokrasi ve hukukun teminatı olduğu vurgulandı.

Sekiz yıllık kesintisiz eğitime geçilmesi, tarikatlara bağlı okulların Milli Eğitim Bakanlığı'na devredilmesi, Kuran kurslarının denetlenmesi ve kılık-kıyafet kanununa uyulmasını da içeren bir dizi eylemi hayata geçirmesi hükümetten istendi. 

Bu toplantıdan birkaç ay sonra RP hakkında ‘laiklik karşıtı eylemlerin odağı olduğu’ gerekçesiyle kapatma davası açıldı.

‘Postmodern darbe’ döneminde Genelkurmay’a davet edilen gazetecilere, yargı mensuplarına ve üst düzey bürokratlara ‘irtica tehdidine karşı brifingler’ verildi.

Bu dönemde Genelkurmay bünyesinde ‘Batı Çalışma Grubu’ (BÇG) adı altında bir yapı oluşturuldu. Bu grubun görevi kişi, kurum ve olay hakkında kayıtlar tutmaktı.

İstifa

Haziran ayında koalisyon ortağı Çiller, tansiyonu düşürmek adına Erbakan'ın istifasını kendisinin başbakan olmasını önerdi. Öneriyi kabul eden Erbakan, istifasını sundu.

Refah Partisi, 16 Ocak 1998'de Anayasa Mahkemesi kararıyla kapatıldı ve Erbakan’a siyasi yasak getirildi.

Süreçte yaşananlar kimilerine göre ordunun doğrudan siyasete müdahalesi, kimilerine göre ise laikliğin kurtarılması için yapılmış gerekli bir hamle.

Akılda kalanlar

Çevik Bir, Sincan'dan tankların geçmesiyle ilgili "Demokrasiye balans ayarı" demişti. 

Karadayı'dan sonra göreve gelen Orgeneral Hüseyin Kıvrıkoğlu ise "28 Şubat, bin yıl sürecek" diye konuşmuştu.

Dahası

BÇG başkanı olan emekli orgeneral Çetin Doğan: “Çok saygın bir politikacıya o dönemde bir resepsiyonda şaka yollu şöyle dedim: ‘Yarın çocukları dışarı çıkarmayın, eşiniz de çıkmasın, hatta sen de çıkmazsan iyi olur.’ Cevabı şu oldu: ‘Ben zaten bekliyordum’. ‘Yahu ne bekliyorsun dedim, Aczmendiler, ellerinde sopalarla geziyorlar, kafa kırarlar bunun için...’ Karşılıklı güldük. Yani olay bu.”

Dönemin Zaman gazetesi yayın yönetmeni Hüseyin Gülerce’nin 2000 tarihli yazısı: “Böyle bir hengamede 28 Şubat iki açıdan da yararlı oldu.”

Gelecek Partisi lideri Davutoğlu: “Erdoğan, 28 Şubatçıların vesayeti altında. İlk aşamada Erdoğan da tasfiye edilecek.”

Sosyalist partiler yorumluyor: “28 Şubat süreci AKP'ye yaradı.”

Dönemin gazete manşetleri...

Mehmet Ali Birand’ın hazırlayıp sunduğu 10 bölümlük belgesel: ‘Son Darbe: 28 Şubat’

Tanıklıklar ve sokağın nabzı: BBC'nin 1997 yılında 28 Şubat süreciyle hazırladığı video haber...