Bu cumartesi ‘Haftalık Doz’da sizi, kahvenin keşfi ve yayılmasına uzanan kısa bir yolculuğa çıkarıyoruz. 

Kahve: Ağaçta yetişen ve kirazı andıran kırmızı bir meyvenin çekirdeği. Anavatanı ise Etiyopya. Keşfine ilişkin en yaygın inanış, Kaldi adlı bir çobanın yorgun ve uyuşuk keçilerinin kahve ağacının meyvelerini yemeleri sonucu canlanmaya başlaması.

Kahve çekirdekleri birçok Etiyopya kabilesi tarafından doğrudan tüketilirken, zamanla kahveyi demleyerek içmeyi buldukları düşünülüyor.

Yaklaşık 150 yıldır dünyanın en çok kahve üreten ülkesi unvanı Brezilya'da. İkinci sırada Vietnam, üçüncü sıradaysa Kolombiya var. 

İlk büyüme evresi bittiğinde bir kahve ağacı ortalama 40, bazıları ise 70 yaşına kadar yaşayabiliyor.

Kahve, petrolden sonra en fazla ticareti yapılan ürün. Dünyada bilinen kahve bitkisi türü ise 124. 

Ancak küresel kahve ticareti iki türe dayanıyor: Arabica (Coffea arabica) ve Robusta (Coffea canephora). Liberica kahvesi de yetiştiriliyor ancak içeceklerde kullanılmıyor.

Doğada vahşi olarak bulunan 122 kahve türünün çoğu, Afrika'nın ücra ormanlarında ve Madagaskar adasında yetişiyor.

Dünyanın en pahalı kahvesi ise 'Siyah Fildişi Kahvesi'. 

İstanbul’a gelişi

Osmanlı’daki kahve hikayesi, 1517'de Yemen’i topraklarına dahil etmesiyle başlıyor. Halep’te yaygınlaşmasının ardından, 1554'te İstanbul Tahtakale’de açılan ilk kahvehane ise kahvenin gündelik yaşamla olan ilişkisine yeni bir bakış sunuyor.  

Kahve Avrupa’ya, Osmanlı ve asıl kahve limanı olan Yemen’in Muha şehri üzerinden yayılıyor. 1683'te Osmanlı’nın Viyana kuşatması kırıldığında kahveye el konmasıyla, Avusturya'da kahve içimi büyük artış gösteriyor. 

Cezvede kahve

‘Türk Kahvesi’ 2013’te, UNESCO’nun ‘somut olmayan kültürler mirası’ listesine girdi. Washington'un belediye başkanı Bowser 2020’de, 5 Aralık’ı  ‘Dünya Türk Kahvesi Günü’ olarak ilan ettiklerini açıkladı. 

‘Türk Kahvesi’nin özelliği ise pişirme tekniğinden geliyor. Ancak Yunanistan’la birlikte Mısır, Lübnan, Suriye, Filistin, Ürdün gibi ülkelerde de aynı teknik kullanılıyor.

Türkiye’de kahvenin durumu

Özellikle Türkiye’den Almanya’ya giden işçilerin getirmesiyle tadımı yaygınlaşan çözünebilir (instant) kahve, Türkiye pazarına ilk kez 1984’te girdi.

Türkiye kahve pazarı, zincir kahve mağazaları hariç 50 bin ton civarında. Türkiye’de 2002'de 250 gram olan kişi başı kahve tüketim miktarı, 2020 sonunda 1 kilograma ulaştı.

Antalya'da, 1934 yılında araştırması yapılan ancak sonuca ulaşmayan 'kahve' üretimi için hazırlık yapılıyor.

Dünyada en çok içilen kahve: Espresso

İtalya'ya özgü bir kahve türü olan espressonun bir fincanının, yedi ila dokuz gram kahve çekirdeğinden çekilerek suyla birlikte toplamda 13 ila 25 mililitre olması gerekiyor. 

Espressonun 20 ila 27 saniye arasında demlenmesi ve önceden ısıtılmış porselen fincanda ikram edilmesi gerekiyor. Gerçek bir espressonun testten geçmesi için üzerindeki köpük tabakası 120 saniye boyunca bozulmamalı.

İskandinav ülkeleri zirvede

Kişi başına en çok kahve tüketiminde ilk beşte İskandinav ülkeleri var. Finlandiya'da bir kişi yılda ortalama 12 kilo kahve tüketilirken, ikinci sırada 9,9 kiloyla Norveç geliyor.

Bilim insanlarına göre günde dozunda kahve içmenin sağlığa yararı, zararından fazla.

Covid-19 salgınında kahve tüketimi azaldı, üretimi arttı. Fiyatıysa yükseldi.

Dahası:

Evde kahve demleme rehberi...

Kahve demleme yöntemlerinin tarihi…

Dünyanın en popüler 10 kahvesi, sıralamanın 50’ye kadar devamı...

Rotterdam Erasmus Üniversitesi’nde yaklaşık 16 bin kişi üzerinde yapılan bir araştırmada, kahve tüketiminin bazı genlerin ifade edilme biçimini değiştirdiğini gösterdi.

Kafein nedir, ne işe yarar? 

Kafeinsiz kahve nasıl elde ediliyor?

Beyoğlu’nun simgelerinden Mandabatmaz’da kahve nasıl yapılıyor?

140journos serisi: 'yeni salgın: kafe açmak' (1-hayaller), (2-gerçekler), (3-nasihatler)

Kurukahveci Mehmet Efendi’nin hikayesi…

Birinci dalga, ikinci dalga ve üçüncü dalga nedir?

Kahve, içkinin etkisini geçirir mi?

Video-haber: ‘Almanya'da bir Türk kıraathanesinde’

Kahve içmek neden uykusuz bırakır?

Türk Kahvesi Kültürü Derneği’ni kuran John Sytmen: “Starbucks’a gidenler yine Starbucks’a gidecek.”

National Geographic belgeseli: ‘Caffeine 101’

SCA demleme şampiyonasında yarışmacısına beş kez birincilik getiren Panama’daki kahve üreticisi 'Ninety Plus'ın hikayesi…

Video-haber: Peru’nun kahve havzası And Dağları... 

Koku uzmanı Vedat Ozan’la kahve tadımı...

İlk 'organik' yenilebilen kahve bardağı…

‘Nereden Başlasam’ podcastinde Can Kozanoğlu ve Mirgün Cabas, kahve danışmanı Cenk Girginol’la ‘kahve’ konuşuyor.

7/24: ‘coffee shop radio’