Sayı: 182 - Ortalama okuma süresi: 7 dakika (1.752 kelime)

Sait Faik ve tesadüfen eve dönmek

Zeynep Şölen Yıldız

Yazar portresine itirafla başlanır mı? Portre yazarının, portrenin konusu yazarı, portreyi yazma sürecinde tanıdığının itirafı mesela. Hani bazı ünlü filmler vardır, çok ünlü kitaplar, çok ünlü şehirler, sanki onları izlemesek de, okumasak da, oralara gitmesek de az çok ne olduklarını biliriz. Edebiyatla, özellikle de öyküyle ilgili biri olarak, Sait Faik ile kuramadığım bağı tam şimdi oturup onun hakkında yazmayı denerken buna bağlıyorum, biraz da belki ortaokulda öykülerini ödev diye okuyup, sonra yine bittiğini düşünmeme. 

Fotoğraflar: Sait Faik Müzesi arşivi

Belki şimdi, bir bakıma şanslıyım. Bulanık bir zihin ve içten bir merakla yazıyorum adını arama motoruna ve daha da şaşırıyorum, hakkında görmeyi beklediğim kadar çok yazı göremeyince. Biraz daha derine dalmam gerek. Bir müzesi var, evet, çok ünlü yazarların müzesi olur ancak. Müzenin web sitesinde hayatını kronolojik bir şekilde sıralamışlar, birer tarih ve tarihlerin altında birkaç cümle. Uzun da bir liste, oysa 60’ını bulmadan ölüvermiş Sait Faik. Hasta olduğunu biliyormuş ama korkmuş tedaviden. Sonra denediğinde ise artık biraz geçmiş zaman. 

Öncesinde birçok yere gitmiş. Ara ara geri dönmeyi de düşünmüş, vazgeçmiş. En sonunda dönmüş aslında. Ama başladığı yere değil. Şöyle yazıyor sitede: “Yurtdışına ilk çıkış, amcasıyla birlikte vapurla Venedik’e, oradan Lozan’a geçerler. Üç ay sonra amcasına bir mektup yazarak Türkiye’ye dönmek istediğini bildirerek gelip kendisini almasını ister. Paris üzerinden Türkiye’ye dönmek için hareket ederler, Marsilya’ya kadar birlikte giderler ama dönmekten vazgeçerek Grenoble’a geçer. Yaz tatilinde İstanbul’a gelir. İkinci kez yurtdışına çıkar. Marsilya’ya gider. On sekiz gün sonra geri döner.” Ve Burgazada’ya yerleşir, biricik adasına.

Kendisi ise bu günleri şöyle anlatıyor, ‘Haritada Bir Nokta’ öyküsünde: “İşte çocukluğumun ve ilk gençliğimin haritalarındaki adalar beni, sonunda bir gün özlediğim adaya tesadüfen bırakıverdiler. Yaşım orta yaşı bulmuştu ama nihayet asıl yuvama dönmüştüm. Sanki on dört yaşında sarışın bir oğlanken basıp gitmiştim. Bir motor beni alıp büyük şehirlere götürmüştü. (…) İşte bitkin, işte yorgun, işte hepsini yitirmiş, gittiğim motorla geri dönmüştüm.” 

Sait Faik’in eve ‘tesadüfen’ dönmekten bahsedişi ve daha önce hiç gitmediği bir yere bir yuvaya döner gibi ‘geri dönüşü’ bana Gaston Bachelard’ın ‘Mekânın Poetikası’nda mekânın ve özellikle evin anlamına dair söylediklerini anımsatıyor: “Düşselliğinin gücü içinde kavradığımız evimiz, dünyadaki bir kuş yuvasıdır. Eğer ilk konutumuzun verdiği güveni düşlerimize taşımışsak, bu yuvada doğuştan gelen bir güven içinde yaşarız.” Ve belki de bu güveni alır, başka yerlere koyar ve yalnızca haritalardan gördüğümüz bir yerde bir gün yuvamızda hissedebiliriz.

Sait Faik, Özdemir Asaf ve Ahmet Üstel

Geri döndüğünde elini birçok şeye atmış, öğretmenlik ve esnaflık gibi. Tüm bunlar olurken her gün eve dönüp öykülerini yazmış. Behçet Çelik bunu “geçim aracından öte bir şey, kendini ifade etme, olan bitene dayanma” olarak tanımlamış. Sait Faik’te böylece, yazı ile hayat, kendisi ve Burgazada gibi iç içe. Hayat bir şekilde akarken, o ‘öğrencilere söz geçiremediğinden’ okuldan ayrılıp dükkânda işler iyi gitmeyince anahtarı babasına teslim ederken, öyküleri yayınlanmış, kitapları basılmaya başlamış. İlk hikâyesi ‘Uçurtmalar’ Milliyet gazetesinde yayımlanmış. Sonra 1934-1940 yılları arasında Varlık, Ağaç, Servet-i Fünûn, Uyanış, Ses, Yeni Ses, Yaprak, Yenilik dergilerinde yayımlanan hikâyeleri gitgide sevilmeye başlamış. 

‘Yazmasam deli olacaktım’

Yazma tutkusunun hayatla bir mücadele olduğunu şöyle anlatmış bir gün:

“Söz vermiştim kendi kendime; yazı bile yazmayacaktım. Yazı yazmak da bir hırstan başka ne idi? Burada namuslu insanlar arasında sakin ölümü bekleyecektim... yapamadım. Koştum, tütüncüye, kalem kâğıt aldım. Oturdum. Adanın tenha yollarında gezerken canım sıkılırsa küçük değnekler yontmak icin cebimde taşıdığım çakımı çıkardım. Kalemi yonttum, yonttuktan sonra tuttum öptüm. Yazmasam deli olacaktım.”

Bu denli büyük bir tutku ve merakla yazdığı öyküleri, okuyanı da aynı hislerle, neşe, melankoli ve içtenlikle sarmasıyla bilindi hep. Erişilmesi güç şeyleri kolaylıkla anlatması, ‘küçük insanlara’ ve sıradan olaylara yaklaştığı kalemi ve dili maharetle kullanış biçimleriyle ve şiir ile öykü arasında gönüllü kayboluşuyla. Sevgi, onun öykücülüğünün temeliydi. ‘Şehri Unutan Adam’ öyküsüne şöyle başlamıştı: “Çoktan beri şehre inmemiştim. O gün insanları sevebilmek arzusuyla otelin kapısını açtığım zaman karşıma ilk çıkan insan bir küfeci çocuğu oldu”.

Darago bununla ilgili “Her yazısında mevzu veyahut şahısları saran o kesif hava, alelade bir şiir havası, bir şairane hava olmaktan çok uzaktır, başka bir şeydir; edebiyatımızda görmediğimiz, alışmadığımız bir başkalık hülasa tam, halis sanat” diyor.

‘O üzüntü birdenbire gelir, hava yağmurludur’

Müzenin sitesinde sonunda 1954’e geliyorum. Adnan Berk, ‘Sait Faik’i Yaşatamadık’ yazısında şöyle diyor onun ölümü hakkında:

“Sait, ansızın öldü. Ölüm haberi bile vaktinde alınamadı. Cenazeyi evinin bulunduğu sokaktan geçirdiler. Bakmayın gazetelere ağlayan tek kişi yoktu... Şişli Camii’nde, yüz kişi kadardık. Nasıl bir yağmur!... (...) Dönüşte, şoför: ‘Kimdi bu, abi?’ dedi. ‘Sait Faik’ dedik. Anlamadı. Üstelemedi de. Biz de bir şey anlamadık ya. Hiçbir şey olmamış gibi davranmak için aşırı bir gayret gösterdik. Ama, sonraları, yavaş yavaş sıkıntı içimize çökmeye, yerleşmeye başladı. (...) En büyük hikâyecilerimizden biri olan Sait Faik, eserlerinden hemen hemen hiçbir şey kazanamadan ölüp gitti. Keşke değeri anlaşılmamıştı da ondan böyle oldu, diyebilseydik; ama, değeri anlaşıldığı hâlde parasız öldü. (...) Gerçek, ideale falan uymuyor. Okuyucu kıtlığı var. (...) Beş on bin kişi bir yanda, Sait’in adını bile bilmeyen yirmi iki milyon insan öte yanda.”

Galiba Sait Faik de böyle sanıyormuş, şöyle demiş bir zamanlar: “Bu böyle bin dokuz yüz bilmem kaça kadar sürüp gidecektir ve yine bin dokuz yüz bilmem kaçta kitap bastırmak, yazı yazmak takatinden mahrum nalları dikeceksinizdir ve yine bir gün bin dokuz yüz bilmem kaçta sizi kimseler hatırlamayacaktır.”

Dahası

Sait Faik’in ‘Çatışma’, ‘Semaver’, ‘Havuz Başı’, ‘Haritada Bir Nokta’ ve ‘Sevmek Korkusu’ öyküleri ve öykülerinden bir sesli kitap.

Ezginin Günlüğü’nden Sait Faik’e: ‘Hişt’ ve ‘Şimdi Sevişme Vakti’ 🎶

111 şarkılık liste: ‘bi Sait Faik bi ben’ 𓆝 𓆟 𓆞

bugünkü destekçimiz

Kültür AŞ ile Bu Yaz!

İBB iştiraklerinden Kültür AŞ, 2024 yazında İstanbul’un kültür ve sanat hayatını canlandıracak birçok etkinliğe ev sahipliği yapıyor. Şehrin dört bir yanındaki prestijli mekânlarda, 2024 Olimpiyat Gösterimleri, Harbiye Açık Hava konserleri, İstanbul Festivali, Live From Fest İstanbul, Yellow Fest ve Kahve Zirvesi gibi renkli organizasyonlar gerçekleşecek.

Olimpiyat heyecanını İstanbullulara yaşatacak 2024 Olimpiyat Gösterimlerinde, sporun birleştirici gücü ve milli coşku ön plana çıkacak. Her yaştan sporseverlerin buluşma noktası olacak etkinlikte, tüm olipiyat performansları dev ekranlarda canlı olarak izleyebilirsiniz. 26 Temmuz-11 Ağustos tarihlerinde Festival Park Kadıköy'de gerçekleşecek 2024 Olimpiyat Gösterimlerine katılmak için Radar Türkiye üzerinden ücretsiz kayıt olabilirsiniz.

Dünyaca ünlü isimleri ağırlayacak olan İstanbul Festivali, 2-18 Ağustos tarihleri arasında Festival Park Yenikapı’da gerçekleştirilecek ve DJ Tiësto, Jason Derulo, Mabel Matiz gibi sanatçılar sahne alacak. 800 bini aşkın ziyaretçiyle geçen yıl büyük bir başarı yakalayan festival, bu yıl daha da zengin bir programla geri dönüyor.

Live From Fest İstanbul, 6-7 Eylül tarihlerinde Festival Park Yenikapı’da gerçekleşecek. 6 Eylül’de Louis Tomlinson ve Türkiye’nin rock yıldızı Teoman sahne alacak. 7 Eylül’de ise David Guetta sahne alarak izleyicilere unutulmaz bir performans sunacak.

Yazın coşkusunu ve enerjisini yansıtan Yellow Fest, 14 Eylül’de Festival Park Maltepe’de Hadise ve İkilem gibi popüler isimleri ağırlayacak. 14-15 Eylül tarihlerinde Müze Gazhane’de düzenlenecek olan Kahve Zirvesi, kahve tutkunlarını bir araya getirecek.

İstanbul’un en köklü ve prestijli etkinlik mekânlarından olan Harbiye Cemil Topuzlu Açık Hava Tiyatrosu, bu yaz da pek çok önemli ismi ağırlamaya devam ediyor. Geçtiğimiz sezonda bir milyon misafiri ağırlayan Harbiye Açık Hava, bu yaz da zengin bir programla sanatseverlere kapılarını açıyor.

Bu yaz, Kültür AŞ’nin düzenlediği etkinliklerle İstanbul’un dört bir yanında kültür ve sanatla dolu dolu geçecek. Her yaştan ve her zevkten insan için unutulmaz anlar sizi bekliyor! 

ekran

Ateş ve Kan: House of the Dragon sezon finali

Eylül Naz Baklacı

HBO’nun ikonik dizisi Game of Thrones’un ‘spin-off’u (uyarlama dizisi) House of The Dragon, bu akşam yayınlanacak bölümüyle sezon finali verecek. 

Game of Thrones’un ‘Valar Morghulis’ (Herkes ölmek zorundadır) ve ‘Valar Dohaeris’ (Herkes hizmet etmek zorundadır) cümlelerine atıfta bulunarak ‘All Must Choose’ (Herkes seçim yapmak zorundadır) sloganıyla tanıtılan ikinci sezon, ‘Yeşiller mi? Siyahlar mı?’ sorusuyla başladı ancak şimdiye kadarki bölümler beklenildiği kadar beğenilmedi. Eleştirilerin hedefinde sezonun beklenenden daha yavaş ilerlemesi ve Game of Thrones dizisinde de sık sık eleştirildiği üzere dizinin kitaplardan birçok noktada ayrılması vardı. Hatta, sezonun altıncı bölümü televizyon ve sinema yapımlarının değerlendirildiği IMDB’de 6.2 puan alarak dizinin en düşük puanlı bölümü oldu. İki kadın karakter Rhaenyra ile Mysaria’nın öpüşme sahnesinin olduğu bölüm, özellikle Suudi Arabistan’dan eleştiri aldı.

*Yazının devamı diziye ilişkin bilgi içerir.

Sezon finalinde ne olacak? 

Yeni ejderha binicileri, Velaryon donanması, Daemon Targaryen’ın Harrenhal’da geçen beş bölüm sonunda aklını yitirmeden toplayabildiği Nehirova ordusu ve Kral’ın Şehri’ndeki halka gönderilen yardımlarla birden güçlenen Siyahlar’a karşı; başta hem ordu bakımından hem de tahtta olmalarıyla yeterince güçlü olan Yeşiller’in kral Aegon’un sakatlanması, onun yerine geçen Aemond’un intikam isteğine karşı gelmekte zorlanması ve annesini Konsey’den atarak saf dışı bırakması ve saraydakilerin bir nevi ‘Lale Devri’ yaşayarak halkı aç bırakıp isyana yol açmalarıyla son bölüme gelirken kozlarının azaldığını gördük. 

Önümüzdeki bölüm ejderhaların savaşı mı olacak? 

Fragmandan ejderha binicilerinin toplandığı, bir deniz savaşı olabileceği, Eski Şehir’den Kralın Şehri’ne orduların gittiği, hatta geçen bölümlerde yalnızca ismini duyduğumuz Alicent Hightower’ın küçük oğlu Daeron Targaryen’ın da (‘Daeron the Daring’ / Cesur Daeron adıyla da biliniyor) ejderhasıyla ordulara eşlik ettiği görülüyor. 

Ejderha binicilerinin Kraliçe Rhaenyra’ya ne kadar sadık olacağı da merak konusuyken kitapları okuyanlar bunun cevabını sosyal medyada sık sık veriyor. Özellikle Daemon’ın kitaplardan çok daha sadakatsiz ve başına buyruk çizilmesine kızan izleyiciler, Rhaenyra’yla arasındaki apaçık güç savaşından da rahatsız. 

Geçen sezon merkezde Alicent ve Rhaenyra arasındaki çatışma vardı. Bu sezon bu çatışmanın diğer karakterlere yayıldığını gördük. Gelecek bölümlerde, Aemond ve Aegon, Criston Cole ve Alicent ve Daemon ve Rhaenyra arasında neler olacağını merak ediyoruz. Ayrıca, Otto Hightower geri dönüp saraya çekidüzen verecek mi? Aemond ve Daemon arasındaki mücadeleyi ne zaman izleyeceğiz? Aemond ve Alys Rivers ne zaman tanışacak? Rhaena Targaryen nereye gidiyor? Son bölümde kim hayatta kalacak? Sezon biterken akılda bu sorular var.

“Tek başına kalan bir Targaryen, korkunç bir şeydir”

Bu sezon, geçen sezon veda ettiğimiz Viserys, Laena ve genç Rhaenyra’yı Daemon’ın düşlerinde yeniden görme fırsatı bulduk. Daemon’ın iç dünyasına -yeterince uzun bir süre- daldığımız sezonda gelecekte daha önemli bir karakter olacak cadı Alys Rivers ile tanıştık. Rhaenys Targaryen ve ejderha Meleys’in ölümüne üzülürken Game of Thrones’ta belki de yeterince kavrayamadığımız ejderha-Targaryen ilişkisine daha çok hakim olduk. Özellikle yedinci bölümde ejderhaların kontrol edilemez yanlarına şahit olurken, Criston Cole’un ölü ejderha Meleys’in kafasını şehirde gezdirmesi halka ‘tanrıların da öldürülebileceğini’ göstermiş oldu. Halkın saraya isyanında her gücün yıkılabileceğine dair bu fark edişin büyük etkisi vardı. 

Bazıları tarafından eleştirilen bazıları tarafından da sevilen ‘karakter gelişimine odaklanma’ hâli sezonun yine büyük bölümünü oluşturdu. Alicent’ın Viserys’in ‘Aegon’un rüyası’ndan bahsettiğini ve böylece kendisinin haksız yere savaş başlattığını öğrenmesiyle; kendine ve krallığa dair yıkılan güveni ve bir zamanlar Rhaenyra’ya da yapıldığı gibi yalnızca kadın olduğu için sözünün dinlenmemesi onu davasından uzaklaştırdı. En büyük desteği Otto’nun ve sözünü en çok dinleyen çocuğu Aegon’un ortadan kayboluşuyla tek başına kalan Alicent, her şeyden uzaklaşmak için kendini doğaya attı.

Acı çeken annelerin yas sürecini de izlediğimiz sezonda, Helaena’nın oğlu öldürülürken gözlerindeki acısı Karl Bryullov’un 1800’lerin başında yaptığı ‘The Last Day of Pompeii’ resmindeki kadınlardan birine benzetildi. Savaşın iki tarafına bölünen ikizler Arryk ve Erryk’in dövüşü ve ölümleri izleyicileri üzerken Criston Cole’un gitgide daha sevimsiz bir karakter oluşu ortak görüşlerden biri oldu. 

Rhaenyra’nın da sık sık kendi için söylediği gibi herkesin genelde ‘yerinde durduğu’ ve aksiyonun az olduğu bir sezondu. Bu yüzden bu akşamki bölümün nasıl bir akışta olacağı merak ediliyor. Geçen hafta bölümün büyük bir kısmı sosyal medyaya sızdırıldı ve HBO bunu doğruladı. Ancak bölümün tamamı bu pazartesi sabahı Türkiye’de yayında olacak. 

‘Eski ve yeni tanrılar sizinle olsun’ ve iyi seyirler!

pazar önerileri

Fotoğraf: Depo Photos

Saat 19.37’de 1500 metre finalinde yarışacak millî yüzücü Kuzey Tunçelli’yi yakından takip eden antrenör Erkan Mutlu anlatıyor: “Türkiye’nin etrafı denizlerle çevrili ama bu iş denizde yapılmıyor.”

Kapsül’ün 25 şarkılık listesi: ‘temmuz’24’ 🌊

Cem Dinlenmiş’in karikatürü (2014): ‘Havuz sosyal medya’

KALT’tan Ozan Akyol ve Volkan Öge’nin programı ‘Sinemaya Dair’ bölümü: ‘Biz biliyoruz da mı anlatıyoruz?’

Beşiktaş’ın Süper Kupa maçında Galatasaray’ı 5-0 mağlup ettiği maçın özeti. 

Bedia Ceylan Güzelce’nin programı ‘İstanbul’un Müzeleri’ bölümü: ‘Masumiyet Müzesi’

Beslenme uzmanı Dilara Koçak’ın yazısı: ‘Salataların faydasını artırmak için üç adım’

Doç. Dr. Levent Ünsaldı’nın ‘Hocam nedir bu’ serisi: ‘Semboller/Claude Lévi-Strauss’

Paris 2024 ekranı: Eurosport 1 (11.00/Atletizm, 14:10 Okçuluk/Erkekler Tekler Çeyrek Finalleri-Mete Gazoz, 16.00 Artistik Cimnastik, 18.10/Bisiklet–Kadınlar Yol Yarışı, 19.25/Yüzme, 20:45/Atletizm, 23:00/Kadınlar Voleybol Brezilya-Polonya). Eurosport 2 (12.30/Kadınlar Basketbol Japonya-Belçika, 13.55 Plaj Voleybolu, 15.00/Tenis–Erkekler Final Djokovic-Alcaraz), 17/00/Badminton-Erkekler Çiftler, 18.15/3x3 Basketbol, 20.30/Eskrim, 22:40/3x3 Basketbol).