Hazırlayan: Cevat Kriket

“Bir spor aynı sayıda oyuncu tarafından iki katı büyük bir alanda oynanmaya başlarsa ne olur?”

Mike Prada’nın altı ay önce yayımlanan ve NBA’deki ‘3 sayı devrimi’nin basketbolu nasıl değiştirdiğini anlatan 'Spaced Out' kitabı bu retorik soruyla başlıyor. Elbette basketbolun nizami oyun sahasının uzunluğunda ya da genişliğinde bir değişiklik olmadı ama 3 sayılık atışın basketbolda uygulanmaya başlamasından bu yana (ABL’de 1961, ABA’de 1967, NBA’de 1979) oyuncuların kapsaması gereken alan istikrarlı şekilde büyüdü. Bu büyüme aslında epey yavaş oldu. 3 sayılık atışın, -üstelik Larry Bird gibi bir erken dönem ustasına sahip olmasına rağmen- hak ettiği stratejik öneme kavuşması uzun zaman aldı. ‘80’lerden bu yana Don Nelson’ın Milwaukee Bucks’ı, Golden State Warriors’ı, 2000’lerle Mike D’Antoni’nin Phoenix Suns’ı derken, 3 sayılık atışın lig genelinde, tüm oyuncuları bağlayan, temel stratejik bir silah hâline gelmesi 2010’ların ortasını buldu. Başrolde elbette Stephen Curry vardı.

Skor patlaması

Fotoğraf: Shaina Benhiyoun / Depo Photos

NBA’de 2022/23 normal sezonu geride kaldı ve herkesin dilinde ‘skor patlaması’ var. Sezon boyunca hiçbir maçta 80 sayının altında kalan takım olmadı. 10 yıl önce normal sezonun en skorer takımının sayı ortalaması 106.1’di, şu anda en az sayı atan takımın ortalaması 109.5. Sezonu 120.7 sayı ortalamasıyla tamamlayan Sacramento Kings, modern dönemde 2020/21 Milwaukee Bucks’tan sonra 120 sayı barajını aşan ilk takım oldu. Geçmişte bu barajı aşmanın tek açıklaması çılgın bir oyun hızı ve ‘sıfır savunma’ idi. Kings ve Bucks kesinlikle bu kategorinin dışında, çok daha sofistike takımlar. (126.5 sayıyla rekorun sahibi olan 1981/82 Denver Nuggets ekibi aynı zamanda maç başına 126 sayı yiyordu)

Her yerde 50 sayı!

Bireysel skor şovları da uçuşa geçmiş durumda. Tamamen Wilt Chamberlain’in hâkimiyetiyle alakalı olan 1962/63 50 sayı rekorundan bu yana en çok 50 sayı atılan (25 kez) normal sezonu izledik. (1962/63’te 34 adet 50 sayılık performansın 30’u Wilt’e aitti) Aralarında Darius Garland, Jrue Holiday ve Pascal Siakam’ın da olduğu 14 farklı oyuncu 50 sayı barajını aşarken Donovan Mitchell ve Damian Lillard’dan 71 sayılık maçlar izledik. Luka Doncic, 60 sayı-21 ribaunt-10 asist, Joel Embiid 59 sayı-11 ribaunt-8 asist, Nikola Jokic 41 sayı-15 ribaunt-15 asistlik maçlarıyla akıl almaz sayıları bir araya getirdi.

Top yıldızların

Fotoğraf: Georgia Soares / Depo Photos

Sadece skor değil, her şeyi yapabilen oyuncuların çağındayız ve bu alandaki artış geride kalan sezonun esas hikâyesini oluşturdu. NBA, her zaman için bir ‘yıldız’ ligi olagelmiştir. Şampiyonlukları iyi takımlar kazanır, takımı olmadan hiçbir yıldız yüzük takamaz vs., bunlar tamam ama lig, itici gücü yıldızlar olacak şekilde tasarlanmıştır. Basketbolun bugünkü aşamasında, tanık olduğumuz değişimlerin, patlamaların merkezinde de yıldızlar var. ‘Usage rate’, yani oyuncuların top kullanma oranına baktığımızda ekstrem oranların çok sayıda oyuncu tarafından paylaşıldığını görüyoruz. Giannis Antetokounmpo takımının kullandığı her 100 topun 38.4’ünde, Luka Doncic 37.5’inde, Joel Embiid 36.8’inde, Damian Lillard 33.7’sinde, Jayson Tatum 32.6’sında var. Liste uzuyor, daha önce bu rakamları görmedik değil ama bu kadar çok oyuncunun bu kadar yüksek ortalamalara ulaştığını görmedik. Sportico’dan Lev Akabas sezon içinde bunu ‘yıldız odaklı oyunun görülmemiş seviyelere ulaşması’ olarak özetlemişti.

Daha da kısa beşler

Pek çok gözlemci tarafından paylaşılan tespitlerden bir diğeri yine ‘3 sayı devrimi’nin yan etkisi. Takımlar 3 sayı tehditlerini bertaraf etmek, switch’lere cevap verebilmek, aynı anda çok sayıda şeyi yapabilen oyunculara mümkün olduğunca yer verebilmek için artık çok daha kısa beşlerle sahada yer alıyor. Çoğu zaman sahada klasik bir pivot görmüyoruz. Bu, daha az boyalı alan savunucusu ve boyalı alana bir şekilde girebilen yüksek yetenekli yıldızlar için daha kolay sayılar anlamına geliyor. Sportico’nun bu kategoride dikkat çektiği üçüncü nokta da NBA’de bu sezon daha fazla sayıda ‘denk takım’ ve daha az sayıda ‘berbat takım’ görmemizdi. 60 galibiyeti aşan takım olmadığı gibi, 25 galibiyetin altında kalan takım sayısı da üç. Daha yakın skorlu maçlar, -yine yazısız bir NBA kuralı olarak maç sonlarında yıldızlar çok daha fazla sahne aldığı için- yıldızların daha yüksek oranda son sözü söylediği maçlar anlamına geliyor.

Devamlılık sorunu

Fotoğraf: Ringo Chiu / Depo Photos

Aktif oyun sahasının büyüdüğü NBA’de yoğunlukla birlikte yıldızları korumak ve onları esas kavganın verildiği play-off'a saklamak için gösterilen çaba da arttı. İki günde bir maç oynanan 82 maçlık normal sezona pek de saygı gösterildiği söylenemez. Artık 70 maç barajını geçen oyunculara rastlamak kolay olmuyor. MVP (En İyi Oyuncu) yarışının baş adaylarından Joel Embiid 66, Nikola Jokic 69 maç oynadı. Yılın en iyi beşine seçilmesi muhtemel oyunculardan Luka Doncic 66, Giannis Antetokounmpo 63, Shai Gilgeous-Alexander 68 maçta forma giydi. Asist kralı James Harden 58, blok kralı Jaren Jackson Jr. 63, top çalma kralı O.G. Anunoby 67 maçta oynadı. ‘Krallar’ içinde ribaunt kralı Domantas Sabonis 79 maçta forma giyerek ışıl ışıl parlıyor. Sezon boyunca 82 maçın tamamında oynayan sadece 10 oyuncu var. Hatta onlardan biri olan Mikail Bridges, sezon ortasında takas olduğu için toplam 83 maça çıktı.

MVP kim olacak?

MVP yarışı demişken otoritelerin iki temel adayı var. Son iki sezonun normal sezon MVP’si Nikola Jokic, yine harika bir yıl geçirdi. 24.5 sayı, 11.8 ribaunt, 9.8 asistle neredeyse triple-double ortalamaya imza attı. Saha içi isabet yüzdesi 63.2, 3 sayı isabet yüzdesi ise 38.3’tü. Takımını 53 galibiyetle Batı Konferansı liderliğine taşıdı. NBA’de daha önce üst üste üç kez normal sezon MVP’si olan üç oyuncu bulunuyor: Wilt Chamberlain, Bill Russell ve Larry Bird. Jokic, 4. olabilir mi? Zor görünüyor çünkü hem üst üste iki kez kazandığı için “Artık yeter” eğilimi güçlü hem de Joel Embiid’in kendisi! Sezonu 33.1 ortalamayla sayı kralı tamamlayan Embiid, 10.2 ribaunt, 4.2 asist, 1.7 blok, 1 top çalma ortalamalarıyla 76’ers’ı 54 galibiyete taşımakla kalmadı, büyük maçlardaki göz alıcı liderliğiyle “Bu kez ödül benim” dedi.

Wembanyama yarışı

Basketbolun, bu yazı boyunca bir yandan özetlemeye çalıştığım evrimine kusursuz şekilde uyan bir oyuncu olan Victor Wembanyama’nın 2023 draftıyla lige girecek olması, sezon başında ‘kasten kaybedecek’ takım sayısının artabileceği endişesini doğurmuştu. Ancak zaten çok kötü takımlar olan Detroit Pistons (17 galibiyet), Houston Rockets (22 galibiyet) ve San Antonio Spurs (22 galibiyet) dışında Adam Silver’ı kaygılandıracak pek de olay yaşanmadı. Ligin son maçlarında Dallas Mavericks’in herkesin gözü önünde yaptıklarını saymazsak! Wemby yarışına Pistons, Rockets ve Spurs yüzde 14’erlik oranlarla önde girecek. Charlotte Hornets yüzde 12.5, Portland Trail Blazers yüzde 10.5, Orlando Magic yüzde 9 şansa sahip. Mavericks’in piyangoyu vurma ihtimali ise yüzde 3. Değer miydi bilerek yenilmeye?

Beklentileri aşanlar

Sacramento Kings sezona Domantas Sabonis’i alabilmek için altın guardı Tyrese Haliburton ve Buddy Hield’i vererek girdiğinde bu takasın galibi olabileceğini düşünenlerin sayısı fazla değildi. Ama Mike Brown’ın çalıştırdığı Kings, öyle bir sezon geçirdi ki 16 yıl sonra play-off’a ulaşmakla kalmadı, 48 galibiyetle Batı 3.’sü oldu ve ligin en skorer takımı unvanını ele geçirdi. Kings’in ardından sezonun ‘beklentileri aşan’ ikinci takımı New York Knicks’ti. Sezon başında Donovan Mitchell’i alamadıklarında moralleri epey bozulmuştu ama Jalen Brunson, performansıyla “Endişeye mahal yok” dedi, Julius Randle gerçek bir yıldız gibi oynadı, Immanuel Quickley, sezonun belki de en iyi '6. Adamı'ydı ve Knicks, 47 galibiyetle son 10 yılın en başarılı karnesini getirdi.

Bizimkiler ne yaptı?

Fotoğraf: Gia Quilap / Depo Photos

Alperen Şengün, heyecan verici çaylak sezonunu 14.8 sayı, 9 ribaunt, 3.9 asist, 0.9 blok, 0.9 top çalma ortalamalarıyla takip eden bir performansa imza attı. Koçu, zaman zaman onun savunma zafiyetlerine acımasız eleştiriler getirse de saha içi isabet yüzdeleri dahil tüm kategorilerde ilerleme kaydetti. Arvydas Sabonis ve Nikola Jokic gibi pasör uzun ekolünün bir temsilcisi olmasıyla yıldız oyuncular ve koçlar dahil birçok ismin de övgülerine mazhar oldu. Cedi Osman ise Cleveland Cavaliers’ın başarılı sezonuna sağlam bir rotasyon oyuncusu olarak katkı verdi. Gayretli savunmasını sürdürdü, 3’lük yüzdesini 37.2’ye çıkardı, top kaybı oranının iki katı asist yaptı ve gerektiğinde sorumluluk alabileceğini gösterdi.

Furkan Korkmaz bu sezon Philly’de 37 maça çıkabildi ve rotasyondan büyük oranda koptu. Ömer Faruk Yurtseven de sadece 9 maçta Miami Heat kadrosunda kendine yer buldu.

Play-in ve play-off

Play-in maçları bu sabaha karşı başladı. Atlanta Hawks, Miami Heat’i deplasmanda 116-105 yendi ve 7. sırayı kaparak Boston Celtics’in rakibi oldu. Batı Konferansı’nda ise Los Angeles Lakers, Minnesota Timberwolves’u çok ağır başladığı maçta son periyottaki boğucu savunmasıyla, uzatmada 108-102 yendi. Takasların ardından ideal bir kadro kuran ve sezonu çok iyi bitiren Lakers, beklenenden daha fazla zorlandığı müsabakanın ardından Memphis Grizzlies’in rakibi oldu. Memphis’te pivot Steven Adams’ın sakatlığı nedeniyle sezonu kapattığını hatırlatalım. Play-in’de bu gece Chicago Bulls-Toronto Raptors, New Orleans Pelicans-Oklahoma City Thunder maçları oynanacak.

‘Kral’a saygı

2023’te NBA, lig tarihinin belki de en görkemli rekorunun kırılmasına tanıklık etti. Kareem Abdul-Jabbar’ın 38 yılı aşkın süre boyunca elinde tuttuğu ‘NBA tarihinin en çok sayı atan oyuncusu unvanı’ LeBron James’e geçti. 8 Şubat 2023’te 36 sayı attığı Oklahoma City Thunder maçında rekoru kıran James, sezonu 38 bin 652 toplam kariyer sayısıyla tamamladı. Artık 38 yaşına gelen ve 20. NBA sezonunu geçiren James’in bu yılki sayı ortalaması 28.9’du. Kariyerinin başında “Bu genç yaşında nasıl bunları yapıyor” dedirten ‘Kral’, aynı sözleri bu kez tersten kariyerinin sonunda söyletmeye devam ediyor. Elbette artık eskisi kadar atlet değil ve 15 sezon boyunca sakatlıktan uzak kalarak koruduğu ‘biyonik adam’ statüsünü Lakers yıllarıyla birlikte kaybetti. Ama hâlâ, sağlıklı kaldığı sürece ligin en iyileri arasında olduğunu gösteriyor. Saygı duyulası bir iş ahlâkı, muhteşem bir devamlılık… Kendini hiçbir zaman ‘skorer’ olarak tanımlamayan bir oyuncunun NBA tarihinin sayı rekortmeni olması da zaten bunu kanıtlıyor. Kareem ölmedi elbette ama yine de “Yaşasın yeni kral!”