Sayı: 196 - Ortalama okuma süresi: 8 dakika (1.858 kelime)

🎧 kapsül | günlük doz, tüm podcast platformlarında ve YouTube’da. Kapsül’ün uygulaması iOS ve Android’de.

Sokağın sesi: Beyoğlu Caz Festivali

Eylül Naz Baklacı

Bu yıl ilki gerçekleşecek Beyoğlu Caz Festivali, 15-17 Kasım tarihlerinde çeşitli mekânlarda müzikseverlerle buluşacak. Türkiye ve dünyadan caz müzisyenlerini ağırlayacak festivalde Chassol, Bada Bada, Asher Gamedze, Sanat Deliorman gibi isimler sahnede olacak. Festivalin detaylarını festivalin kurucu ekibinden müzisyen Emin Gök ile konuştuk.

Fotoğraflar: Beyoğlu Caz Festivali

Beyoğlu’nda kendi adına bir caz festivali yapma fikri nasıl oluştu? Beyoğlu’nu caz müziği için önemli kılan nedir? 

Bizim hâlihazırda ‘Dünyadan Sesler’ ve ‘Sound Of’ olarak iki tane markamız vardı. Caz festivalindeki ortağım Selim’in markası ‘Dünyadan Sesler’, onun sevdiği ve dinlediği müziklerden oluşan seçkiler yaparak başladı. Sevdiğimiz müzikleri paylaşarak başladık aslında.

Benim daha aktif rol oynadığım noktada, son iki senedir de festival yapma, sadece buradaki underground müzisyenlere değil başka ülkelerdeki underground müzisyenlere de alan açma gibi konseptler oldu.

‘SO’ diye bir festival serimiz vardı. ‘SO Paris, SO London, Sound Of’... Orada da her ülkede farklı taşeron, yarı-taşeron birlikte çalıştığımız kolektifler vardı. Onlar sayesinde oranın underground müzisyenlerini tanıma fırsatı bulduk. Burada belki Beyoğlu'nda barda çalan bir müzisyeni, yurtdışında hiç duyulmayacak bir müzisyeni, oranın Beyoğlu'sunda çalan müzisyeni bulup ona alan verdi bu festivaller. Bunlar hep şehir festivali şeklinde gerçekleşti.

Şehir-sanatçı ilişkisi; bir sanatçı bir mevkiden nasıl beslenir, onun sanatında evrensel ve lokal arasındaki bağ nedir, nasıl oluşur, hangi parça daha çok sanatçısıdır, hangi parça daha çok mahallesidir, ne kadarı mahallesine aittir gibi düşünceler bizim zaten uzun süredir evirip çevirdiğimiz konseptler. Bunca tecrübeden sonra, yaşadığımız yer olan Beyoğlu'nda da bir şeyler yapmaya hazır olduğumuzu hissettik. Caz bunun üstüne yeni eklenen bir şey oldu.

Caz aslında bazı insanlara göre biraz beyazlaşmış bir alan, öyle bir süreçten geçti dünyada da, özellikle Türkiye'de. Oysa tam tersi, tek bir zümreye ait bir müzik olmaktansa, hem kökleri hem de icrası itibariyle, cazın Beyoğlu’ndaki çok sesliliği gerçek anlamda yansıtacak nihai geleneklerden biri olduğu düşüncesindeyiz. Yani, elitin müziği değil de tam tersi esnekliği ve doğaçlamayla olan bağı yüzünden, en büyük çeşitliliğe izin verecek müzik olduğu için caz.

Bu festivalin, Beyoğlu’nun sahnelerinden kafelerine, plakçılarından sanat kurumlarına birçok mekân ve sakinini kapsayan, kolektif organize edilen bir etkinlik olduğunu görüyoruz. Bu kolektif ruhu nasıl kurdunuz? 

Bir süredir ben dahil ekibimizden bir sürü arkadaş bu mekânlarla iş yapıyoruz. Dediğim gibi, Beyoğlu’nda yaşadığımız için kendi başına duran etkinlikler hâlinde bir sürü iş yapıyoruz. Zaten burada yaşadığımız için manavına da kahvecisine de gidiyoruz, sanat galerisini de geziyoruz. Bu mekânların her biri ayrı ayrı zaten çok güzel işler yapıyorlar. Ama çarkını döndüremeyen veya sıkıntılı yerler de var. Bunlar neden aynı anda aktifleşmesin? Aynı anda koordine olmasın? Ana düşünce bu. 

Bu süreç de tabii çok kolay değildi. Çünkü her mekânın kendine has bir çalışma stili var. Onlara kâr getirecek şey bize getirmeyebilir. Ya da bize ve ona kâr getiren bir ikinciye kâr getirmeyebilir. Diplomasi de bir workload gibi aslında günün sonunda. Çünkü hâlihazırda bir standartın olduğunda, yani bir sahnen olduğunda, bu sahnede etkinlik yapmaya başladığında, anlaşmaların zaten belli bir çizelge içinde olduğunda, aslında çok da yapılacak bir diplomasi kalmıyor işin içinde. Başvurular var ya da düşündüğün isimler var. Onları sahneye çıkarıyorsun. Sahneyi kuran belli, kaldıran belli. 

Lokalde ise gerçekten herkesi işin içine sokmak için ciddi bir diplomasi ve ciddi birebir ilişkiler gerekiyor. Aslında bizim ana temamız burada ilerliyor, lokal üstünde. Bu birebir iletişimlerle ilerleyen bir şey. Bu bağlamda, biraz esnafı gibiyiz işin. Başka bir çaresi de yok. Çünkü başka türlü herkesin kazanacağı bir şey yaratamazsınız. 

Festivalin ‘katılımcı, erişilebilir, sürdürülebilir’ hedefini nasıl gerçekleştireceksiniz? 

Sürdürülebilirlik çok ciddi bir alan şu an. Benim akademik veya kurumsal bir sürdürülebilirlik geçmişim yok. Bunun hakkında konuşacak çok ciddi insanlar vardır. Ben çok daha basit bir yerden bakıyorum. Bir yerde bir şey yaptığınızda o iş bittikten sonra mekân daha mı iyi durumda, daha mı kötü durumda? Festival bağlamını da buradan değerlendirebiliriz. Bazı festivaller var, belli bir yeri işgal ediyorlar ama bıraktıkları etkiyi orta ve uzun vadede pozitif olarak tanımlamak mümkün değil. Sonuçta başkalarının kullandığı alanı gidip kullanıyoruz. Biz oradan çekildiğimizde orası daha mı iyi durumda? Orayı yeşerttik mi? Yoksa orayı kuruttuk mu? Tüm festivalleri bu bağlamda değerlendirirseniz zaten aklınıza geliyordur bir şeyler. Sürdürülebilirlik kavramıyla ilişkisi bence en basitinden böyle şey. Biraz da mahalle ağzıyla bu şekilde tanımlayabiliyoruz.

Ama çok güzel işler var. Mesela ‘Zero Gathering’ diye bir iş yapılıyor şimdi Bozcaada'da. Çöp toplama etkinlikleri var festival kapsamında. Adanın astronomik ortamını tanıyabilmek adına etkinlikler yapıyorlar, “Buradan hangi yıldızları görebiliyoruz?” gibi sorular. Tamamen halkı ve mekânın bilgisini içine alan, mekânın kendi içinde yenilenmesine ve daha iyi bir şekilde ilerlemesine yardım edecek etkinlik seçimleri söz konusu oluyor.

Biz de bunu Beyoğlu bağlamında yapmaya çalışıyoruz. Ama bizimki tabii daha sosyal alanda kalıyor; buraya has bir birliktelik ve konsolidasyon yaratma amaçlı bir etkinlikler serisi diyebiliriz.

Festival cazın yanı sıra R&B, indie, elektro gibi birçok türde müzik yapan yerli ve yabancı sanatçı ve ekipleri ağırlayacak. Bu seçkiyi nasıl oluşturdunuz?

Çoğunluğu yabancılardan, büyük sanatçılardan, büyük kaşelere sahip insanlardan oluşan bir festival yapmayı planlamadık. Burada asıl nokta, caz festivali olduğu kadar kent festivali olduğu için o deneyimi en iyi nasıl sağlayabiliriz konusu. Yani örneğin, Taksim metrodan çıktığınızda Galata'ya kadar o en işlek ve en tarihî bölgelerden birinde, sağda solda bir sürü sokak var ve tek bir etkinliğe gelen biri bunun farkında olmayabiliyor, o sokaklara girecek zamanı olmuyor. Biz etkinlikleri bir lunapark gibi düzenledik, her yerde başka bir etkinlik biçiminde. Kendi içinde de bir önceki etkinliğin bir sonrakini besleyeceği şekilde uyum sağlayacak etkinlikler seçmeye çalıştık.

Bir de birbirleriyle daha önce iş yapmamış bazı sanatçı veya müzisyenleri bir araya getirme konusu var. Mesela tamamen bizim kürete ettiğimiz bir etkinlik var Büyükdere 35'te, bir sanat galerisi bu. Orada ‘No Refunds’ diye çok iyi bir gitar duo’su serbest doğaçlama bağlamında çalıyor. Ve serbest doğaçlama bağlamında çalışan Zeynep Erkman var tuvalde. Birlikte bir doğaçlama yapacaklar. Çok güzel bir etkinlik olacak. 

Elementleri bir araya getirerek belki daha önce var olmayan bir şey yaratmak Beyoğlu Caz Festivali'ndeki ana tema. Ama çok standart ve geleneksel bir festivalcilik bağlamında yapılmış şeyler de var, yani bir denge söz konusu. Çıkan şey önceden var olan bir şey olmasın istiyoruz. Örneğin kapanıştaki Jam Session'da çalacak Asher Gamedze, Güney Afrikalı çok önemli bir davulcu. Londra Caz Festivali'nde çaldıktan bir gün sonra bize geliyor. Biz Asher Gamedze ve kendi triosu üzerinden de bir şey yapabilirdik, çok prestijli olurdu. Ama bizim tarzımız o değil. Biz onu bir Jam Session'a alıyoruz. “Gelin bizim Türkiye'deki lokal müzisyenlerimiz ve birkaç tane daha yabancı isimle hep beraber doğaçlayın. Bakalım ne çıkacak” diyoruz. Doğaçlama bazlı yani. Caz'ı öyle okuyoruz. Caz aslında bazı insanlara göre biraz beyazlaşmış bir alan, öyle bir süreçten geçti dünyada da, özellikle Türkiye'de. Oysa tam tersi, tek bir zümreye ait bir müzik olmaktansa, hem kökleri hem de icrası itibariyle, cazın Beyoğlu’ndaki çok sesliliği gerçek anlamda yansıtacak nihai geleneklerden biri olduğu düşüncesindeyiz. Yani, elitin müziği değil de tam tersi esnekliği ve doğaçlamayla olan bağı yüzünden, en büyük çeşitliliğe izin verecek müzik olduğu için caz.

Beyoğlu, İstanbul’un hem mekânsal hem de kültürel hafızasında kilit bir rol oynuyor. Ancak son yıllarda kapanan, değişen mekânlar kamuoyunda tartışma konusu oldu. Siz bu dönüşüm hakkında ne düşünüyorsunuz? Beyoğlu ve caz müziğinin günümüzdeki ilişkisi bundan nasıl etkileniyor?

Bunun üstüne bir panelimiz de var seçkide: ‘Kent Müziği ve Bir Karşılaşmalar Alanı Olarak Beyoğlu’.

Beyoğlu'na dair multi-kültürellik kelimesi üzerinden söylenmiş bir sürü söz var ama ben daha hafif ezoterik bir soruyla ilgileniyorum: “Neden hep burada canlanmış bu iş?”. Beyoğlu bir şekilde caz müziğinin merkezi olmuş.

Caz müziği dinleyecek, sevecek insan başka mahallelerde de var. Aklıma en basit örnek Bebek, Arnavutköy, Etiler geliyor. Peki neden orada aynı ortam oluşmuyor? Pera dediğimiz bölge aslında Şişli'ye kadar uzanıyor, oralarda da tabii bir hareketlilik var ama Nişantaşı'nı geçince yine azalıyor. Yani muhtelif denemeler var ama günün sonunda Beyoğlu hep merkez. Bu ilginç. Beni heyecanlandıran bir soru. Yapmamızın bir sebebi de biraz bu. Etkinliklerden gelecek çıktılarla belki de biraz daha fikir sahibi olacağız.

Festivalden sonra bir rapor, söyleşi ya da bir açık oturum planlıyor musunuz?

Tabii, festivaldeki paneller, söyleşiler hepsi kayıt altına alınıyor. Bunların kitapçığa dönüşmesi gibi bir proje var. Bu kitapçıkların İngilizceye çevrilmesi, dünyaya açılması gibi bir proje var. Bu konuda çok değerli isimlerden destek ve fikir aldık. Özellikle kitapçığın yapılması ve uluslararası bağlamda geçerli bir forma getirilmesi filmci, sanatçı, Türk caz tarihi için önemli bir belgesel olan ‘Türkiye'de Caz’ın yönetmeni Batu Akyol'un bize özel bir önerisiydi.

Bunların hepsini bu şekilde yarı-akademik bir araştırma olarak zaten yayınlayacağız. Uluslararası bağlamda akademik kıstasları ne kadar yüksek olur onu bilemem. Ama en azından toplumun bilgilendirilmesi açısından bir kaynak oluşacağını düşünüyorum.

Günümüz ve Beyoğlu’nun caz hafızasına dair birçok söyleşinin yanında Türkiye’nin caz tarihini aktaracak ‘Cazın Hafızası’ sergisi de heyecan verici duruyor. Festivale bir sergi dahil etme fikri nasıl oluştu?

Caz tarihini çoğunlukla kapalı arşivlerden toplanan görsellerle anlatan bir naratif, bir retrospektif. Serginin küratörü Cevahir Akbaş gerçekten harika bir iş çıkardı.

En basitinden Taksim metrodan çıkacak olan binlerce insan için böyle bir retrospektifin sağlanması, basitçe ve sade bir şekilde anlatılması değerli. Caz bağlamında da, caz zaten her zaman yarı entelektüel yönü olan bir müzik olduğu için, bilgi sahibi oldukça daha çok keyif alabileceğiniz bir janra. Örneğin bir saksafon solosunu dinlerken, bilen biri yanınızda size anlatırsa veya onun tepkilerini izleme fırsatınız olursa bir anda daha çok zevk alabildiğinizi hissedersiniz.

Bunu seneye nasıl bir konseptle yaparız bilmiyorum ama devamlılığını sağlamak istiyoruz festivalin sergi yönünün. Konserlerden önce bir entelektüel zemin, bir ön hazırlık olsun istiyoruz.

gündem 

Fotoğraf: Depo Photos

📺 Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Atatürk, saat 09.05’te yurt genelinde anıldı. 

Gazeteci Furkan Karabay, İstanbul Esenyurt'un CHP'li belediye başkanı Ahmet Özer'in tutuklandığı soruşturmadaki yargı mensuplarına ilişkin paylaştığı tweet zincirinin ardından tutuklandı. Adliyede ifadesi alınmayan Karabay, savcılık tarafından doğrudan tutuklanması talebiyle sevk edildi. Karabay'a, ‘terörle mücadelede görev almış kişileri hedef gösterme’, ‘kamu görevlisine hakaret’, ‘halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma’ suçlamaları yöneltildi.

Diyarbakır’da cesedi bulunan 8 yaşındaki Narin Güran’a ilişkin davanın duruşması üçüncü günde sona erdi. Sanıkların tutukluluk hâlinin devamına karar veren mahkeme, bir sonraki duruşmayı 26 Aralık'a erteledi. Cübbesini çıkaran mahkeme başkanı, cesedi dereye gömen Nevzat Bahtiyar'a “Bir birey olarak söylemek istiyorum. Bizden sakladığın bir şey var mı?” diye sordu. Bahtiyar, “Hatırlamıyorum” yanıtını verdi. 

Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu’nda yer alan Prof. Dr. Mustafa Öner anlatıyor: “Q, X, Ň, Ä, Ŭ harfleri Türk alfabesine girmeyecek. Yazı değişikliği olmayacak. O harfleri diğer Türk devletleri kullanacak.”

Kemal Can’ın yazısı: ‘Ne yapılmak, nereye varılmak isteniyor?’

bir foto

Şeriban Alkış 

‘Napoli Nord / Case Rom’ serisi, İtalyan fotoğrafçı Vincenzo Pagliuca’nın ‘öteki Napoli’ temalı bir belgesel projesi. Seri, şehrin kuzeyinde, ‘Avrupa’nın en büyük açık hava uyuşturucu pazarı’ diye tanımlanan ve adı mafya çatışmalarıyla anılan Scampia ve Secondigliano bölgelerindeki iki göçmen ‘kampı’nda 2013-2014 arasında çekilen fotoğraflardan oluşuyor. Başta Sırbistan ve Makedonya’dan olmak üzere farklı göç dalgaları sırasında İtalya’ya gelen Romanların, ev ile kurduğu ilişkiyi belgelemeyi amaçlıyor.

Fotoğrafçılığı manzara/mimariye ve insan ile konut ilişkisine dayanan, merkezini kırsal ve varoş/kenar mahalle olarak belirleyen Vincenzo Pagliuca’nın güçlü yanı, teknik titizlikle kalmayıp psikolojik yaklaşımla güçlendirdiği bir toplumsal bakış açısına sahip olması.

Fotoğraflar, şehrin çeperinde viyadüklerin altına konumlanan ve geçici olması beklenen bir mahallede, evin yalnızca barınma ve sığınma anlamına gelmediğini bir kez daha gösteriyor.

“Bu çalışmamda, görsel bilgilerin yoğun olduğu bu ortamların, fotoğraflarımda betimlenen kadınların sahnesi olarak işlev görmesini istedim. Bu sayede yaşam alanları ile o kadınların iç dünyaları arasındaki karmaşık bağı gözler önüne sermeyi amaçladım.”

Pagliuca, evi benliğin bir yansıması olarak görüyor. Renkli halılar, perdeler, yapay çiçekler ve sıcak tonlu ışıklarda, kişisel ve toplumsal kimlik arayışı var: “Ancak bu sıcaklık, jestsiz, donuk ve yalnız kadınların tasvirinde, kıyafetlerine tutunmuş, beklenmedik bir hüzünle bakan çocuklarla birlikte sönüyor ve modern toplumun klişeleriyle kolayca sınıflandırılamayan bir karşı koyuşa dönüşüyor.”

📸 Daha fazla fotoğraf.

pazar önerileri

Fotoğraf: Depo Photos

Anıtkabir’in mimarlarından Orhan Arda’nın oğlu Ömer Arda anlatıyor: ‘Anıtkabir’in tarihi ve özellikleri’

Melike Şahin’in yeni albümü: ‘Akkor’ ve The Cure yeni albümü: ‘Songs Of A Lost World’

İrfan Alış’ın anısına | Express dergisine verdiği söyleşiler: ‘Düzgün kaybetmenin onuru’

bantmag. seçkisi: ‘Ekim 2024’te yayımlanmış, merak uyandıran kitaplar’

‘Ayaküstü Lezzetler’ bölümü: ‘Bağdat Caddesi’

Nobel ödüllü ekonomist Daron Acemoğlu, ‘Teke Tek Bilim’de Fatih Altaylı’nın konuğu: ‘Türk ekonomisi nasıl kurtulur?’

SALT arşivinden: ‘Basında Atatürk: 10 Kasım’