Sayı: 1.241 - Ortalama okuma süresi: 6 dakika (1.413 kelime)

🌧️ İstanbul'da hava sıcaklıklarının mevsim normallerine düşmesi bekleniyor. Marmara, Ege ve Karadeniz’in batısında yağmur görülecek. Diğer bölgelerde sisli ve parçalı bulutlu hava hâkim olacak. 

$: 35,41 📉 €: 36,29 📈 BIST100: 10.072 📈₿: 93.312 USD 📉

# Sosyal medyanın gündeminde, ‘kırmızı kart’ kampanyasına gelen eleştirilere “Birileri sosyal medyadan, birileri oturdukları sıcak evlerinden burun büküp ‘Ne yapacaksınız?’ diyor” yanıtını veren CHP lideri Özel var. 

🎧 kapsül | günlük doz, tüm podcast platformlarında ve YouTube’da. Kapsül’ün uygulaması iOS ve Android’de.

*us gazeteci *us

Bugün, 10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü. Türkiye’deki gazeteciler, 212 sayılı Basın Kanunu'nun yürürlüğe girdiği 1961’de kabul edilen Çalışan Gazeteciler Günü'nde, kutlamadan ziyade çalışma koşulları ve özgürlüklerinin kısıtlandığını anlatan haberleri yazmakla meşgul.

Ulusal ve yerel basında çalışan 350 gazeteci ile 'mesleki memnuniyet' araştırması yapan Ankara Üniversitesi öğretim üyesi Çağrı Kaderoğlu Bulut, "Gazetecilik artık en güvenilmez ilk beş meslek arasında. Ara kademe gazeteciler hızla mesleklerinden ayrılıyorlar. Çünkü çok uzun saatler, düşük ücretlerle çalışıyorsunuz" diyor.

Araştırmaya göre gazetecilerin yüzde 65'i, günde 9 ila 12 saat çalışıyor. Gazetecilerin yüzde 90'ının haftalık çalışma süresi, 40 saatin üzerine çıkıyor. Gazetecilerin yüzde 82.2'si, aldığı ücretin emeğinin karşılığı olmadığını düşünüyor. Aldığı ücretle geçimini sağladığını söyleyen gazetecilerin oranı ise yüzde 9.8.

Gazeteci Faruk Bildirici’nin araştırması, geçen yıl gazetecilerin ‘ara zam’ almadıklarını ortaya koymuştu. 

Basın Kanunu'na tabi çalışan gazetecilerin oranı yüzde 40.2, basın kartı sahibi olan gazetecilerin oranı ise yüzde 38.7.

'Sansür yasası' olarak bilinen düzenlemeye eklenen 'halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma' maddesi gerekçe gösterilerek gazetecilere yönelik başlatılan soruşturma, gözaltı ve tutuklamalar devam ediyor. 

Ortak bir açıklama yapan gazetecilik meslek örgütleri, çalışma şartlarına ilişkin öncelikli talepleri şu şekilde sıraladı: "Yıpranma hakkı düzenlenmeli. Mesleki gerekçeyle haklı fesih hakkı uygulanmalı, istifa hâlinde kıdem tazminatı güvenceye alınmalı. Basın İş Kanunu’nun genel iş kanunu ile birleştirilmesi hazırlığından vazgeçilmeli. Aylık ücretimizin peşin ödenmesi sağlanmalı, haftalık çalışma süresi 40 saat olmalı. Ödenmeyen fazla mesailerimize 'ek faiz' kuralı uygulanabilir hale getirilmeli. Kadın gazetecilerin çalıştırılması teşvik edilmeli, hamilelik ve doğum nedeniyle işten çıkarma yasaklanmalıdır. Doğum sonrası ücretli izin ve emzirme dönemi SGK prim desteği, güvence altına alınmalı."

Dahası

Ev hapsi cezası alan gazeteci Özlem Gürses anlatıyor: “Soruşturma bitene kadar Sözcü TV ile ilişiğimi kesmek istedim. Yönetim ‘Tam tersi biz yayınlara aynı şekilde evinden devam edeceğiz’ dedi.”

Gazeteci Deniz Arman’ın kuru fasulye tarifi verdiği 32. Gün dosya haberi (1994): ‘Türkiye'de Basın Özgürlüğü’ 

Gazeteci Hrant Dink’in öldürülmesine ilişkin kamu görevlilerinin yargılandığı ve Yargıtay’ın 15 sanık yönünden bozduğu dava, bir sanığın savunmasının alınamaması sebebiyle 7 Şubat’a ertelendi. Cinayete ilişkin devam eden ve Dink’in katili Ogün Samast’ın da yargılandığı ‘örgüt adına suç işleme’ suçundan açılan davada ise karar çıktı. Mahkeme heyeti, zamanaşımı nedeniyle davanın düşürülmesine karar verdi. 

Türkiye Kadın Dernekleri Federasyonu’nun oluşturduğu ‘ev içi acil yardım hattı’, geçen ay 294 çağrı aldı. Yeni kayıt açılan 71 şiddet vakasının 46'sını ‘ev içi şiddet’ oluşturdu. Şiddete maruz kalanların yüzde 97’sinin kadın olduğu belirtilen rapora göre, en çok aramanın nedeni yüzde 42 ile ‘eş şiddeti’. Şiddet dağılımında ise 39.36 ile ‘duygusal şiddet’ ilk sırada.

Rekabet Kurumu’nun menajer ve oyuncu ajanslarına yönelik başlattığı soruşturmanın, 2018’de bazı yapımcıların menajerlere verdikleri yüzde 20’lik komisyonu yüzde 10’a indirme kararı almaları olduğu ortaya çıktı. Gazeteci Birsen Altuntaş’ın haberine göre, bunun üzerine bir WhatsApp grubu kuran ajanslar, bu yapımcıları boykot etme aldı. Grup, zaman içinde işlevini yitirdi ancak Rekabet Kurulu bu yazışmaları yasadışı bulup soruşturma başlattı. ID İletişim’in kurucusu ve ortağı menajer Ayşe Barım hakkında ayrı bir soruşturma başlatıldı. Savcılık, Barım hakkındaki sosyal medya paylaşımları ve iddiaların kabul edildiğini açıkladı.

politika

Fotoğraf: Gazete Duvar

Mersin'in Akdeniz ilçesinin DEM Partili belediye eş başkanları Hoşyar Sarıyıldız ve Nuriye Arslan ile dört belediye meclisi üyesi gözaltına alındı. Belediyeye kayyum atanıp atanmadığıyla ilgili olarak resmî bir açıklama yapılmadı ancak partinin milletvekili Ali Bozan, polislerin kendisine kayyum atandığı bilgisini de verdiğini söyledi. Bozan, dosyaya gizlilik kararı getirildiğini ve 24 saat avukat görüş yasağı olduğunu aktardı. DEM Parti, söz konusu soruşturmanın 2024’e ait olduğunu duyurdu.

Saadet, DEVA ve Gelecek partilerini tek çatı altında toplayan Yeni Yol Partisi kuruluş dilekçesini İçişleri Bakanlığı'na verdi. Partinin genel başkanı, geçmişte Anayasa Mahkemesi üyeliği yapan Celal Mümtaz Akıncı oldu. Akıncı, DEVA Parti üyesi. 

MHP lideri Bahçeli’nin çağrısıyla başlayan sürecin ardından PKK lideri Öcalan’la görüşen DEM Parti heyeti, yarın (11 Ocak) Edirne Cezaevi’nde Demirtaş’ı ziyaret edecek. Aynı gün Diyarbakır’da olacak Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ilk kez sürece ilişkin mesaj vermesi bekleniyor. BBC Türkçe’nin kulis haberine göre, DEM Parti içinde “Devlet, çok profesyonel ve topyekûn işe destek veriyor demek zor. Bahçeli daha doğru bir yerde duruyor” tespiti yapıldı. 

Orhan Uğuroğlu’nun kulis yazısı: “Eğer devletin şartları uygulanırsa Öcalan’a ve 25 yılını dolduran tüm müebbet hükümlülerine Umut Hakkı için hukuki düzenleme yapılacak.”

İBB Başkanı İmamoğlu, başkanı olduğu Türkiye Belediyeler Birliği heyetinin Şam’a yapacağı ziyaretin iptal edildiğini açıkladı. Şam Valiliği’nin kararı doğrultusunda heyetin ziyareti, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Şam’a gitmesinin ardından yapılacak. 

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 2021’deki KKTC ziyaretinde ‘gecekondu’ olarak nitelendirdiği KKTC Cumhurbaşkanlığı konutu yerine inşa edilen ‘Cumhurbaşkanı Sarayı, Cumhuriyet Meclisi ve Millet Bahçesi Külliyesi’ tamamlandı. 4.5 milyar liraya tamamlanan yapının ay sonunda kullanımda olması ve Erdoğan tarafından açılması bekleniyor.

kültür - yaşam

Fotoğraf: Unsplash

Dünya, geçen yıl şimdiye kadar kaydedilen en sıcak yılı yaşadı ve küresel ısınma ilk kez +1.5°C eşiğini aştı. BM Paris İklim Anlaşması, küresel ısınma sınırını, ‘geri dönülmez eşik olarak tanımlanan 2°C'nin çok altında tutma’ ve ‘1,5°C’yi aşmama’ hedefini içeriyor. Antarktika'da üst üste ikinci yıldır rekor veya rekora yakın düşük değerlere ulaşıldı. Kutup bölgeleri hariç, yıllık ortalama deniz yüzeyi sıcaklığı da 1991-2020 ortalamasına göre 0.51 °C artarak 20.87 °C ile rekor kırdı.

Yunanistan’da turizm amaçlı ve genellikle kısa süreli konaklamalar için eve dönüştürülmüş depoların, penceresi olmayan bodrum katlarının yasaklanması parlamentoda görüşülüyor. Turizm Bakanı Kefalogianni, kiralamaya uygun mekânları "Ev olarak inşa edilmiş olması, güneş ışığı alması ve havalandırma imkanının bulunması gerekiyor" sözleriyle tarif etti. Başkent Atina'nın Kolonaki, Koukaki ve Exarchia semtlerinde kısa dönemli kiralamalar bir yıl süreyle yasaklanmıştı. Yunanistan'a geçen yıl 35 milyon turist geldiği düşünülüyor.

dünya

Fotoğraf: Depo Photos

ABD'nin Los Angeles kentinde devam eden orman yangınlarında hayatını kaybedenlerin sayısı 10'a yükselirken, sayının artmasından endişe ediliyor. Yangınlar hızla yayılırken, sert rüzgar ve kurak hava koşulları kontrol çabalarını zorlaştırıyor. 10 binden fazla yapının tamamen yok olduğu yangın için 300 asker, güvenliği sağlamak ve tahliye edilen mahallelerde düzeni korumak için görevlendirildi. Başkanlık görevini devralmaya hazırlanan Trump, "Hâlen kontrol sıfır” dedi. Kent sakinleri, yerel yetkilileri, hazırlıksız kalınması ve yetersiz müdahale nedeniyle eleştiriyor. Kentin belediye başkanı Karen Bass, yangın sırasında şehir dışındaydı. Bass, fırtına nedeniyle havadan söndürme desteği alamadıkları için yangının büyüdüğünü söyledi. Kent genelindeki hortum takılabilen su musluklarının etkisiz kalması da tartışılıyor. Söndürmede hayati önemde olan bu musluklardan bazı durumlarda basınçsız su akarken bazı durumlarda hiç su akmadı.

Fransa Cumhurbaşkanı Macron, Suriye'deki Kürtleri yalnız bırakmayacaklarını söyledi. Omurgasını YPG’nin oluşturduğu Suriye Demokratik Güçleri yöneticisi İlham Ahmed de Suriye-Türkiye sınırının 'ABD ve Fransız kuvvetlerince güvence altına alınabileceğini' savundu. Dışişleri Bakanı Fidan, "Bu konuda bizim muhatabımız ABD'dir. Diğerlerini muhatap almıyoruz" yanıtını verdi. Fidan daha önce "PKK/YPG terör örgütü Suriye'den çıkmazsa askeri harekat yaparız" demişti.

BBC derlemesi: 'Trump, Panama Kanalı, Grönland ve Kanada'yı neden tehdit ediyor?'

İran’da 'casusluk' suçundan tutuklu İsviçreli John Bachet’in cezaevinde intihar ettiği açıklandı. Başyargıç, hapishane yetkililerinin mahkumu kurtarmak için devreye girdiğini, ancak çabalarının işe yaramadığını savundu. 

ekonomi 

Fotoğraf: Unsplash

195 ülkeye vizesiz giriş imkânı sağlayan Singapur pasaportu, ‘dünyanın en güçlü pasaportu’ oldu. İkinci sırada Japonya yer alırken Türkiye ise 116 ülkeye vizesiz girişle 46. sırada. 106 sıranın bulunduğu endekste bazı ülkeler aynı sırayı paylaşıyor. Özellikle ilk 10 sırada aynı puana sahip birçok ülke var. ABD’nin dokuzuncu, BAE’nin 10. sırada yer aldığı listenin 10 sırasına büyük ölçüde Avrupa ülkeleri hâkim.

TÜİK verilerine göre işsizlik oranı, bir önceki aya göre 0.1 puan azalarak yüzde 8.6’ya düştü. 15 ve daha yukarı yaştaki kişilerde işsiz sayısı 3 milyon 72 bin kişi oldu. Haftalık ortalama fiili çalışma süresi ise 42.9 saat.

Sözcü'nün kulis haberine göre, köprü ve otoyol ücretlerine yüzde 43.93 oranında zam yapılacak. 

Tesla, SpaceX ve X’in sahibi işinsanı Elon Musk, yapay zekâ modellerini eğitmek için kullanılabilecek yüksek kaliteli eğitim verilerinin yetersiz olduğu ve kamuoyuna açık verilerin neredeyse hepsinin kullanıldığını söyledi. Kısa bir süre önce OpenAI ekibinin eski üyesi Ilya Sutskever da yapay zekâ sektörünün ‘veri zirvesine’ ulaştığını söylemişti. 

spor

‘The Day of the Jackal’ dizisinden

Fransız L'Equipe gazetesi, Paris 2024’te 10 metre havalı tabanca kategorisinde gümüş madalyaya uzanan Yusuf Dikeç’le yapmak istediği söyleşi karşılığında 30 bin euro istediğini açıkladı. Habere göre, Dikeç ayrıca şu şartları sundu: “Askeri hayatı ve spor dışında kim olduğuna dair anlamaya çalışan sorulara izin yok. Yayınlanmadan önce kontrol edilecek. Fotoğrafların mülkiyeti Dikeç'e ait kalacak”. Dikeç, SkyShowtime platformunun dizisi ‘The Day of the Jackal’ın tanıtım videosunda yer aldı.  

Spor ekranı: Efes-Asvel (20.30/SSport), Dortmund-Leverkusen (22.30/beINSports3), Lazio-Como (22.45/SSport), Aston Villa-West Ham (23.00/TRTSpor), Pacers-Warriors (03.00/SSport). 

kapsül öneriyor

Fragmanlarıyla bu hafta vizyona giren filmler.

Can Kazaz’ın yeni teklisi: ‘Ne Biçim Yalnızlık’

BBC dosyası: Halide Edib'in Londra günleri: Neden İngilizce ve Türkçede farklı yazıyordu?

Dilara Koçak’ın yazısı: ‘2025 gıda trendleri neler söylüyor?’ 

bantmag. seçkisi: '2024'ün en iyi 10 komedi dizisi'

Old Istanbul Guide arşivinden: 'İstanbul’un sokaklarından insan manzaraları (1988)'

günün sözü

“Dürüst olmak gerekirse, ölüyorum. Beni rahat bırakmalarını istiyorum” 

Yemek borusundaki kanserin karaciğerine yayıldığını ve kronik hastalıkları nedeniyle tedavi olmayı reddettiğini söyleyen Uruguay’ın eski devlet başkanı 89 yaşındaki José Mujica (Pepe).