Sayı: 186 - Ortalama okuma süresi: 9 dakika (1.828 kelime)

Kızıl Çiçek: Bill Walton’ın ardından

Hazırlayan: Cem Pekdoğru

Bill Walton, basketbol anılarımın bir parçası değildi. Benim için her zaman geçmişe ait biri oldu. Sahadaki “sıra dışı süper yıldız” görünümünü, Portland’la kazandığı şampiyonluğu, UCLA yıllarındaki rekorlarını, geçirdiği sakatlıklar nedeniyle bazen “kişisel bir mezalim tarihi” gibi anlatılan o özel kariyerini hep ikinci ağızdan dinledim.

İlk olarak, üniversite yıllarımda, Kaan Kural’ın övgüleriyle merak edip peşine düştüğüm bir kitabın başkarakterlerinden biri olarak gerçek bir yakınlık kurmuştum Bill Walton’la. The Breaks of the Game’de David Halberstam, Blazers’ın 1979-80 sezonunu anlatırken, takımdan o sezon ayrılmış olmasına rağmen Walton’ın saha içindeki ve dışındaki etkisine de geniş bir yer ayırır. Halberstam, Walton’ın yokluğunda meydana gelen boşluğu tasvir ederken –handiyse bir hamurun kalıbından çıkarılması gibi– kahramanını tüm incelikleriyle, tüm detay hatlarıyla okurun karşısında faş eder. Onu yokluğuyla anlatmayı seçer ve müthiş bir iş çıkarır.

Walton’ın ‘hayattan büyük’ şahsiyetiyle ikinci karşılaşmamın, UCLA tarihine merak duymamla başladığını söyleyebilirim. Kolej basketbolu tarihinin en çok kazanan takımına, en ilham verici koçu John Wooden’a ve Walton’ın başrolünde olduğu 88 maçlık galibiyet serisine dair okumalar yaparken, parke zeminin dışına taşan çok fazla öğretiyle de buluşuyordum.

Önceki hafta 71 yaşında hayata veda eden dostu Bill Walton’ın anısına kaleme aldığı yazısında Kareem Abdul-Jabbar, kendisinden beş yıl sonra Westwood kampüsüne gelen halefiyle onu birbirine bağlayan şeyler arasında John Wooden’a duydukları sevginin de olduğunu vurguluyor. Wooden’ın hastalığını öğrendikten sonra, ustalarının yanında olmak için beraberce yaptıkları 2006 Final Four ziyaretinden bir anekdot paylaşıyor.

UCLA hikâyelerinde yolumu kaybettiğim günlerde, Wooden’ın başarı piramidini hayranlıkla arşınlarken onun bir ‘baba figürü’ olarak öğrencilerinin hayatında bıraktığı iz daha çok ilgimi çekiyordu. Ancak o günlerde rastladığım bir Walton hikâyesinde, karşımdakinin fazla otoriter bir baba figürü olduğundan şüphelendiğimi hatırlıyorum.

Bill Walton, yetmişlerde aktivist kimliğini açıkça ortaya koyan az sayıda NBA yıldızından biriydi. Aslında burada da Kareem’in ayak izlerini takip ettiğini söyleyebiliriz; altmışların sonunda Cleveland Summit’te toplanan ve Muhammed Ali’nin Vietnam Savaşı’na katılmama kararını destekleyen öncü sporculardan bayrağı devralmıştı. Üniversite günlerinde protestolarda boy gösterir, bu aktivizmi John Wooden’a sadece zamanın ruhuna ayak uyduran bir ‘çiçek çocuk’ olmadığını kanıtlayacak raddelere taşırdı. Zaman zaman Walton’ı ‘nezarethaneden’ çıkarmak da Wooden’a kalırdı.

Wooden’ın kolej basketbolunda gereğinden fazla yetkiyle donatılmış o müstebit koçlardan biri olmadığını çok geçmeden anladım. Yine Kareem’in yazısına başvuralım: “Koç Wooden ikimizin de savaş karşıtı politik tutumunu tasvip etmese de, bizim dünyayı daha iyi bir yer haline getireceğini düşündüğümüz bir davaya tutkuyla sarılmamızı hoş karşılardı. Bu, Bill ve bana öğrettiği en önemli dersti.”

Kareem Abdul-Jabbar’ın (o günkü adıyla Lew Alcindor) kampüste hüküm sürdüğü günlerde üç ulusal şampiyonluk kazanan UCLA, halefi Walton’la da kırılması imkânsız görünen bir galibiyet rekoru ve iki yeni şampiyonluk sezonu inşa etti. Bu süreçte Walton’ın bulvarlara taşınmayan, daha küçük sivil itaatsizlikleri de Wooden’ın hayatını zorlaştırıyordu. Bir keresinde, yaz tatilinden beline kadar uzattığı saçları, paspal kıyafeti ve uzun kızıl sakallarıyla dönen öğrencisini fark eden Wooden, hemen tıraş olup gelmesini ister. “Benim bedenim, benim kararım” minvalinde bir yanıt alınca şöyle karşılık verir: “Doğru, bu kararı ancak sen verebilirsin. Ben sadece bu takımla ilgili kararları verme yetkisine sahibim. Hislerini gerçekten anladığımı bilmeni isterim Bill… Ve burada seni çok özleyeceğimizi.”

Walton o gün bisikletiyle en yakın berberin yolunu tutar ve 15 dakika sonra tekrar antrenmandadır. Birkaç hafta sonra Wooden ofisine geldiğinde, masasının üzerinde bağdaş kurup meditasyon yapan bir devle karşılaşır.

Walton’ın politik aktivizmi, zamanın ruhundan ibaret değildi. Sadece Vietnam’daki ya da Laos ve Kamboçya gibi ülkelerdeki savaşa karşı çıkmıyor, Nixon politikalarını eleştirmiyordu. Siyah hakları hareketiyle de hayatı boyunca dayanışma göstermiş bir müttefikti. O günlerde üniversiteden çıkan her yetenekli beyaz basketbolcu ‘The Great White Hope’ gömleğini giymeye çalışırken, o UCLA kampüsünde tutuklandıktan sonra bir gazeteciye şöyle bir demeç vermişti: “Ayrıcalıklı bir beyaz olduğum için, hak ettiğimin iki mislini aldığımı biliyorum. Siyah bir adam şu anda bana ateş etse, beyazların yıllardır siyahlara yaptıklarını aklıma getirir ve bunun en doğal hakkı olduğunu düşünürüm.”

Fotoğraf: Depo Photos    

Bu tür açıklamaların infial yaratması kaçınılmazdı. Kariyerinin son dönemlerinde ulusal marşı hedefine koydu, ‘savaşı, bombalamaları ve katliamları yücelten’ bu marşa karşı olduğunu belirtti. Onun kafayı sıyırdığını ima eden, söylediklerini aykırı bulup ciddiye almayan hatta sakatlıklarını vejetaryen beslenmesine bağlayan gazeteciler bile oldu.

Ve Bill Walton’la üçüncü tanışmamız… 2012-13 sezonu, kolej basketboluna kafayı taktığım yılların zirvesine çok uzak değil. Şimdilerde Minnesota Timberwolves’la en büyük sahnede gördüğümüz Kyle Anderson ve ondan daha iyi bir kariyere sahip olacağı öngörülen Shabazz Muhammad’in UCLA kadrosuna ilk adımlarını attığı sezon. Aynı zamanda Walton’ın, ESPN’deki Pac-12 maçlarını Dave Pasch ile birlikte anlatmaya başladığı sezon. Anlatım kabininde, daha önce birçok basketbol figürünün hikâyelerinde defaatle rastladığım o ‘transandantal’ Walton karakterini daha yakından duyumsama imkânı buldum. Bir gün bir hızlı hücumu överken araya bir Hunter S. Thompson referansı sıkıştırdığına denk geliyor, başka bir gün ise internet ‘meme’  kültürü henüz emekleme dönemindeyken, oynanmakta olan maçı bir kenara bırakıp Bob Dylan hakkında çektiği bir nutukla Twitter akışımda karşılaşabiliyordum. Yorumculuk yapan diğer basketbol efsanelerinin aksine, Walton başı sıkıştığında oyunculuk günlerindeki anılara başvurmazdı. Onun maç sırasında 1977 şampiyonluğuyla (bugüne gelindiğinde, halen Blazers’ın tarihindeki yegâne şampiyonluk) ilgili bir hikâye anlatma ihtimali, gittiği 800’den fazla Grateful Dead konserinden (2016 tarihli otobiyografisinde verdiği sayı: 869!) bir detay paylaşmasından daha fazla değildi. Bu anlamda Walton’ın maç yorumculuğunda da kalıcı bir iz bıraktığını teslim etmek gerek.

Türkiye’de daha fazla örneğini görmediğimiz için hayıflandığım bir yazı türü, gidenin arkasından yazılan, ölünün hatırasına ithaf edilen ‘obituary’ yazıları… Ve Kareem Abdul-Jabbar’ın münevver kaleminden çıkan bu yazı, kesinlikle, bir dostun ardından yazılan en incelikli şeylerden biri. 

Son sözü Kareem’e bırakmayı tercih edeceğim: “O hep sahada benim gibi olmak istemişti, bense saha dışında onun gibi olmak istedim.”

geri sayım: paris 2024

Fotoğraf: Ali Granit Arşivi

​​Paris’te düzenlenecek 2024 Yaz Olimpiyatları’na 51 gün kaldı. Türkiye, 1904’ten bu yana üç istisna dışında (1920, 1932 ve boykot edilen 1980 Moskova Olimpiyatları) tüm olimpiyat oyunlarında sporcularıyla temsil edildi. Türkiye’de takım sporları içinde futbol ve voleybol ile birlikte lokomotif özelliği taşımasına rağmen, erkek basketbolundaki ilk ve son temsilimiz, 1952 Helsinki Olimpiyatları’na isabet ediyor. Kadın basketbolunda ise millî takımımız, 2012 Londra ve 2016 Rio’da çeyrek final başarısı gösterdi.

Türkiye’nin 52 sporcudan oluşan 1952 Yaz Olimpiyatları kafilesindeki basketbolcuları, Helsinki Olimpiyat Stadı’ndaki açılış seremonisinden kalan fotoğraflarda, daha ilk bakışta fark etmek mümkün. Henüz yirmi yaşını doldurmamış Yalçın Granit, takımın skor yükünü üstlenmeye daha o günlerden başlamış vaziyette. ‘Yenilmez Armada’ lakabıyla takdis edilen Galatasaray’dan takım arkadaşı, geleceğin doktoru ve Galatasaray başkanı Ali Uras, yaş ortalaması 23 olan bu genç oyuncu grubuna kaptanlık ediyor. 

Harp Okulu’ndan Mehmet Ali Yalım (daha ziyade soyadıyla bilinirdi) ve Erdoğan Partener, Fenerbahçe’den Sacit Seldüz ve Nejat Diyarbakırlı, Galatasaray’dan Sadi Gülçelik ve Yüksel Alkan, Modaspor’dan Turhan Tezol ve Güney Ülmen, Mülkiye’den Yılmaz Gündüz ve Vefa’dan Altan Dinçer, Amerikalı koç Eliot Van Zandt’in 12 kişilik kadrosunu tamamlıyor. (Adı bazı kaynaklarda Elliot, bazılarında Elliott olarak geçse de İstanbul Teknik Üniversitesi’nin Gümüşsuyu’ndaki salonunda yapılan antrenmanlardan birinde, birkaç sene sonra İTÜ Spor Kulübü’nün kuruluşunda da emeği geçecek olan öğrencilerden Muammer Tunçman için imzaladığı fotoğrafta ‘Eliot’ olarak imza attığını görebilirsiniz.)

Van Zandt’in Chicago’da başlayan hayat yolculuğu, basketbolun peşinde onu farklı eyaletlere, farklı ülkelere ve farklı kıtalara sürükledi. Böbrek nakli için Amerika’ya uçarken hastalığı ağırlaştı ve uçuş sırasında, henüz 44 yaşındayken hayatını kaybetti. Van Zandt bu kısa ömründe özellikle İtalya’da önemli izler bıraktı ama Türkiye’nin de spor tarihine geçti. Şöhretler Müzesi’nde de yer alan efsanevi koç Sandro Gamba, oyunculuk yıllarında birlikte çalıştığı Van Zandt için “O İtalyanlara nasıl basketbol oynanacağını değil, nasıl hareket edileceğini öğretti” demişti. (Bu sözün Mussolini diktatörlüğünün ardından ayağa kalkmaya çabalayan bir İtalya için söylendiğini anımsatmalı.) İtalya’dayken Cus Milano beyzbol takımını kuran, yıllarca AC Milan futbol takımının kondisyoneri olarak da mesai yapan Van Zandt, Kırmızı-Siyahlı kulübün efsanelerinden Giancarlo Danova ve Cesare Maldini’yi de çok etkilemişti.

1952 takımının Helsinki macerası da Van Zandt’in İstanbul günleri gibi kısa sürdü. Önce Mısır’a, sonra da Van Zandt için ayrı bir önem taşıyan maçta İtalya’ya mağlup olan Ay-Yıldızlılar, aslında açılış seremonisinden evvel 1952 Olimpiyat Oyunları’na veda etti. 72 yıllık bekleyiş sürüyor…

gündem

Fotoğraf: Depo Photos

2024 UEFA Şampiyonlar Ligi finali, Londra’nın tarihî Wembley Stadyumu’nda Real Madrid ile Borussia Dortmund arasında oynandı. Madrid ekibi, Carvajal ve Vinicius’un golleriyle sahadan 2-0 galip ayrıldı ve tarihinde 15. defa Avrupa futbolunun en büyüğü oldu. Bu, aynı zamanda Real Madrid’in son 11 sezondaki altıncı Şampiyonlar Ligi kupası!

• Avrupa’da kulüpler yarışmasının diğer iki kupası da sahiplerini önceki haftalarda bulmuştu. Avrupa Ligi’ni finalde Bayer Leverkusen’ı 3-0’lık skorla sürklase eden Atalanta kazanırken, Avrupa Konferans Ligi’nde ise çeyrek finalde Fenerbahçe’yi eleyen Olympiakos, Fiorentina’yı uzatmada mağlup ederek büyük bir sürprize imza attı ve müzesine ilk Avrupa kupasını götürdü. Kadınlar Şampiyonlar Ligi’nde ise Barcelona, Lyon’u 2-0 yendi ve üst üste ikinci zaferini kutladı.

Fenerbahçe’nin dünyaca ünlü yeni teknik direktörü Jose Mourinho, pazar günü Kadıköy’de taraftarlarla buluşmasının ardından ertesi gün de basın toplantısında gazetecilerin sorularını yanıtladı. 2004’te Porto, 2010’da Inter Milan’la Şampiyonlar Ligi’ni kazanan Mourinho, Roman Abramovich döneminde Chelsea’yi de elit kulüpler arasına taşımıştı. Portekizli teknik direktör son olarak AS Roma takımını çalıştırdı.

2025 Avrupa Şampiyonası elemelerinde mücadele eden Litvanya A Millî Kadın Futbol takımı, Ukrayna’daki savaşa dahlinden ötürü Belarus karşısında sahaya çıkmayı reddetti ve 3-0 hükmen mağlup ilan edildi. Federasyon Başkanı Edgaras Stankevicius, “İşgalci Rusya’yı temsil eden hiçbir ülkeyle aynı sahaya çıkmayacaklarını, her türlü yaptırım karşısında bu ilkeli tutumlarını koruyacaklarını” açıkladı.

Fotoğraf: TVF

Kadın voleybolunda 2024 FIVB Milletler Ligi’nin ikinci hafta maçları Arlington’da yapıldı. A millî takımımız, Almanya, Sırbistan ve Güney Kore’den sonra ev sahibi ABD’yi de nefes kesen bir maçın sonunda final setiyle mağlup etti. Böylelikle Türkiye, 6 galibiyet ve 2 mağlubiyetle, 16 takım arasında beşinci basamağa kadar yükselmiş oldu. 

• Erkeklerde ise ikinci hafta maçları Japonya’nın Fukuaka şehrinde başladı. İlk maçta Slovenya’ya 3-0 kaybeden Türkiye, FIVB Milletler Ligi tarihindeki ilk galibiyetini almayı amaçlıyor.

Fransa Açık ya da bir başka deyişle Roland Garros’ta yarı final tabloları yavaş yavaş şekilleniyor. Erkekler ana tablosunda ilk yarı final eşleşmesi, dünya 1 numarasına yükselen Jannik Sinner ile Carlos Alcaraz arasında oynanacak. Diğer eşleşmede ise Casper Ruud, rakibini bekliyor. Novak Djokovic, dördüncü turda Francisco Cerundolo’ya karşı beş sette galibiyete ulaşmasına rağmen, yaşadığı sakatlık nedeniyle turnuvadan çekildi. Dünya 1 numarası unvanını İtalyan raket Sinner’e kaptıran Djokovic, kariyerindeki 370. Grand Slam galibiyetiyle yeni bir rekorun sahibi oldu. Son çeyrek final eşleşmesi, Alexander Zverev ile Alex De Minaur’u karşı karşıya getirecek. Kadınlarda ise, yarı finalin ilk eşleşmesi belli oldu: 1 numaralı seribaşı Iga Swiatek, Coco Gauff’a karşı!

NBA’de finalin adı belli oldu. Büyük bir çekişmeye sahne olan ilk iki turun ardından, konferans finallerinde Boston Celtics dört maçta, Dallas Mavericks ise beş maçta işi fazla uzatmadan final biletlerini aldı. Final serisi, 6 Haziran Perşembe gecesi ev sahibi Celtics’in sahası TD Garden’da açılış yapacak.

• Basketbol Süper Ligi’nde de beklenen final resmiyet kazandı: Bu sezon Türkiye’yi EuroLeague’de temsil eden iki takım, Fenerbahçe Beko ve Anadolu Efes şampiyonluk için 6 Haziran’da başlayacak seride kozlarını paylaşacak. Yarı finallerde Anadolu Efes, Pınar Karşıyaka’yı, Fenerbahçe Beko ise Beşiktaş Emlakjet’i maç vermeden geçmeyi başardı. 

kapsül spor öneriyor

YouTube: Jose Mourinho, Süper Lig’de nasıl bir etki bırakabilir? Mustafa Demirtaş’ın ses getiren transfere dair ‘Serbest Sekiz’deki ilk yorumlarını izleyebilirsiniz.

YouTube: NBA’de sezonu San Antonio Spurs formasıyla geçiren Cedi Osman, bir kez daha ‘Amerikan Mutfak’ı ziyaret ediyor.

Makale: Suat Başar Çağlan, Süper Lig’e yükselen son ekip Bodrum FK’nın ‘bayrak futbolcusu’ Celal Dumanlı’nın farklı bir portresini çıkarıyor.

Podcast: Louisa Thomas, 1930’lu yıllarda cinsiyet değiştiren atlet Zdenek Koubek’in hikâyesini yeni çıkan The Other Olympians kitabının yazarı Michael Waters’dan dinliyor.

Podcast: Geraint Thomas, podyumda bitirdiği Giro’dan kalanları ‘Watts Occurring’in yeni bölümünde Luke Rowe’a anlatıyor.

Podcast: EURO 2024’e sayılı gün kala, arşivden ‘zamansız’ bir öneri: ‘İlhan Özgen’le EURO Anıları’ serisinde, şampiyona tarihinden 10 maç ziyaret ediliyor.