Hazırlayan: Cevat Kriket

Japonya’da geçen hafta modern spor geleneğine çok da uzak olmayan gelişmeler yaşandı. Tokyo 2020 Olimpiyat Komitesi’nin önemli isimlerinden Haruyuki Takahaşi, rüşvet operasyonunda gözaltına alındı. Savcılığın iddiasına göre Takahaşi, giyim firması Aoki Holdings’ten rüşvet almıştı. Aoki Holdings aynı zamanda Tokyo 2020’nin resmî sponsorlarından biriydi ve iddiaya göre bu unvana sahip olmak için ödediği 3.6 milyon dolar, diğer şirketlerin ödediği standart meblağın (11 milyon dolar) neredeyse üçte biriydi. Aoki’den Takahaşi’ye gittiği tespit edilen ödeme ise 372 bin dolardı.

Takahaşi hakkındaki suçlamalar 2020 tarihli bir Reuters haberini de akıllara getirdi. Buna göre Takahaşi, olimpiyatların Tokyo’ya kazandırılmasında önemli rol oynayan lobi faaliyetlerinin merkezindeydi ve Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) üyesi Lamine Diack’ın desteğini kazandıran da kendisiydi. Senegalli eski IAAF Başkanı’nın desteği demek herhangi bir oylamada koca Afrika kıtasının desteği demekti. Takahaşi, Diack’a sadece Seiko saatler ve dijital kameralar gibi hediyeler verdiğini söylemiş ve bunların deyim yerindeyse ‘lobiciliğin şanından’ olduğunu ima etmişti. Hakkında başlatılan başkaca yolsuzluk ve rüşvet soruşturmaları sonrası 2015’te ev hapsine alınan 1933 doğumlu Diack, 2020’de dört yıl hapis cezası almış, 2021’de hayatını kaybetmişti.

İmparatorun torunu bile enselendi

Diack ve Tokyo 2020 bağlantılı rüşvet iddiaları Takahaşi’yle sınırlı değil. Zaten takdir edersiniz ki, olimpiyat gibi milyar dolarlık bir sektörde ‘rüşvet’ için Seiko saat komik kalır. Japonya Olimpiyat Komitesi ve IOC Pazarlama Komitesi Başkanı Tsunekazu Takeda -ki kendisi aynı zamanda Japonya’ya 45 yıl hükmeden İmparator Meiji’nin büyük torunudur- Tokyo 2020 için bir rüşvet planı oluştururken Fransız makamları tarafından yakalanmıştı. Takeda, Ocak 2019’da Singapur merkezli Black Tidings şirketine yapılan 2 milyon dolarlık ödemeler nedeniyle yolsuzlukla suçlandı. O, bu ödemelerin danışmanlık işinin karşılığı olduğunu savunsa da, Fransız yetkililer bunların aynı zamanda Black Tidings hesaplarıyla ilişkili olan, Lamine Diack’ın oğlu Senegalli Papa Massata Diack’a verilen rüşvetler olduğuna inanıyordu. Savcılara göre, Japonya’dan gelen ödemelerin gerçek adresi Baba Diack’tı. Takeda, 2019’un ortalarında Japonya Olimpiyat Komitesi’ndeki görevinden ayrılmak zorunda kaldı. Ancak görüldüğü üzere mızrak çuvala sığmayınca soruşturmaların, suçlamaların, operasyonların önü alınamıyor. Olimpiyat ve rüşvet deyince örnekler bununla sınırlı değil. Sadece 21. yüzyılda Sidney 2000, Salt Lake City 2002, Rio 2016, John Coates diye başlayıp sayfalarca devam edilebilir. Peki neden? Bir spor organizasyonu nasıl oluyor da bu kadar sık rüşvetle anılabiliyor?

Antidemokratik kurumların hazin sonu

Bu meseledeki bağlantıları doğru şekilde kurabilmek için her şeyden önce milyarlarca dolara hükmeden IOC’nin yapısına bütüncül bir bakış atmak lazım. IOC, kurulduğu tarihten bu yana bir elitler kulübü. İngiltere’nin yüzlerce yıllık aristokrat ‘centilmen kulüpleri’ gibi burası da sadece başka bir üyenin referansıyla üye kabul ediyor. Bu, her biri üst sınıfa mensup üyelerin yalnızca çıkar ilişkisi içerisinde oldukları ya da bu ilişkiyi kurabilecekleri başka ‘kodamanları’ kulübe davet ettikleri kapalı bir sistem oluşmasına neden oluyor. Kurumun ‘efsane’ başkanlarından, Nazi hayranı Avery Brundage’ın ‘demokratik olmamasıyla’ övündüğü bu sistem, hiçbir zaman ciddi bir iç denetimle karşılaşmıyor. 

Böylesi bir ortamda havuzdaki para büyüdükçe yolsuzluğun ve rüşvetin önüne geçilememesi şaşırtıcı mı? Jules Boykoff, ‘NOlympians’ kitabında “Yolsuzluk, aşırı yetki sahibi olma ve bazen kelimenin tam anlamıyla krallar gibi karşılanma beklentisinin olduğu iklimde filizleniyor” diyor. Tam da bu sebeple ‘rüşvet’ sadece IOC’nin değil, FIFA’dan UEFA’ya bu şemayı takip eden tüm spor kurumlarının derdi. Bu probleme bir anda nihai çözüm getirmek mümkün değil ancak işlerin az da olsa yoluna girmesi için sporseverlerin denetlenebilir, şeffaf, demokratik spor organizasyonları için ses çıkarmasının zamanı geldi de geçiyor.