Sayı: 1.076 - Ortalama okuma süresi: 6 dakika (1.613 kelime)

🌦️ Hafta sonu boyunca yurdun batısında parçalı bulutlu bir hava bekleniyor. Yurdun iç kesimlerinde cumartesi günü, doğu kesimlerinde ise pazar günü yağış var.

$: 32,21 📈 €: 35,02 📈 BIST 100: 10.643 📈 ₿: 67.234 USD 📈

# Sosyal medyanın gündeminde, ‘Arapça tabela’ tartışması var.

🎧 kapsül | günlük doz, tüm podcast platformlarında. Kapsül’ün uygulaması iOS ve Android’de. 

En fazla 1.5 çocuk

TÜİK'in 2023 yılı doğum istatistiklerine göre, Türkiye’de toplam doğurganlık hızı kayıtlara geçen en düşük seviyeye geriledi. 2008 yılında 4 kişi olan ortalama hanehalkı büyüklüğü, azalma eğilimi göstererek 2023 yılında 3.14 kişiye düştü. Bu sonuç, yalnız yaşayan fertlerden oluşan tek kişilik hanehalklarının oranıyla da ilişkili. 

Doğurganlık hızı, bir kadının yaşamı boyunca dünyaya getirdiği ortalama çocuk sayısını temsil ediyor. 2001 yılında 2.38 olan doğurganlık hızı, 2023 yılında 1.51’e düştü. Nüfusun yenilenme düzeyi 2.10 olarak kabul ediliyor. Ancak Türkiye’nin ‘kaba doğum hızı’, AB üyesi 27 ülkeden yüksek. 

Geçen yıl Türkiye’de 958 bin 408 bebek doğdu. Bu sayı 2022'de, 1 milyon 35 bin 795 olarak kayıtlara geçmişti.

Doğum oranlarının en yüksek olduğu yaş aralığı 25-29’a yükselirken doğum yapan kadınların ortalama yaşı 29.2 oldu. 

Doğurganlık hızının en yüksek olduğu iller Şanlıurfa, Şırnak ve Mardin; en düşük olduğu iller ise Bartın, Zonguldak ve Karabük. İlk doğumdaki ortalama anne yaşının en yüksek olduğu il 29 ile Artvin ve Tunceli, en düşük olduğu il ise 24.2 ile Muş.

‘28 Şubat Davası'nda 'darbeye teşebbüs' suçundan müebbet hapis cezası alan emekli askerler Fevzi Türkeri, Yıldırım Türker, Aydan Erol, Cevat Temel Özkaynak, Erol Özkasnak, Çetin Doğan ve Çevik Bir'in hapis cezaları, 'sürekli hastalık' ve 'kocama hâli' gerekçesiyle kaldırıldı. Tahliye olan isimlerden eski 1. Ordu Komutanı Çetin Doğan, “Af söz konusu değil. Doğrudan doğruya anayasal görevin cumhurbaşkanı tarafından geç olarak yerine getirilmesidir” dedi.

İstanbul’a su sağlayan barajlardaki doluluk oranı yüzde 82.24 oldu.

Aile hekimleri, raporlu kronik Hepatit B ve D, diyabet ve kardiyoloji ilaçlarını yazabilecek. 

Şarkıcı Kalben Sağdıç hakkında narkotik ekiplerinin yaptığı soruşturmanın ihbar sonucu başladığı ortaya çıktı. İhbarda, şarkıcının birçok kişiye uyuşturucu madde sağladığı iddia edildi. Kalben ifadesinde, İtalya gezisi sırasında bir arkadaşı tarafından gizlice çekilen video karşılığında kendisine şantaj yapıldığını söyledi.

politika

DEM Parti vekillerinin TBMM Genel Kurulu’ndaki protestosu (Depo Photos)

Karar çıkan ‘Kobani Davası’yla ilgili konuşan DEM Parti sözcüsü Doğan, "Bu dava bizim için yeni bir mücadelenin kavşağıdır" dedi. Doğan, ‘özgürlük ve demokrasi talebini dile getirmek’ için İstanbul, Diyarbakır ve Adana’da halk buluşmaları düzenleneceğini açıkladı. İBB Başkanı İmamoğlu, davayla ilgili “Adı ister Selahattin Demirtaş, ister Ahmet Türk olsun, bu insanları mahkûm etmek ülkeye hiçbir şey kazandırmaz” yorumunu yaptı. 

• Bitlis, Diyarbakır, Mardin, Tunceli, Batman, Siirt, Bingöl, Ağrı, Şırnak, Muş, Hakkari, Adana, Kars, Van ve İzmir’de toplantı, gösteri ve yürüyüşler dâhil olmak üzere her türlü eylem ve etkinlik dört gün boyunca yasaklandı. Diyarbakır’a girişler, ‘olası bir eyleme geldiği düşünülenler’ için dört günlüğüne kapatıldı.

AKP'den CHP’ye geçen Denizli BB’nin işlettiği kafe ve restoranlarda içki satılmasına karar verildi. Karar, belediyeye bağlı BELTAŞ’ın işlettiği beş tesisi kapsıyor.

Tolga Şardan'ın yazısı: “MİT'e de operasyon yapılması amaçlandığına yönelik bir iddia var.”

İsmail Saymaz’ın yazısı: “Üç-dört gün önceydi. İddiaya göre, Ankara Emniyet Müdürü Engin Dinç’in telefonu çaldı. Arayan, Adalet Bakan Yardımcısı Akın Gürlek’ti.”

kültür - yaşam

Victoria’s Secret’ın 2006 yılındaki Paris defilesinden. (Fotoğraf: Glamour)

Lüks iç giyim markası Victoria’s Secret altı yıl aradan sonra bu sonbaharda yeniden podyuma dönüyor. Şirket, tüm vücut tiplerini kapsamayan ürünlerine yönelik artan tüketici baskısı ve düşen satışlar nedeniyle 2019’daki defilesini iptal etmişti.

Nature Mental Health dergisinde yayımlanan çalışmaya göre yemeklerinde seçici olmayan yaşlı insanların beyin ve ruh sağlığı, tek düzen beslenenlere göre daha iyi durumda. Dünyanın en uzun ve geniş kapsamlı sağlık araştırmalarından biri olan çalışmada, 182 bin kişinin verileri kullanıldı. 

İngiltere’de 12 -13 yaşındayken HPV aşısı uygulanan gençler üzerinde yapılan bir araştırma aşının rahim ağzı kanseri vakalarını yüzde 90 oranında azalttığını ortaya koydu. Aşı, özellikle hastalığın daha sık görüldüğü düşük gelirli toplum kesimlerinde, daha fazla vakanın engellenmesine yardımcı oluyor.

• Dünyada 100’den fazla ülke HPV aşısını rutin aşılama programına almış durumda. Ankara BB’de mart ayından bu yana 30 yaş altı, İBB’de ise dünden bu yana 9-26 yaş arasındaki gençlere ücretsiz HPV aşısı uygulanıyor. 

Kapsül Kültür’ün bugünkü sayısı: ‘Eurovision: Namütenahi bir hayal kırıklığı’

dünya

Fotoğraf: ABD ordusu

ABD ve İngiltere tarafından Gazze’ye yardım ulaştırılması için kıyıdan birkaç kilometre açıkta inşa edilen yüzer iskele üzerinden ilk yardım konvoyları karaya ulaştı. ABD ordusu, 500 tonluk bu yardımın önümüzdeki günlerde Gazze’de olmasını bekliyor. Yardımın dağıtımını ise Birleşmiş Milletler’in Dünya Gıda Programı üstlenecek. 

• İspanya, İsrail için silah taşıyan gemilere limanlarını kapatıyor. İsrail ordusunun Gazze’ye yönelik saldırılarının ardından İsrail’e silah satışını durduran İspanya, ‘Marianne Danica’ isimli geminin Cartagena limanına yanaşma talebini reddettiğini duyurmuştu. Danimarka bayraklı söz konusu geminin Hindistan'dan İsrail'in Hayfa limanına 27 tonluk patlayıcı madde taşıdığı belirtilmişti.
• İsrail, Lahey’deki duruşmada, Refah’a yönelik askerî operasyonlarının Filistinli sivilleri değil, burayı kale olarak kullanan Hamas’ı hedef aldığını savundu.

Silahlı saldırıya uğrayan ve hayati tehlikeyi atlattığı açıklanan Slovakya Başbakanı Robert Fico, iki saatlik bir ameliyat daha geçirdi. Operasyonun Fico’nun iyileşmesi için umutları artırdığı belirtiliyor: “Sağlık durumunun hangi yönde ilerlediğini kesin olarak bilmemiz, birkaç gün daha alacak.” Öte yandan Fico’ya saldırı düzenleyen 71 yaşındaki şüphelinin evinde arama yapıldı. Yetkililer, henüz şüphelinin ismini resmî olarak açıklamadı.

Fransa’nın kuzeyinde yer alan Rouen’deki bir sinagogu ateşe vermeye çalışan bir kişi, polis tarafından vurularak öldürüldü. Şüphelinin, elinde bıçak ve demir çubukla kendisine ateş açan polis memurlarının üzerlerine yürüdüğü kaydedildi. Zanlı olay yerinde hayatını kaybetti. Yerel basın, polis memurlarının toplamda beş el ateş ettiklerini yazdı. 

ABD Adalet Bakanlığı, ülkede hâlihazırda 1. dereceden kontrollü madde olan marihuananın (esrar) derecesini, ‘daha az zararlı maddeler’ kategorisindeki 3. dereceye düşürmek için ilk adımı attı. Son 50 yılın en büyük reform girişimi olarak görülen teklif, ABD Başkanı Biden tarafından da destekleniyor: “Marihuanaya yönelik işe yaramayan yaklaşımımız nedeniyle birçok hayat tepe taklak oldu. Bu gibi tarihsel hataları düzeltmekte kararlıyım”. Uzun bir onay süreci geçirmesi beklenen teklifin yasalaşması hâlinde esrar, anabolik steroidler, ketamin ve testosteron ile aynı kategoride değerlendirilecek.

ABD’nin Teksas eyaletindeki ‘Black Lives Matter’ gösterileri sırasında bir kişiyi öldürmekten 25 yıl hapis cezası alan eski asker Daniel Perry, Teksas Valisi Abbott tarafından affedildi. Perry, kendisini savunduğunu söylemesine karşın, jüri suçlu olduğuna karar vermiş ve 25 yıl hapis cezası almıştı. Mahkeme belgelerine göre protestoların yerini arayan Perry, sosyal medya hesaplarından eylemcilere yönelik ölüm tehdidi içeren mesajlar atmıştı. Bölgenin Demokrat Partili Savcısı Jose Garza ise af kararını eleştirdi: “Kurul ve Vali, siyaseti adaletin üzerine çıkarttı ve hukuk sistemimizle dalga geçtiler. Kendilerinden utanmalılar.”

İtalya’nın kuzeyinde bulunan birçok şehirdeki yerleşim yeri, fırtına ve şiddetli yağışlar nedeniyle sular altında kaldı. Emilia-Romagna, Lombardiya ve Veneto bölgelerinde meydana gelen sellerde 15 kişinin hayatını kaybettiği açıklandı. Lombardiya'daki Borgo Mantovano'da bir yük treni saatte 150 ila 200 km arasında esen rüzgâr nedeniyle devrildi. Yerel yetkililer, bölgedeki yağmur yoğunluğunun 170 yıldır kaydedilmediğini söylüyor.

ekonomi

Fotoğraf: Rui Marinho / Unsplash

TBMM’de kabul edilen teklife göre vize işlemleri, aracı şirketlerden Dışişleri Teşkilatını Güçlendirme Vakfı’na devredilecek. 2023 yılında şirketlerin vizelerden geliri 4.4 milyar lira, Hazine’nin ise 1.1 milyar lira olarak kaydedilmişti.  

İsrail, Türkiye ile arasındaki serbest ticaret anlaşmasını feshedeceklerini ve Türkiye’den ithal edilen mallara yüzde 100 ek gümrük vergisi uygulayacaklarını duyurdu. Kabinenin onayına sunulacak bu karar, Türkiye’nin İsrail ile her türlü ihracat ve ithalat işlemini durdurması üzerine ‘misilleme’ olarak alındı.

İBB Başkanı İmamoğlu, Mali Hizmetler Daire Başkanı Vural’ın İGDAŞ’ın özelleştirileceğine ilişkin açıklaması hakkında “Müzakere edilmiş dahi değil. Bir bürokratın haddini aşan bir açıklaması olmuş” dedi. Ancak İmaoğlu İGDAŞ’ın ‘toplumcu ve kamucu anlayışla halka arz edilmesinin’ gündemde olacağını da belirtti.

Kamuda tasarruf kapsamında taşıt alımına sınırlama Resmî Gazete’de yayımlandı. Togg marka araçlar, üç yıl boyunca kamu kurumlarına taşıt alınamaması düzenlemesinden muaf tutuldu. Ayrıca Diyanet İşleri, kiraladığı Audi A8 aracının bu kapsamda iade edildiğini bildirdi. Diyanet’in envanterinde, kiralık araçlar hariç 408 taşıt bulunuyor. 

Ziraat Bankası tarafından genç ve kadın çiftçilere verilen kredi limitleri 1.5 milyon liradan 2.5 milyon liraya yükseltildi.

Merkez Bankası’nın mayıs ayı piyasa katılımcıları anketinde yıl sonu enflasyon beklentisi yüzde 44.16’dan yüzde 43.64’e, dolar/TL beklentisi ise 40.01’den 38.78’e geriledi. Hazine ve Maliye Bakanı Şimşek: “Beklentilerdeki iyileşme, enflasyon ataletinin kırılmasında ve kalıcı fiyat istikrarının sağlanmasında çok önemli.”

Türkiye genelinde nisan ayında konut satışları geçen yıla göre yüzde 11.8 azalarak 75 bin 569 oldu. Bu, Mayıs 2021'den bu yana en düşük aylık satış. Yabancılara yapılan konut satışları ise yüzde 50.3 azalarak 1.272 adet oldu; satışlar en fazla Antalya, İstanbul ve Mersin’de gerçekleşti. İstanbul’da mart ayında konut fiyat artış hızı yavaşlarken Ankara’da hızlandı. 

• Türkiye vatandaşlarının bu yılın ilk üç ayında yurtdışında gayrimenkul alımları geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 62 artışla 597 milyon dolara ulaştı.

Emeklilerin, yaz aylarında uygun olan KYK yurtlarında bir ay boyunca ücretsiz konaklayabileceği, Gençlik ve Spor Bakanlığı bünyesindeki tesisleri de ücretsiz kullanabileceği açıklandı. Ayrıca tüm illerdeki kamuya ait öğretmenevleri ve konukevlerinde emeklilere yüzde 15 indirim sunulacak.

📝 BBC analizi: ‘ABD’de tırmanan fabrika inşaat harcamaları ne gösteriyor?’

spor

Fotoğraf: Stefanos Kyriazis / Depo Photos

Yunanistan Süper Ligi ekiplerinden Panathinaikos’taki Fatih Terim dönemi altı ay sürdü. PAOK karşısındaki 4-1’lik yenilginin ardından şampiyonluk şansını yitiren Yeşil-Beyazlılar, karşılıklı anlaşarak Terim’le yollarını ayırdı. Terim, Panathinaikos ile çıktığı 26 karşılaşmada 14 galibiyet, 6 mağlubiyet ve 6 beraberlik yaşarken, maç başına 1.85 puan ortalaması yakaladı. Takımı, kalan maçlarda Terim’den önceki teknik direktör İvan Yuvanoviç’in yardımcısı Hristos Kontis yönetecek.

Feyenoord Teknik Direktörü Arne Slot, gelecek sezon Premier League ekiplerinden Liverpool’u çalıştıracağını duyurdu. Slot, sezon sonunda takımdan ayrılacak olan Alman teknik direktör Jürgen Klopp’ın koltuğunu devralacak. 2021’den bu yana Feyenoord’u çalıştıran 45 yaşındaki Hollandalı teknik adam, geçen sezon lig şampiyonluğunu, bu sezon ise Hollanda Kupası'nı kazandı.

Spor ekranı: Antalyaspor-ADS (20.00/beIN Sports 1), Galatasaray-Karşıyaka (20.30/beIN Sports 5), Jerry-Paul (21.30/S Sport), Pacers-Knicks (03.30/S Sport).

kapsül öneriyor

Fragmanlarıyla bu hafta vizyona giren filmler ve Altyazı’nın yıldız tablosu.  

Portishead vokali Beth Gibbons’ın solo albümü: ‘Lives Outgrown’

Çevrimiçi flört pratiklerini araştıran akademisyen Gözde Cöbek anlatıyor: “Aşk anlam değiştiriyor.” 

Serdar Kuzuloğlu’nun yazısı: ‘Tarihin en merhametsiz patronu’

‘Ayhan Sicimoğlu ile Renkler’ bölümü: ‘Madrid’  

Kolombiyalı yazar Gabriel Garcia Marquez’in oğlu Gonzalo Garcia Barcha ile söyleşi: “Kitapta ana karakter bir noktada, ‘İyi her neyse, bütün erkekler boktur’ diyor. Eminim birçok kadından, bu tür analizleri birçok kez duymuştur. Dramı bir kadının deneyimiyle görüyoruz.”

günün sözü

“Katiyen ‘Evet’ ya da ‘Hayır’ kelimesini kullanmayacaksınız. Sözle cevap vereceksiniz, başınızı emme basma tulumba gibi sallayarak cevap vermeyeceksiniz.”

89 yaşında hayatını kaybeden sunucu Erkan Yolaç’ın TRT’de klasikleşen ‘Evet-Hayır’ yarışmasındaki giriş sözleri.