Hazırlayan: Cevat Kriket

Geldi gelmekte olan! A Millî Kadın Voleybol Takımı, 20 yıllık yürüyüşünü Brüksel’de Sırbistan ve Giovanni Guidetti gibi iki sembol rakibe karşı tamamladığı geri dönüşle taçlandırdı. Böylece Türkiye, takım sporlarında bu seviyedeki en büyük şampiyonluğunu belki de en çok hak ettiği dalda kazanarak “Burası artık bir voleybol ülkesi” iddiasını da kuvvetlendirdi.

Fotoğraflar: Depo Photos

Tabii öfori ve retoriğin ötesinde Türkiye’nin hâlâ herhangi bir ‘sporun ülkesi’ olabilmenin epey uzağında olduğunu hatırlamak lazım. Örneğin herhangi bir spor dalında pazar günkü rakip Sırbistan’ın gelenek, kültür ve üretiminin yanına yaklaşmak için bir 20 yıla daha ihtiyacımız var.

Ancak kadın voleybolu, bu yolda en azından ilk adımların nasıl atılması gerektiğini tüm ülkeye gösterdi. Bu başarının böyle bir tartışmanın açılmasına vesile olması şampiyonluğun kendisinden dahi hayırlı olur.

Spor: Doğal politika alanı

Tartışma demişken Türkiye’nin şampiyon voleybolcuları aslında bir süredir başka tartışmaların da özneleri konumunda. Bu, spordan tamamen bağımsız bir tartışma ancak spor, dinamikleri itibarıyla herhangi bir meseleyi hızlı bir şekilde popülerleştirmesiyle, kitlelere mal etmesiyle meşhurdur. Dolayısıyla aslında politika yapmak için çok uygun bir platformdur. Hoş, millî kadın voleybolcuların ‘politik’ olmak için pek bir şey yapmalarına gerek kalmadı. Onların sahada profesyonel sporcu olarak var oluşları dahi birilerini kızdırmaya yetiyor.

Örneğin Ebrar Karakurt birkaç yıldır sadece nefes alıp vererek ve sosyal medyayı aktif kullanarak bazılarını deyim yerindeyse ‘kudurtmayı’ başarıyor. Onun bu ‘eforsuz’ ve ‘plansız’ mahareti, millî takımın yükselişte olduğu, gündemde ciddi yer kapladığı turnuva dönemlerinde ‘organize bir muhalefeti’ de beraberinde getiriyor. Öyle ki, takım şampiyonluk yolunda ilerlerken sosyal medyanın iktidar tandanslı, mavi tikli fenomenlerinden ve bazı medyatik figürlerinden merkezinde onun olduğu karalama paylaşımları yağmaya başlıyor.

Neredeyse referandum dönemindeki “Güçlü bir Türkiye için Evet” kampanyası gibi güdümlü salvolar geliyor. Ebrar Karakurt bunlara yanıt verdiğindeyse -Boş yapma Abdülhamid örneğinde olduğu gibi- ‘ecdada sövmüş’ oluyor. Bu özet tablo dahi, millî kadın voleybol takımı etrafında gerçekleşen saflaşmanın ülke politikasının birebir uzantısı olduğunu ortaya koyuyor. Bir yanda kendi kaderini çizme iradesine sahip çıkan kadınlar, LGBTİ+’lar ve onların destekçileri (doğal olarak seküler bir kesim) diğer yanda ise kadını çizilmiş bir kaderin eşlikçisi olarak erkeğin boyunduruğunda tutma taraftarları.

Ulusal olan herkesi yansıtır mı?

AKP’li yıllarda siyasi gündemin en keskin ve değişmez gerginlik aracı olan, iktidarın politik fayda uğruna rahatça manipüle edebildiği bu kutuplaşmanın bir spor millî takımı üzerinden hesaplaşmasını takip etmek ilginçti. Çünkü ulusal spor takımı dediğimiz şey, tüm ülkeyi birleştirme, ortak çıkarı yansıtma iddiasını taşır. Nihayetinde onun kazanacağı başarının tüm ulusun başarısı olduğu iddia edilir.

Ancak ya o takımın yaydığı mesaj, hâkim siyasi paradigmanınkiyle uyuşmuyorsa? Milliyetçilik tamam, o cepte, ona hiçbir iktidarın itirazı olmaz ama ya o takımdan laiklik, eşitlik, LGBTİ+ hakları sesleri de yükseliyorsa?

Türkiye özelinde bunun o kadar da makbul karşılanmadığını, kadın voleybolcular örneği bize yaşayarak gösterdi. Elbette nihayetinde elde edilen başarı ve takımın kazandığı kredi o kadar yüksekti ki, bu kutuplaşmanın esas lideri, ‘final maçında Sırbistan’ı tutan’ dalgaya asla dahil olmadı ama takım başarısız olsaydı ne olurdu sorusu da akıllara takıldı.

Nitekim, yakın dönemde buna benzer bir deneyim ABD’de yaşandı. Megan Rapinoe gibi son 10 yılda politik meselelerde (ırkçılık, polis şiddeti, LGBTİ+ hakları, sporda eşit ücret meselesi) ilerici tutum almaktan kaçınmayan oyuncuların öncülüğünde ABD kadın millî futbol takımına, başta Donald Trump olmak üzere ABD sağının şahin kesimi tarafından açıkça düşmanlık yapıldı.

Takımın Dünya Kupası’ndaki başarısızlığı da bu oyuncuların politik kimliğine bağlandı. Sporcuların sadece bir ulusun hâkim siyasi paradigmasının silik parçaları olmanın ötesinde kendi var oluşları, fikirleri, cümleleri, eylemleri olan özneler olarak öne çıkmasının kolaylaştığı sosyal medya çağında ulusal takımların kimliği ve işlevi de yeni anlamlar kazanabiliyor.

Bu kuşkusuz olumlu bir gelişme ve Avrupa şampiyonu millî takımın bunun öncülerinden olması Türkiye özelinde daha derin araştırmaları da gerektiriyor.