23 Nisan, ulusal egemenliğin mihenk taşı olarak kabul edilen TBMM’nin 1920’deki açılışının yıldönümü.

23 Nisan, cumhuriyetin ilanından bir yıl sonra ‘milli bayram’ ilan edildi. 1927’den itibaren ise dünyada ilk kez ‘Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı’ olarak kutlanmaya başladı. İlk kutlamada, Cumhurbaşkanlığı Bandosu konser vermiş ve çocuk balosu düzenlenmişti

1979'da TRT, 23 Nisan günü uluslararası bir şenlik düzenlenmesini sağladı. 1980’den beri ise resmi adı, ‘23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı’.

Türkiye’de çocuk olmak

UNICEF araştırmasına göre, hayatından memnun olan 15 yaşındaki çocukların oranının en düşük olduğu ülke Türkiye. Sıralamada birinci olan Hollanda'da çocukların yüzde 90'ı hayatından memnun.

TÜİK verilerine göre, Türkiye nüfusunun yüzde 27.2’si çocuk. Nüfusu 83 milyondan fazla olan Türkiye’de çocuk nüfusunun sayısı, 22 milyon 750 bin 657.

0-17 yaş grubunu içeren çocuk nüfus, 1970’de Türkiye’nin neredeyse yarısını oluşturuyordu. TÜİK’in nüfus projeksiyonlarına göre, bu oran giderek düşecek. Türkiye'nin şu anki çocuk nüfus oranı, AB ülkelerinin ortalaması olan yüzde 18.2’den fazla.

En yüksek çocuk nüfus oranı yüzde 45.3 ile Şanlıurfa’da. Oranın en düşük olduğu il ise yüzde 17.3 ile Tunceli. Koruyucu aile yanında bakımı sağlanan çocuk sayısı ise 7 bin 864. 

720 bin dolayında çocuğun işgücünde olduğu tahmin ediliyor. Çalışan erkek çocukların yüzde 34.4’ü, kız çocuklarının ise yüzde 34’ü eğitimine devam edemiyor. İSİG verilerine göre, 2020 yılında 68 çocuk işçi yaşamını yitirdi.

CHP’li Sezgin Tanrıkulu’nun raporuna göre, Türkiye’de en az altı milyon öğrenci bilgisayar ve internet bağlantısına ulaşamadığı için salgının getirdiği uzaktan eğitime erişemedi. 

İnfaz yasasına kadar cezaevlerinde 12-17 yaş arası 3 binden fazla çocuk vardı. Tahliyelerin ardından bu sayının 2 bin 600’e düştüğü tahmin ediliyor.

Çocuk evliliği

Yasal evlenme yaşının 18 olduğu Türkiye’de çocuklar, 17 yaşına bastıklarında ailelerinin veya yasal vasilerinin izniyle evlenebiliyor. 16 yaşındaki çocuklar ise ‘istisnai durumlar ve hayati önem arz eden bir gerekçe şartıyla’ mahkeme izniyle evlilik gerçekleştirebiliyor.

TÜİK verilerine göre, 16-17 yaş grubunda olan kız çocuklarının resmi evlenmelerinin toplam resmi evlenmeler içindeki oranı 2002 yılında yüzde 7.3’tü. Bu oran 2020’de yüzde 2.7'ye düştü.

BM raporuna göre, Türkiye’de erkeklerin sadece yüzde 25’i, kız çocuklarını 15 yaşına kadar çocuk sayıyor. Katılımcıların yüzde 18’i çocuk yaşta zorla evliliğin bir cezasının olmaması gerektiğini söylüyor. Hukukçulara göre, İstanbul Sözleşmesi çocuklar için de güvence niteliği taşıyordu.

İBB verilerine göre, İstanbul’da 2020 yılında 16-17 yaş grubunda evlenen çocuk sayısı 807, yüzde 95’ini kız çocukları oluşturuyor. 

Dahası

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Derya Yanık, 23 Nisan’da koltuğunu devrettiği 10 yaşındaki çocuğun koruma altında olduğunu ifşa etti. Makamında konuşan Yanık, ‘Ramazan ayı nedeniyle’ misafirine ikram yapılamadığını söyledi.

Halit Kıvanç'ın sunumuyla: TRT’nin 1. Uluslararası 23 Nisan Çocuk Şenliği’nin tam kaydı.

TRT arşivinden: Ankara, İstanbul ve eski 23 Nisan kutlamaları...

Gazeteci Elif Key’in 45 çocukla pandemiyi konuştuğu podcast: ‘Dersimiz Karantina’

Nada’nın özgün çocuk şarkılarından oluşan albümü: ‘Say Bakalım’

Farklı yaşam alanlarından dört çocuğun gündelik hayatlarına odaklanan ve İstanbul’u çocukların gözünden anlatan film: ‘95 cm’

YKS 2021'e hazırlanan lise öğrencileri Neslihan, Ayça ve uzaktan eğitim imkanı olmayan ilkokul öğrencisi Ceyhun, uzaktan eğitimi anlatıyor: “Paran varsa eğitim de var.”

23 Nisan'da bir günlüğüne liderlerin koltuklarına oturan çocuklar, yaşadıklarını anlatıyor: “İlişkimiz sonra da devam etti. ‘Tansu Hanım, Mine’yi çağırıyor’ diye okula telefon gelirdi.”

Güven Gürkan Öztan’ın yazısı: ‘Türkiye’de çocukluğun dönüşümü: Cumhuriyetin küçük yurttaşından dindar müteşebbislere’

Murat Toklucu, gazetelerdeki 23 Nisan haberlerini aktarıyor: “Çocukların koltuklara oturması 1984’ten itibaren gelenek haline geldi.”

Yıldız Tar’dan ‘çocukluğuna’ mektup:’ Senin de bayramın gelecek bitanem’

‘Z kuşağı’na bakış: ‘Küresel köyün kaygılı çocukları’

Boğaziçi Üniversitesi öğretim üyesi Doç. Dr. Leyla Elbirlik anlatıyor: ‘Çocukluğun tarihi’