Ufuk Tanışan

Euroleague finalinde, Real Madrid’i 58-57’yle deviren Anadolu Efes, üst üste ikinci kez Avrupa’nın basketboldaki en büyük kupasını müzesine götürdü. Kapsül Pazar, bu hafta sizi ‘Efes ekolünün’ hikâyesine götürüyor.

Futbolun popülaritesinin aksine Türkiye’nin Avrupa’da milli takımlar ve kulüpler bazında en başarılı takım sporları şu ana kadar kuşkusuz kadın voleybol ve hem erkek hem de kadın basketbolu olmuştur. Bu başarıların temeli, bir nevi ‘Şeytan’ın bacağını kırma’ durumu ise Anadolu Efes, eski adıyla ise Efes Pilsen tarafından ülke sporcularına armağan edilen mirastır.

Efes’in hikâyesi, aynı günümüzde olduğu gibi, futbolla yatıp futbolla kalkan bir ülkede genç bir CEO adayının ABD yolculuğuyla başladı. Anadolu Grubu’nun hâlihazırdaki Yönetim Kurulu Başkanı Tuncay Özilhan, ABD’de master yaptığı dönemde sık sık NBA maçlarına gider. Bu ülkede kaldığı 3 sene boyunca da Türkiye’de bir basketbol takımı sahibi olmanın hayallerini kurar.

Özilhan, Türkiye’ye döndükten sonra tesadüfen karşılaştığı Saint Joseph’ten okul arkadaşı Pano Natof’a bu fikrini açar. İkili kısa zamanda bir hayali gerçeğe dönüştürmek için kolları sıvar. Sıfırdan bir takım yaratmak yerine, Saint Joseph Lisesi öğrencileri tarafından kurulan Kadıköyspor’u 1976 yılında devralarak ismini Efes Pilsen olarak değiştirirler. Özilhan, söz konusu devir için 125 bin lira öder. Bu miktar o dönemde 2 adet Murat 124 model araba parasına denk gelmektedir.

Amatörden 1. Lig’e yenilgisiz iki sezon

Kurulduğu ilk yılda Mahalli Lig’i yenilgisiz tamamlayan Lacivert - Beyazlılar, 2. Lig’in yolunu tutar. Henüz tesisi olmayan Efes Pilsen, yaz aylarında idmanlarını Moda’daki bir açık hava sahasında yapmaktadır. ABD’den getirilen siyahi bir basketbolcu, zemini beton olan bu sahayı gördüğünde gözlerine inanamaz. İlk gün takımla birlikte idmanlara çıksa da ertesi gün ülkesine döner. Bunun üzerine yeni bir ABD’li transfer edilir ve Efes Pilsen, 2. Lig’i de namağlup lider olarak tamamlayarak 1. Lig’e yükselir.

İlk yıl, ilk şampiyonluk

En üst ligdeki ilk sezonunda Doğan Hakyemez ve Mehmet Döğüşken gibi dönemin önemli basketbolcularını transfer eden Efes, fırtına gibi bir yıl geçirir. Eczacıbaşı’nın favori olduğu ligde, herkesi şaşırtan bir performans sergileyen Lacivert - Beyazlılar, 1978-79 sezonunu şampiyon olarak tamamlar. Bir sonraki şampiyonluk ise ancak 1982-83 sezonunda gerçekleşir. Zira ligin bu yeni takımı karşısında, Türkiye’yi ‘müessese takımı’ kavramıyla tanıştıran Eczacıbaşı şampiyonluğu üst üste 3 yıl kimseye kaptırmaz. Play-off sistemine geçildiği 1983-84 yılında da ipi göğüsleyen Efes Pilsen, bir sonraki şampiyonluk için 7 yıl bekleyecektir.

12 Eylül 1980 darbesinin ardından Turgut Özel yönetimindeki ilk sivil hükümetin, birayı alkollü içki olarak sayıp TV reklamlarını yasaklaması Efes Pilsen’i de önemli ölçüde etkiler. Zira biranın satış şartları da değişmiştir. Artık birayı sadece alkol ruhsatı olan işletmeler satacaktır. Bu durum satışların önemli ölçüde düşmesine neden olur. Yönetim, durumu basketbolculara hiçbir zaman yansıtılmasa da maddi sıkıntılar, 80’li yılların kalan bölümünde takımın başarısının önünde büyük bir engel oluşturur.

Altyapı hamlesi ve Aydın Örs

Başarısızlıkla geçen yıllarda hatalardan ders almaya çalışan kulüp, hem altyapı hem de tesis hamlesiyle yeni bir kimlik kazanmaya çalışır. Kulübün Merter’deki tesisleri de yine bu dönemde inşa edilir. Artık tek bir ihtiyaç kalmıştır: Gençlere güvenen ve kulübü iyi bilen bir başantrenör.

Yönetim, altyapılarda 10 yıl kadar görev alan Aydın Örs’ü sonunda ikna ederek takımın başına getirir. Örs, daha önce de yapılan başantrenörlük teklifini 1991 yılına kadar neden kabul etmediğini şöyle anlatır: “Arkadaşlarım bile, ‘A Takımı çalıştırmaktan korkuyor musun’ dediler. Ancak ben, yoğun çalışma programına uyabilecek oyunculara antrenörlük yapmak istiyordum, bunu da altyapıdan yetiştirilen oyuncularla yapmak mümkündü. Bu nedenle bekledim.”

Aydın Örs’ün liderliğinde Efes, basketbolcuların amatör ruhunu profesyonellikle birleştirir. Altyapıdan yetiştirilen Ufuk Sarıca ve Volkan Aydın bu yeni dönemin üstüne durulan en önemli isimleri olur. Akabinde de Örs yönetiminde 3 yıl üst üste şampiyonluk gelir. Hem 7 yıllık özlem bitmiştir hem de ekolün en önemli adımları atılmıştır.

Sırada Avrupa var

Örs yönetimindeki ikinci sezonda Efes Pilsen bu kez Avrupa’da kimsenin beklemediği bir başarı yakalar. O tarihe kadar bir Türk takımının Avrupa’da kupa kaldırma olasılığı hiç kimsenin aklının ucundan bile geçmez. Ancak Lacivert - Beyazlılar, Avrupa Kupası’nda müthiş bir performansla finale kadar yükselir. İtalya’nın Torino şehrinde oynanan maçta çoğunluğunu Yunan seyircilerin bulunduğu salonda rakip Aris’tir. Kıran kırana bir mücadele sonunda Efes, 2 sayı farkla mağlup olarak kupayı rakibine kaptırır.

Sadece 3 yıl sonra, 1996 yılında, Efes Pilsen bir kez daha Avrupa sahnesinde finale çıkacaktır. Artık daha deneyimli, başarıya daha çok inanan bir ekip vardır Örs’ün elinde. Bunun sayesinde Koraç Kupası finalinde İtalya’nın Bologna takımına iki maç sonunda üstünlük sağlayan Lacivert - Beyazlılar, Avrupa’da kulüpler düzeyinde kupa kazanan ilk Türk takımı olur. Tüm Türkiye’nin yakından takip ettiği final ve kazanılan şampiyonluk basketbolun popülaritesini de oldukça artırır. Zira Türkiye’nin artık Avrupa şampiyonu bir takımı vardır.

Kazanılan Koraç Kupası’nın ardından 4 yıl boyunca başarıya hasret kalan Efes Pilsen’de Aydın Örs’ün istifası gelir. Örs’ün yardımcılarından önce Ergin Ataman, ardından da Oktay Mahmuti başantrenörlük görevini üstlenir. Ataman’ın ilk Efes macerası kısa sürer. Oktay Mahmuti ise ligde 4 yıl üst üste takımını şampiyonluğa taşısa da Avrupa’da istenen kupa bir türlü gelmez.

26 yıl sonra yine bir ‘ilk’

Efes Pilsen için özellikle 2010’lu yıllar oldukça sıkıntılı geçti. 2011 yılında çıkarılan yasa gereği takımın ismi Anadolu Efes olarak değiştirilirken 2019 yılına kadar ligde şampiyonluk bir türlü kazanılamadı. Beşiktaş ve Galatasaray’la şampiyonluk ipini göğüsleyen Ergin Ataman’ın tekrar takımın başına gelmesiyle Anadolu Efes’in önce ligdeki şampiyonluk hasreti sona erdi. Daha sonra ise Avrupa’da uzun yıllardır beklenen kupa geldi.

Ergin Ataman yönetiminde geçen yıl Euroleague finalinde Barcelona’yı devirerek kupayı müzesine götüren Lacivert - Beyazlılar, bu sezon ise bir başka İspanyol temsilcisi Real Madrid’i mağlup ederek üst üste ikinci Avrupa şampiyonluğunu kazandı. Türkiye’ye ilk Avrupa kupasını kazandıran ekip, Euroleague’de üst üste iki şampiyonluk alan ilk Türk takımı olarak da bir kez daha tarihe geçmeyi başardı.