Emrah Temizkan

Beslenme reçetelerinin ve tüm öğünlerin yıldızı, zengin besin değeri ve cilt bakımının referans ürünü…

Son yıllarda dünya genelinde yıldızı parlayan gıda ürünü denildiğinde cevap ortaklaşıyor: Avokado.

Kapsül Pazar sizi bu hafta, bir anda sofraların baş köşesine kurulan avokadonun şifrelerini çözmeye davet ediyor…

Nasıl oldu?

Meksika mutfağına Azteklerden miras olarak kalan avokado, tropikal iklimin yanı sıra Akdeniz ikliminde de yetişebiliyor. Türkiye’de avokado yetiştiricilerinin büyük bölümü Antalya’da, kalanı ise Mersin, Muğla ve Hatay’da bulunuyor.

İsmini, Aztek dilindeki ‘ahuacatl’ kelimesinin fonetik çağrışımından alan avokado, şeklinden ve deriye benzer yeşil kabuğundan dolayı ‘timsah armudu’ olarak da biliniyor.

Avokadonun ticari serüveni, 1911 yılında 'Fuerte' türünün Meksika'dan seçilerek ABD’ye getirilmesi ile başlıyor.

Türkiye'ye girişi ise 1970'li yıllara uzanıyor. BM aracılığıyla Türkiye’ye dört türü getirilen avokadonun deneme çalışmaları 1980’li yılların ortalarında tamamlanıyor ve üretim başlıyor.

Nedir bu avokado?

Avokadonun, yenilen kısımları beyaz ve ortasında iri bir çekirdeği var. Ortadan ikiye bölünen avokado, çekirdeğini çıkardıktan sonra kaşık yardımıyla yeniyor ya da kabuğu soyulduktan sonra çekirdeği çıkartılıyor.

Avokado alırken dikkat edilmesi gereken en önemli şey yumuşaklığı. Aksi hâlde avokado, tadı olmayan ve çekirdeği zor çıkan bir meyveye dönüşüyor.

Ağaçtan toplandıktan sonra olgunlaşan sert bir avokado, 5-6 gün bekleme süresine ihtiyaç duyuyor. Yumuşamaya başlayan ve kabuk rengi kahverengileşenler ise çoğunlukla 1-2 gün, bazen de sadece birkaç saat dayanabiliyor.

Besin değeri oldukça yüksek olan avokado, sağlıklı yağlardan yana da epey zengin. Potasyum ve magnezyum başta olmak üzere mineral açısından da yoğun olan avokadonun, kalp ve dolaşım sistemi sistemi sağlığına olumlu etkisi uzun bir süredir vurgulanıyor.

Antioksidan bir E vitamini deposu olan avokado, kırışıklıkları önlemek için ezilmiş hâlde nemlendirici olarak da kullanıyor. Tarım ilaçlarından en az etkilenenlerden biri olan avokadoyla ilgili verilen en yaygın örnek, 100 gramlık bir avokadonun muza göre yüzde 35 daha fazla potasyum içermesi.

A, E, K vitaminleri yönünden de zengin olan avokadonun lif içeriği oldukça yüksek. Bu özelliği avokadoyu, dengeli beslenme reçetelerinin ve spor yapanların ilk tercihlerden biri hâline getiriyor.

Gurme yazar Mehmet Yaşin, avokadoyu şöyle anlatıyor: “Bu meyvenin tarif edemediğim yağlı lezzeti, damağımda unutulmaz tatlar bırakır. En çok salatasını severim. Çekirdeğini çıkardıktan sonra içini çatalın arkasıyla bir güzel ezerim. Üstüne, zeytinyağı, limon, sarımsak ve tuzla yaptığım sosu döküp, afiyetle yerim. Mersin’de tatlısını da yedim. Çekirdeği çıkartılmış avokadonun içine bir miktar fındık konuyor, üstüne de biraz bal gezdiriliyor.”

Tüm yollar ona çıkıyor: Instagram

ABD ve Avrupa’da kişi başına düşen tüketim miktarı günden güne artan avokadonun ‘sıçrama yılı’ olarak 2012 kabul ediliyor. Uluslararası Ticaret Merkezi verilerine göre, dört yıl içinde avokado ithalatı yüzde 21 artışla 4.82 milyar dolara ulaştı.

Türkiye’de avokadonun yükselişi için 2016’yı işaret etmek yanlış olmaz. Ancak pandemi döneminde artan yoğun ilgi, avokadonun bambaşka bir yere gelmesine yol açtı. Üreticinin doğrudan satışının yaygınlaşmasıyla 2020 yılında Türkiye’de satılan 50 milyon avokadonun 8 milyonu internet üzerinden satıldı. Son beş yılda Antalya’da avokado üretimi üç kattan fazla arttı.

Vejetaryen ve vegan beslenenlerin ilk tercihlerinden biri olmasıyla da yaygınlığı artan avokadonun gördüğü yoğun ilginin birçok nedeni var. Bunlardan biri de Instagram’da avokadonun görünürlüğünün artması. Dünya Avokado Örgütü'nün eski CEO'su Xavier Equihua, Kim Kardashian'ın saçına avokado maskesi uygulaması ve Miley Cyrus'un avokado dövmesi yaptırması gibi örneklerin etkili olduğunu söylüyor.

The Food Foundation verilerine göre, meyve ve sebzenin toplam reklamlardaki payı sadece yüzde 2.5. Ancak tekil ürünlerin marka hâline getirilip reklamının yapılması sektördeki payın büyümesini sağlıyor. Avokado da bunun en iyi örneklerinden biri.

Avokado savaşları

Avokadonun gördüğü bu değer, adının ‘suça karışmasına’ neden oldu.

ABD’nin Meksika’dan ithalat yasağını kaldırmasıyla avokado yetiştirilen bölgelerde artan refah arttı ancak başta uyuşturucu kartelleri olmak üzere suç örgütleri, bu ticarete ‘dahil olmak’ istiyor. Çetelerin hedefi hâline gelen avokado yetiştiricileri Meksika ve Kenya’da silahlanıyor.

‘Yeşil altın’ olarak da anılan avokado, son yıllarda Meksika’da ‘kanlı elmas’ olaraki fade ediliyor. Özellikle dünya avokado üretiminin merkezi olarak görülen Michoacan eyaletinde avokado savaşları yaşanıyor.

Türkiye’deki durum biraz farklı yaşanıyor. Pandeminin etkisini hissettirdiği Eylül 2020’de Mersin’de meyve bahçesine giren iki kişi, yaklaşık 7 bin lira değerindeki 350 kilogram avokadoyu çalmaya çalıştıkları sırada suçüstü yakalandı. Bundan yaklaşık iki ay sonra Alanya’da farklı bahçelerden yaklaşık 40 bin avokado çalan bir kişi tutuklandı.

Avokadonun ticari başarısı bambaşka fikirlere de ilham veriyor. Alanya’da market sahibi Hakan Hacıhamdioğlu, getirilen avokado çekirdeklerinin tanesini 1 liradan alıyor ve değeri kadar ürün veriyor. Müşteriden topladığı çekirdekleri ise fide üreticilerine satıyor.

Emoji meselesi

Avokado emojisi hakkında birden fazla görüş var. En popüler olanlardan biri, avokado emojisinin ‘ırkçı olunmadığını anlattığına’ dair inanış. Diğer bir yaygın görüş ise avokadonun, birine ‘orta sınıfa mensup’ olduğunu anlatmakta kullanılması.

Dahası

Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü'nde avokado üzerine çalışan Dr. Süleyman Bayram’ın makalesi: ‘Avokado Yetiştiriciliği’

Şef Mehmet Yalçınkaya anlatıyor: ‘Avokadonun püf noktaları’

Adım adım: Avokado nasıl olgunlaştırılır?

Gastrofest seçkisi: ‘Avokadolu tarifler’

Video: Amsterdam’da açılan Avrupa’nın ilk avokado restoranı.

Teşvikiye’de bulunan Avokado Bar’ın işletmecisi Andres Gomez anlatıyor: ‘Kolombiya'dan İstanbul'a avokado yolculuğu’

Türkiye Aşçılar Federasyonu Akdeniz Bölge Başkanı Şinasi Karanlıkoğlu’nun avokado tarifleri.

Avokado yetiştiricisi Solom ve Huon ağaç kangurularını anlatan öykü: ‘Avokado Adası’nda Her Şey Yolunda mı?