Hazırlayan: Cevat Kriket

“Sevgili Seher’imiz, İstiklal’i desteklemek için stadyuma girdiği gerekçesiyle 6 ay hapis cezası aldı ve kendini yakarak öldürdü. O, yasa dışı olmasına rağmen bizi destekledi, peki biz onu desteklemek için ne yaptık? Hiçbir şey. Korkağız.” İstiklal Futbol Kulübü, 10 Eylül 2019

Seher Hüdayari, İran’ın en büyük kulüplerinden İstiklal’in taraftarıydı ve rejimin, kadınların stadlara girmesini yasaklayan politikasının muhalifiydi. Mart 2019’da Azadi Stadyumu’na erkek kılığında girerken yakalandı, 2 Eylül’deki duruşmasında da 6 ay hapis cezasına mahkûm edildi. Bu gerici yasağa ve başına gelenlere isyan ederek mahkeme çıkışında kendini yaktı, bir hafta sonra 9 Eylül’de hastanede hayatını kaybetti. İstiklal kulübünün renkleri dolayısıyla ‘Mavi Kız’ olarak anılan Seher’in ölümü, ülkede son 15 yılda gittikçe güçlenen ve cesaret kazanan kadınların stadyumlara girme mücadelesini dünyanın gündemine taşıdı. Tepkiler öylesine büyüdü ki, bu tip konularda omurgalı tutum takınmayı çoğu zaman beceremeyen FIFA dahi kayıtsız kalamadı ve İran göstermelik de olsa sınırlı sayıda kadının statlara girişine izin vermek zorunda kaldı. Önce milli maçlarla başlayan uygulama bu sezon başında lig müsabakalarına kadar genişletildi. 25 Ağustos’ta yine Azadi Stadyumu’nda İstiklal’in kadın taraftarları stadyumdaydı ve Arman-e Emrouz gibi gazeteler manşetlerini Seher’e ithaf etti: “Mavi kızlar tarih yazdı.”

‘Kadınların hakkı, Azadi’nin yarısı’

İran’da kadınların futbolun yanı sıra yüzme ve güreşi takip etmesi de yasak ve buna karşı mücadele 2005’ten beri daha örgütlü bir şekilde yapılıyor. O yıl Bahreyn’e karşı oynanan milli maçta beyaz başörtüleriyle Azadi Stadyumu’nun dışında toplanan kadınlar, “Kadınların hakkı, Azadi’nin yarısı” yazılı dövizleriyle taleplerini net şekilde ortaya koymuşlardı. Yalnızca seçilmiş bir grup kadının maçlara alınmasıyla ya da 300-500 kişilik sınırlamalarla yetinmeyeceklerdi. Bu absürt yasağı tarihe gömene kadar mücadele edeceklerdi. ‘Beyaz başörtülüler’ hareketini ilerleyen yıllarda ‘Sakallı Kadınlar’ ve ‘Özgürlük Kadınları’ takip etti. Kadınlar mücadeleyi farklı biçimlerle sürdürüyorlardı ve bunun bir yolu da erkek kılığında stada girmekti. Bunu başaran tüm kadınlar mutlaka stadyumda fotoğraf çektirip sosyal medyada yayınlıyor ve bu propagandayla hemcinslerine güç veriyordu. Nihai hedef tam özgürlüktü, erkek kılığına girmeye gerek kalmadan stadyumlara girebilmekti.

Seher Hüdayari’nin trajik ölümü mücadelede yeni bir aşamayı başlattı. Rejim, son olarak Mahsa Amini örneğinde gördüğümüz gibi sorumluluk üstlenmeyip suçu mağdura yıkmaya çalıştı. Hüdayari’nin bipolar bozukluğu nedeniyle intihar ettiğini öne çıkarmaya çalıştılar ama bu sadece rejimin fanatiklerini ikna edebildi. İran’da özellikle erkekler için kadınları özgürlük mücadelesinde yalnız bıraktıklarını kabullenme zamanıydı. Amini’nin ölümü sonrası İran halkının daha büyük bir kesiminin korku eşiğini aştığına tanıklık ettik. Kuşkusuz bunda en büyük pay futbol dahil toplumun her alanında kapıları zorlayan kadınlara ait.

Kapak fotoğrafı: MojNews/Wikimedia Commons (CC BY 4.0) Dövizde “İran’ın Mavi Kızı” yazıyor.