Ufuk Tanışan

Pandemiyle birlikte sarsılan bar sektörü, yılbaşında alkollü içkilere yapılan yüzde 47’lik ÖTV artışının ardından gelen zamlarla bir darbe daha yedi.

İzmir’deki bar esnafı, zamların ardından işlerinin yüzde 75 oranında düştüğünü söylüyor: “Hiçbir zam olumlu etki yaratmaz. Ancak bunun miktarı yıkıcı boyutta oldu. Yaşam şekline müdahale kokusu var bu zamda.”

Yüksek enflasyon ve salgın öncesi de özellikle Beyoğlu, 1990’lar ve 2000’lerdeki müşterilerinin büyük bir kısmını kaybetmiş, simge mekânlar bir bir kapanmıştı.

Endorfin, bu hafta Türkiye’de, özellikle de İstanbul’daki alternatif barları ve hikâyelerini ele alıyor.

Kemancı (Eski, Alt - Üst, Yeni)

Kuşkusuz listenin başında Kemancı var. Y kuşağının ‘ucundan’ yakaladığı, Z kuşağının ebeveynlerinden dinlediği Kemancı, ilk olarak 1986 yılında Galata Köprüsü’nde arabesk çalan bir mekân olarak açıldı. O dönemde kendilerine bir ‘yer’ edinmeye çalışan rock ve metal dinleyen gençler sayesinde Kemancı’da bu tür müzikler çalınmaya başladı. Köprüde 1992 yılında çıkan yangın, barın Taksim’deki üç katlı binasına taşınmasına neden oldu. Asıl efsane de bundan sonra başladı.

İlk olarak mekânın üst katı faaliyete alındı. Şebnem Ferah ve Özlem Tekin Volvox grubuyla, Kaan Tangöze ile Ari Barokas ise Mad Madame ile Kemancı’da sahne aldı. Birçok kişi için ‘ev’ gibi olan bar, öğrencileri, karikatüristleri, müzisyenleri, sanatçıları ağırladı. 90’lar boyunca da Taksim’in en popüler barı olmayı başardı. Üst Kemancı nispeten ‘pahalı’ bir mekân sayılırken Alt Kemancı’da ise her telden insanı görmek mümkündü.

2000’lerin başında, İstanbul’da kültürel değişimin de hızlanmasıyla yeni jenerasyon, Kemancı yerine daha yeni işletmelere kaydı. Önemli bir merkez olma özelliğini yitiren mekân, girdiği mali krizden çıkamayarak 2006 yılında kapanmak zorunda kaldı. Ortaklardan Zeki Ateş, Yeni Kemancı’yı eskisinin iki bina ilerisinde faaliyete soktu ancak bu proje başarılı olamadı.

Caravan’dan Dorock’a

Balıkpazarı’nda yer alan Caravan, 1993 kuruluş tarihiyle Kemancı gibi döneme damgasını vuran işletmelerin başında geliyor. Her ne kadar günümüzdeki Türkçe rap kadar ana akıma girmeyi başaramasa da metal müzik, 90’lı yılların kesinlikle en önemli müzik türünden biriydi. Caravan, bu bakımdan metal müzik dinleyicileri için mabet görevi gördü. Heavy metalin bir anlamda alt türlerine ev sahipliği yapan mekânda, Metallica’dan istek parça yapmak metalciliğin sorgulanmasına da neden olabiliyordu.

2000’li yıllara gelindiğinde Kemancı’nın yaşadığı sorunlardan Caravan da nasibini aldı. Belki de bu nedenle mekânda gündüzleri nargile servisi verilir oldu, hatta Lig TV bile bağlatıldı. Ancak bunlar olumlu adımlar değildi. Metal müzik fanları, çareyi, eski Alman Bira Evi’nin yerine açılan Dorock’ı yeni mabetleri yapmakta buldu.

Caravan’ın ortaklarından Nevin Okumuş’un yeğeni Münir Atamer tarafından açılan mekân, hızlıca müdavimler edinmeyi başardı. Sahneleri küçük olsa da Uli John Roth (Scorpions), Marco Mendoza (Whitesnake), Testament, Destruction, Opeth, Joey Belladona (Anthrax) gibi isimleri ağırladı.

Atamer, kitleyle nasıl kemikleştiklerini şöyle anlatıyor: “Birçok organizatörün yurt dışından gelen müzik gruplarına maddi anlamda destek veremediği dönemlerde bu festivallerin ana sponsorluklarını yaptık. Zorda olan organizatör arkadaşlarımızın yardımına koştuk. İptal edilen birçok konseri biz sahiplendik. Bu tarz işler bizim devamlı o kitleyle iletişimde olmamızı ve kemikleşmemizi sağladı. Emeklerimizin karşılığında biz artık kocaman bir aile olmuştuk. Dorock Taksim'deki yerini böyle sağlamlaştırdı.”

Mekân, 2019 yılında olumsuz şartları düzeltemediği için kapandı. Ancak Atamer’in aklında, her zaman Taksim’e dönmek gibi bir fikir olduğu aşikâr.

Kadıköy Shaft

Yaklaşık beş yıl önce kapanan Shaft, 18 yıl boyunca birçok grubun ilk kez sahneye çıktığı mekân oldu. 1999 yılında caz ve blues müziği Kadıköy’deki dinleyiciyle buluşturmak için açılan bar, 2002’den itibaren birçok türden müziğe ev sahipliği yaptı.

Pazartesi akşamları ülkenin her yerinden gelen amatör gruplara sahnesini açan Shaft’ta haftanın her günü canlı müzik yankılanıyordu. Moe Joe grubuyla açılan mekânda Sibel Köse, Sarp Maden, Tolga Tüzün, Erkan Oğur gibi caz ustalarının yanı sıra Yavuz Çetin, Ceremony, Kerim Çaplı, Supradyn, Hayko Cepkin, Cem Karaca, Kurtalan Ekspres, Moğollar, Bulutsuzluk Özlemi, Manga, Düş Sokağı Sakinleri, Yaşar Kurt, Pilli Bebek, Çalar Saat gibi grup ve sanatçılar da dinleyiciyle buluştu.

18 yılın ardından 2017’de faaliyetlerini durduran Shaft’ın yerine Beyoğlu’nda yedi yıl boyunca açık kalan Ağaç Ev, tekrar açıldı. 2018’deki açılışta Batu Mutlugil, Tuncer Tunceli, Sahte Rakı, Emre Kula, Allen Hulsey konser verdi.

Hayal Kahvesi

Hâlen daha popülerliğini koruyan Hayal Kahvesi, ilk olarak 1992 yılında Beyoğlu’nda kuruldu. Uzun yıllar bu mekânda birçok sanatçı sahne aldı. 1990’lar ve 2000’lerde canlı müzik dinlemek isteyenlerin uğrak yeri olan mekânda Bulutsuzluk Özlemi, Nev, Teoman, Aylin Aslım, Özge Fışkın, Emre Altuğ, Sertab Erener, Leman Sam, 0 KM, Zerrin Özer, Özgür Çevik, Cem Adrian, Hale Caneroğlu, Demir Demirkan, Erkan Oğur, Redd, İskender Paydaş gibi birçok sanatçı, seyircisiyle buluştu.

Günümüzde birçok şehirde çok sayıda Hayal Kahvesi olsa da, Beyoğlu’ndaki asıl yer 2017 yılında kapanmak zorunda kaldı. Barın kurucusu Fehmi Yaşar, kapatma kararını ise şöyle anlatmıştı: “Çok direndik. Bu yıl korkunç bir hal aldı. Bugün, yarın ya da 25 yıl sonra da olsa Beyoğlu'na dönmek bizim için vazgeçilmez bir hedef olacak. En büyük kişisel arzum bu. Uygun bir bina bulursak, bu ruhu taşıyacağına inandığımız bir bina, yeniden ve coşkuyla açarız, hikâyemizi kaldığı yerden sürdürürüz.”

Mojo

Beyoğlu’nda bir müzisyen tarafından açılan ender barlardan biri olan Mojo, kısa sürede büyük bir kitleye hitap etmeyi başardı. Duman grubundan Batuhan Mutlugil’in babası Batu’nun; Yavuz Çetin, Kerim Çaplı, Sunay Özgür’le birlikte kurduğu Blue Blues Band’in Hayal Kahvesi’ndeki konserleri sırasında yaşadıkları sıkıntılar bir anlamda Mojo’nun kuruluşunu sağladı. Türkçe parçalardan, disco ve poptan, heavy metalden uzak durmaya özen gösteren mekânda kadınlar oldukça rahat bir şekilde eğlendi. Uzun yıllar kitlenin yarısından fazlasını da kadınlar oluşturdu.

Zamanında grupların sahne almak için can attığı sahneye seçimlerin nasıl yapıldığını Batu Mutlugil, şöyle aktarıyor: “Sırası ile seçimimi etkileyen unsurlar; grubun seçtiği playlist, grup bireylerinin enstrümanlarındaki yetenekleri, grubun soundu, balansı, sahne duruşu ve görsel albenileri. İlk yıldan itibaren tüm gruplar Mojo’da çalmak istiyordu. Piyasadaki müzisyenlerin (ünlü-ünsüz) ‘ashramı’ haline geldi Mojo. Diğer mekanlar da Mojo’yu örnek almaya çalıştı. Bazıları en büyük hatayı yaparak taklit etmeye çalıştı. O dönem grup ve müzisyenlerin çalmak için can attığı bir yerdi Mojo.”

Ancak canlı müzik mabedi haline gelen Beyoğlu’ndaki diğer mekânlar gibi Mojo da kapanmak zorunda kaldı.

Babylon

Gezi Direnişi sonrası değişen Beyoğlu’nun en büyük kayıplarından biri de kuşkusuz Babylon’un taşınması oldu. 1999 yılında kurulan mekân, 2014 yılına kadar Beyoğlu’nda yerli ve yabancı binlerce grubun konserine ev sahipliği yaptı. İstanbul Caz Festivali, Akbank Caz Festivali, Demonation gibi festivaller de yine Babylon’da düzenlendi.

Patti Smith, Marianne Faithfull, Manu Chao Jane Birkin, Thurston Moore, Macy Gray, Lykke Li, Diplo, Gotan Project ve Apparat gibi isimlerin konser verdiği mekân, İstanbul’un en iyi müzik sahnelerinden biri olarak anıldı.

İçinde yer aldığı Asmalımescit’in dönüşümüne de büyük katkı sunan Babylon, 2015 yılında Bomonti’de aynı doğrultuda kapılarını açtı.

Veli Bar



Bodrum’daki macerasına 1977 yılında başlayan Veli Bar, 1988’de gelindiğinde ısrarlara dayanamayarak İstanbul’da da bir şube açtı. Veli - Sevinç Turan çiftinin kurduğu Bodrum’un ilk barında şairler, gazeteciler, yazarlar ve müzisyenler sıkça vakit geçirdi. İstanbul Beyoğlu’ndaki mekânda da bu hiç değişmedi. Küçük İskender, her hafta salı günleri şiir akşamları düzenledi. Canlı müzik, elbette mekânın vazgeçilmezlerindendi.

Gezi sonrasında iklim, Beyoğlu’ndaki Veli’yi de vurunca bar, 2015 yılında kapandı. Bodrum’daki ana şube ise hâlen aktif olarak faaliyet gösteriyor. Kurucu Veli Turan’ın vefatının ardından işletmeyi, oğlu Ağıt Turan yönetmeyi sürdürüyor.

Dahası

📹: ‘Köprüaltı Sokağı: Kemancı Belgeseli’

📹: ‘Türk Rock Müziği Tarihinde Kemancı ve Zeki Ateş’

Mehmet Tez’in yazısı: ‘Kemancı alternatif kültürün merkeziydi’

Alper Bahçekapılı’nın yazısı: ‘Kemancı olmasaydı, olmazlardı’

Tuğba Badal’ın yazısı: ‘Kemancı mitolojisine giriş’

Savaş Ay’ın yazısı: ‘Kemancı Bar nostaljisi’

Melis Danışmend’in söyleşisi: ‘Nevizade'nin Nevin Abla'sı’

Barış Akpolat’ın yazısı: ‘Nostaljiyle bar işletilmez’

Melis Danışmend’in yazısı: ‘Hayat Böyle Yaşanır’

Alara Altay’ın söyleşisi: Çok yaşa Babylon