Hazırlayan: Cevat Kriket

Futbol, Brezilya’nın karmaşık demografisine en uygun spor olduğu keşfedildiğinden beri aynı zamanda tüm ulusu birleştirmesi beklenen bir enstrüman. Onun sayesinde milyonların bir araya gelmesi, normal hayattaki ayrıcalıkların ve yoksulluğun unutulması, yeşille tamamlanan sarı formanın kazandığı zaferlerle ülkeyi peşinde sürüklemesi arzulanıyor. 1950’lerin tutkulu, kalkınmacı yönetimlerinden 1960’lar ve sonrasındaki cuntalara ‘sarı forma’ (Canarinho-Kanarya) hep Brezilya’nın ‘başarabileceğine’ dair inancı ete kemiğe büründüren 1 numaralı politik yardımcı olageldi.* 

Ancak Brezilya’nın ev sahipliğindeki 2014 Dünya Kupası sürecinde Devlet Başkanı Dilma Rousseff’e karşı başlayan protestolardan beri forma farklı bir siyasi anlam da kazandı. 2013’te Dünya Kupası harcamalarına tepki gösterilen ilk kitlesel protestolarda rastlanan formalı eylemciler daha sonra ülke genelinde muhafazakarların ve sağın kendine mal ettiği bir simgeye dönüştü. 2018 seçimlerinde Jair Bolsonaro’nun mitinglerinde bayrakla bir görülen sarı forma her yerdeydi. Bolsonaro’nun kutuplaşmayı körükleyen politikası, dünya futboluna damga vuran formayı Bolsonaroculuğun değerleriyle özdeş hale getirirken, ülkenin yarısını da kendinden uzaklaştırdı. Bolsonaroculara göre ‘solcular bayrağa, dolayısıyla formaya saygı duymuyor’du.

Futbolcular da politik arenada

Kutuplaşmanın futbola yansıması formayla sınırlı kalmadı. Tarafını açıklayan futbolcular da keskin ve sert ifadeler kullandılar. Bunların arasında en meşhuru Neymar. Bolsonaro’dan vergi kaçakçılığı davasını kapatma sözü aldığı iddia edilen Brezilyalı yıldız, seçimlerin ilk turuna üç gün kala yayınladığı TikTok videosuyla tarafını ilan etmişti. Lucas Moura, Galatasaray’ın eski futbolcusu Felipe Melo, İtalya’da tecavüzle suçlandıktan sonra ülkemizde Sivasspor ve Başakşehir’de oynayan Robinho, Ronaldinho, Kaka ve bir zamanların solcusu, efsane golcü Romario, Bolsonaro’yu açıktan destekleyen isimler arasında yer alıyor. 

Ateşli Lula taraftarları arasında ise tarihin en iyi frikikçilerinden Juninho, eski milli takım teknik direktörü Vanderlei Luxemburgo, Socrates’in kardeşi, Sao Paulo ve PSG’nin eski maestrosu Rai ve Bayer Leverkusen’li Paulinho’yu sayabiliriz. Rai, Altın Top ödüllerinde yumruğunu kaldırarak kürsüden Lula’ya destek mesajı vermişti. AFP’ye konuşan spor tarihçisi Joao Malaia, futbolcuların Bolsonaro’nun zenginleri kayıran ekonomik politikalarının yanı sıra bireysel başarıya dayanan söylemiyle de daha kolay bağ kurduğunu söylüyor. 

Lula, formayı geri istiyor

Brezilya, 30 Ekim’de ‘Bolsonaro’ya karşı Lula’ seçimlerinin 2. turuna giderken seçim sürecinde Lula’nın vurgu yaptığı noktalardan biri ‘milli formanın gasbedilmesine karşı çıkmak’tı. BBC konuya dair haberinde Lula’yı destekleyen Ludmilla, Djonga, Anitta gibi şarkıcıların sahne performanslarını formayla verdiğine dikkati çekti. Bununla birlikte sarı formayı şimdiden tarihe gömenler de var. Örneğin futsal antrenörü Matheus Rocha, 2022 Dünya Kupası’nda Brezilya’nın mavi formayla şampiyon olmasını istediğini söylüyor. Milli takımı destekleyen taraftar oluşumu Movimento Verde e Amarelo (Sarı ve Yeşil Hareketi) ise formanın politik kutuplaşmada kullanılmasından rahatsız ve 2022 Dünya Kupası’nın bu bölünmüşlüğü sona erdirmesini umuyor.

*Sarı forma, ilk 1954 Dünya Kupası’nda giyildi. 1958 finalinde ev sahibi İsveç de sarı giydiği için kupayı kazanmak mavi formaya nasip oldu. 1962, 1970, 1994 ve 2002 şampiyonluklarında ise finalde hep sarı forma vardı.