Ufuk Tanışan

Pandeminin, ofis alışkanlıklarımızda neden olduğu değişimin büyüklüğünü hepimiz görüyoruz. Salgın etkilerinin azaldığı bazı ülkelerde evden çalışma ya da hibrit çözümler kalıcı hale gelmiş durumda. Turizm sektörü ve tatil alışkanlıkları da henüz adı konmamış bir geleceğe hazırlanıyor.  

‘Aşırı turizm’ kavramının 2017’de hayatımıza girmesinden 2 yıl sonra patlak veren pandeminin büyük yara verdiği turizm sektörü, eski günlerine henüz ulaşamadı. Küresel Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’nın yüzde 10’undan fazlasına denk gelen ve yine dünyadaki tüm işlerin yüzde 12’sini yaratan ’turizm’, 2020’de aldığı büyük yarayı az da olsa 2021’de sarabildi. Geçen yılı yüzde 4’lük büyümeyle kapatan küresel turizm sektörü, özellikle bu yıl oldukça iyimser ve umutlu. Öyle ki, Dünya Turizm Örgütü’nün anketine katılan sektör profesyonellerinin yüzde 58’i, üçüncü çeyrekten başlamak üzere turizmde bir sıçrama bekliyor. 

Pandemi, iklim krizi ve ‘yeni kuşağın’ itiyaç ve zevkleri dikkate alındığında, gelecek yıllarda turizmin büyük bir dönüşüme sahne olması kaçınılmaz görünüyor.

Peki yakın gelecekte göreceğimiz turizm trendleri hangileri olacak?

Fotoğraf: Cottonbro / Pexels

Sürdürülebilirlik

Dünya Turizm Örgütü, ‘sürdürülebilir turizmi’ şu şekilde tanımlıyor: “Şimdi ve gelecekteki ekonomik, sosyal ve çevresel etkileri tam olarak hesaba katan; ziyaretçilerin, endüstrinin, çevrenin ve evsahibi toplulukların ihtiyaçlarını karşılayan turizm.”

Pandemi öncesi dönemde bir ‘trend’ olarak ortaya çıkan sürdürülebilir turizm, direkt olarak iklim krizini dikkate alan turist talepleriyle ortaya çıkan bir ihtiyaç. Zira küresel gezginlerin yüzde 87’si, çevreyle ilgili endişeleri karşılanmış, sürdürülebilir biçimde seyahat etmek istiyor. Söz konusu gezginler aynı zamanda yerel toplulukların ekonomilerine katkı sağlamayı da planlıyor. Bunun, çevrenin yanı sıra kültürün de sürdürülebilirliğine büyük fayda vermesi öngörülüyor.

İskoçya’da düzenlenen 26’ncı BM İklim Değişikliği Konferansı’nda (COP26) da turizm konusu ele alınmıştı. Hatta 2016 itibarıyla küresel karbon emisyonlarının yüzde 5’inden sorumlu olan turizm sektörünün, düşük karbonlu geleceğe öncü olabileceği konusunda fikir birliğine dahi varılmıştı: “2050 yılından önce ‘Net Sıfır’a adil bir geçiş, ancak turizmdeki toparlanmanın sürdürülebilir tüketim ve üretimin benimsenmesini hızlandırması ve ekonomik değer yerine ekosistemlerin, biyolojik çeşitliliğin ve toplulukların yenilenmesini dikkate alan bir başarı tanımlamasıyla mümkün olur.”

Uzmanlar, iklim krizi kaynaklı sürdürülebilirlik taleplerinin gelecek yıllarda katlanarak artacağını öngörüyor. Bu da turizm sektöründeki her kuruluşun ister istemez sürdürülebilirlik konusuna adapte olacağına, aksi takdirde ayakta kalamayacağına işaret ediyor.

‘Uzun dönemciler’

Pandemiyle birlikte ilk olarak kuşkusuz ofis alışkanlıkları değişti. Dünya genelinde birçok şirket ya uzaktan çalışmaya ya da ‘karma’ çalışma modeline geçti. Araştırmalara göre çalışanların yüzde 97.6’sı kariyerlerinin sonuna kadar uzaktan çalışmanın ağırlıkta olduğu karma modeli destekliyor. CNBC’nin yaptığı bir ankette, ABD’li büyük şirketlerin yüzde 70’inin beş yıl içinde karma modele geçeceği önörülüyor. Hatta Kuzey Amerika’daki işçilerin yüzde 25’inin yıl sonuna kadar uzaktan çalışmaya geçeceği de hesaplanıyor.

Hâlihazırda varlıkları giderek artan dijital göçebelerin yanı sıra birçok şirketin, çalışanlarına uzaktan çalışma imkânı tanıması, İngilizceye ‘workations’ tanımını da beraberinde getirdi. Henüz Türkçe karşılığı olmayan kelime, İngilizcedeki ‘work’ (iş) ve ‘vacation’ (tatil) kelimelerinin birleşmesinden oluşuyor. Özellikle gelişmiş ülkelerde yaşayan ve işlerini uzaktan yürüten çalışanların bir kısmı, hem hayatlarını ekonomik olarak görece daha makul geçirecekleri hem de yeni bir kültürle tanışacakları ülkelerde aylarca ikamet etme planlarını ya uyguluyor ya da yakın zamanda uygulamayı düşünüyor.

Uzun dönem turizminin ikinci ayağını ise ‘normal’ turistler oluşturuyor. Zira bir araştırma, insanların tatile gittikleri yerlerde, son iki yıla oranla daha fazla zaman geçireceğini gösteriyor. 2020 ve 2021’de 3.8 gece olarak hesaplanan ortalama tatil süresinin bu yıl 5-7 geceye yükselmesi bekleniyor.

Fotoğraf: Mikonos Adası/Depo Photos

‘Deneyim turizmi’

Geleneksel tatil turlarının, popüler turistik mekân önerilerinin aksine oldukça sıradışı alternatifler sunan ya da ‘oralı gibi’ zaman geçirmeyi vaadeden yeni bir trend ortaya çıktı: ‘Deneyim turizmi’. 

Bu trendin en büyük etkeni olarak da Z Kuşağı gösteriliyor. Zira ABD’deki söz konusu jenerasyonun yüzde 72’si, eşyalar yerine deneyime para harcamayı tercih ediyor; yüzde 60’ı da yaşayacağı deneyimleri sosyal medyada paylaşacağını belirtiyor.

Elbette bu turizm tarzının en büyük tarafını, ‘hayatta bir kez yaşanabilecek deneyimler’ oluşturuyor. Yine de ‘oralı gibi’ zaman geçirmek isteyen turistlerin sayısı son yıllarda azımsanmayacak şekilde artıyor. Google Trends’in verilerine göre de ‘like a local’ (oralı gibi) teriminin aranması 2004’ten bu yana istikrarlı bir şekilde yükseliyor. 

‘Oralı gibi’ yaşamanın da formülü biraz da yerel insanların gittiği restoranlarda yemek yemek, eğlendikleri barlarda dans etmek ve yerel spor takımlarını yerinde desteklemekten geçiyor. Bu da beraberinde unutulmaz deneyimleri getiriyor.