Emrah Temizkan

Orman Genel Müdürlüğü'nden alınan verilere göre, Türkiye'de her yıl ortalama 8-10 bin hektar orman yanıyor. 2019'da 11 bin hektar alan zarar gördü. 2020'de ise 3 bin 413 orman yangınında, 20 bin 938 hektarlık alan yandı.

Orman yangınlarının nedenleri arasında ihmal ve kaza birinci sırada geliyor. 

Yangına karşı en önemli ve etkili müdahale, yangının ilk 20 ila 30 dakikası arasında yapılıyor. Uzmanlar, ilk yarım saatteki müdahalelerin etkisiz olması halinde en yararlı olacak şeyin uçak ya da helikopter değil, karadan yapılan müdahaleler olduğunu vurguluyor.

Yangın söndürme çalışmaları sırasında ekipler ilk olarak doğal bariyer olabilecek noktalarda konuşlanıyor. Bu bariyerlere örnek olarak yollar ve nehirler verilebilir.

Ardından, yangını çevreleyen bir çukur kazılarak alevlerin yayılmasını sağlayacak bitkiler sökülüyor. Bitkileri alevler varmadan yakmak da mümkün. Bu yöntemlere ‘kuru yangın söndürme’ deniyor.

Ormanlarda, yangın sırasında kullanılmak üzere kurulan su depolama alanları bulunuyor. Yangın esnasında bu göletlerden su çekiliyor ve yangın bölgesine taşınıyor.

Uzmanlar Türkiye'deki yangınların mevsimsel, iklim değişikliği, yaygın bitki örtüsü ve Kızılçam ormanlarının tutuşmaya elverişliliği gibi sebeplerle çıkabileceğini ancak yangınların neredeyse yüzde 90'ının insan kaynaklı sebeplerle yaşandığını söylüyor.

Yangın nasıl olur?

Maddenin özelliklerine göre yanma şekli alevli, korlu veya alevli ve korlu şeklinde olabilir.

Yangının en temel özelliği, sürekli ve geometrik olarak büyüyüp yayılması.

Yangın sınıfları dörde ayrılıyor. Söndürme cihazı ve madde ambalajlarının üzerinde bulunan ve yangın sınıfını gösteren semboller, maddenin hangi yangın sınıfında etkili olduğunu gösteriyor.

A sınıfı yangınlar, metaller dışındaki yanabilir katıların yangınlarını kapsıyor. Odun, ham mamul, tekstil madenleri, kağıt, saman ve pamuk gibi korlu yanan yanıcı maddelere ait yangınlar, A sınıfı olarak tanımlanıyor. Bu yangınların bir kısmında yanmanın yüzeysel olduğu belirtiliyor.

B sınıfı yangınlar, yanabilen sıvıların sebep olduğu yangınları kapsıyor. Akaryakıt ve alkol yangınları bu sınıfa giriyor. 

C sınıfı yangınlara, yanabilen gazlar sebep oluyor. Dördüncü gruptaki D sınıfı yangınlar ise magnezyum, sodyum, potasyum, alüminyum gibi yanabilen metallerin yangınları.

Nasıl söner?

Söndürme prensipleri ise üçe ayrılıyor: Boğma, soğutma ve engelleme.

Yangın söndürme maddeleri ise su, köpük, karbondioksit (CO2), kuru kimyasal toz (ABC, BC ve D tozu), halojenlendirilmiş hidrokarbonlar olarak sıralanıyor.

İstanbul İtfaiyesi, her ev ve işyerinde olması gereken yangın söndürme tüplerini (portatif söndürücü - 6 kg) kullanırken dikkat edilmesi gerekenleri şöyle anlatıyor:

"Yangına rüzgar istikametinde yaklaşın. Yangını önden arkaya, aşağıdan yukarı doğru söndürün. Sadece, yakıtı akan ve damlayan yangınlarda yukarıdan aşağı doğru söndürün. Birden fazla söndürücüyü arka arkaya değil, aynı anda birlikte kullanın. Yeniden alevlenmeye dikkat edin. Kor artıklarını su ile tamamen söndürün. Kullanılan söndürücüleri doldurmadan yerlerine asmayın."

İtfaiye teşkilatı

Osmanlı'da Yeniçeri Ocağı'na bağlı olarak 18. yüzyılda kurulan 'Tulumbacılar', bugünkü itfaiye teşkilatının temellerini oluşturuyor.

İstanbul tarihçisi Reşat Ekrem Koçu, Cumhuriyet döneminde kurulan modern itfaiye teşkilatına kadar İstanbul'un durumunu şöyle anlatıyor: "Çıkan yangınlarda İstanbul bazen sekizde birini, bazen dörtte birini, bazen yarısını kaybetmiştir."

18. yüzyılın başlarına kadar İstanbul'da yangın tulumbası bilinmiyor. Yangın, sarnıçlardan taşan suyu dökerek söndürülüyor. Bu yöntem ilk kez, o dönem İstanbul’da yaşayan Fransız bir mühendis tarafından ortaya atılıyor ve tüfekhanede çıkan büyük bir yangında kullanılıyor.

1868’de belediye teşkilatının kurulmasıyla, yangın söndürme görevi belediyeye de veriliyor. Belediye tulumbacıları ile yangın söndürme görevinin sivillere verilmesiyle bir yenilik daha yaşanıyor. İstanbul’daki çeşitli semt ve mahallelerde tulumbacı takımları kuruluyor.

Koçu, o dönemi şöyle aktarıyor: “Tulumbacılık hevesi öylesine yayıldı ki, futbol kulüpleri ve taraftarları arasındaki rekabet, tulumbacı taraftarlarının mücadelesinin yanında sönük kalır. Tulumba mahallenin, semtin sembolü haline geliyor. Yangına giderken ve yangın dönüşü koşular, yangını unutturacak kadar iddialı oluyor. Bazen kanlı dövüşler bile yapılıyor.”

Dahası

Yolcu otobüsleri neden yanıyor?

Yangınların ilk başladığı noktalardan biri olan Manavgat'tan görüntüler...

Uzmanlar anlatıyor: Yangınların önüne geçilebilir mi, hasar nasıl azaltılır?

Beş soruda: Türkiye'de çıkan yangınlarla ilgili merak edilenler...

Yüksek binalarda çıkan yangınlar nasıl söndürülür?

Makale: Türkiye’deki yangınlar (1923-1960)