Sayı: 60 - Ortalama okuma süresi: 5 dakika (1.539 kelime)

Şu 'kuruş istemeden' meselesi  

Hazırlayan: Gülşah Görücü

“Siyasi hegemonyanız bitti, kültürel hegemonyanız da bitecek...” Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Altun’un 5 Temmuz 2018’den bir paylaşımıydı bu cümle hatırlarsınız. Unutuyoruz, ancak o yıllar, OHAL yıllarımızdı. 15 Temmuz darbe girişiminin ardından, 21 Temmuz 2016 tarihinde ilan edilen ve üç ay aralıklarla yedi kez uzatılan olağanüstü hâl, Temmuz 2018’de sona ermişti. Kültür etkinliklerinin baskılandığı o dönemin üstüne bir de pandemi şartları eklenince, finansman yaratma zorluğu, sansür ve yasaklar derken zaten kan kaybeden kültür sanat evrenimiz yıllardır birçok iptale ve ertelenmeye tanıklık etti.

Fotoğraf: Depo Photos

Durum tahlilini, dört yıllık krizler projeksiyonuna ya da AKP iktidarının yönetimde olduğu devlet kültür sanat politikalarına bakarak yapmak faydasız, zira içerisinde yaşadığımız bu kültür endüstrisinin kırılganlığı ve devlet ile özel sermaye arasındaki ‘ayrılsak da beraberiz’ antlaşması Cumhuriyet’in kuruluşundan bugüne kadar süregelmiş kültürün hasta finansman yapılanmasıyla ilgili. 

Fillerin birtakım iktidarlar, sanatın ve sanatkârın da çimen olduğu memleketimizde kimin ezildiğine şaşırmadığımız bir hafta daha yaşadık. Geçen hafta gündem olan 60. Altın Portakal Film Festivali’nin iptali ve İstanbul Modern’in değişen halk günü uygulaması aslında bize bu hasta yapılanmanın en bariz örneklerini sunuyor. Devlet veya özel sermaye fark etmeksizin, ‘kamu yararı’ memlekette gün geçtikçe unutulan bir kavram hâline geliyor.

Altın Portakal’dan İstanbul Modern’e

Fotoğraf: Eczacıbaşı

‘Kanun Hükmü’ adlı belgesel film üzerinden başlayan tartışmalar sonucunda Antalya Altın Portakal Film Festivali iptal edildi. Festival ‘Sonsuza Kadar’ sloganıyla düzenlenecekti ancak olamadı. Kültür Bakanlığı, sinemacılar ve yerel yönetimler arasında daha önce görmediğimiz bir restleşme ardından festival, Cumhuriyet’in 100. yılında iptal edilen diğer festivaller arasına katıldı. Antalya BB Başkanı Böcek, iptal ettikleri 60. Altın Portakal Film Festivali’ni 2023 bitmeden yeni bir sanat ekibiyle bakanlıklardan kuruş istemeden, Cumhuriyet’in 100. yılında 31 Aralık’a kadar yapacaklarını açıkladı. Tartışmalar sönümlenirken konu döndü dolaştı, kamu yararı unutuldu, ‘kuruş meselesi’ne indirgendi.

Galataport güvenliğinden geçilerek ulaşılan, yeni yüzüyle katılımcı ve kapsayıcı kamusal sanat alanı ol(a)mayan İstanbul Modern eleştirileri ise devam edeceğe benziyor. İstanbul Modern, ‘Sizin Perşembeniz’ sloganıyla her perşembe 11.00-17.00 saatleri arasında ücretsiz halk gününe getirdiği yeni düzenlemeyle ziyaret saatlerini 10.00-14.00 olarak değiştirdi. Yani bu örnekte de kamu yararı değil, sermayenin yararı gözetildi. Böyle olmamalıydı çünkü modern sanat müzeleri ve genel olarak kamu yararına açılan ve varlığını sürdüren müzeler, yalnızca kendi duvarları içerisinde tasarladıkları sergi-atölye-söyleşi programlarıyla ya da müze dükkânları, kafeleri ve kütüphaneleriyle var olmazlar.

Sanat İşçileri Koalisyonu’nun MoMA’da Guernica resmi önünde gerçekleştirdiği eylem (1970)

Müzeler kamusal alanlardır ve bulundukları mahalleyle ve alanı paylaştığı halkla sanatı bir araya getirirler. Halk yoksa, müze de yoktur, kamu yararına bir hizmet de. Dünyanın tüm müzelerinde uygulanan, ‘Ücretsiz Halk Günü’ uygulaması ise, New York’lu sanatçı inisiyatifi ‘Sanat Emekçileri Koalisyonu’nun dünyadaki müzelerin ruhsuz işleyişine karşı geliştirdiği bir dizi eylemin sonucu kazanılmıştır. Uygulama 1970 yılında New York müzelerinde yürürlüğe girmiş ve yaklaşık 60 senedir, Türkiye dahil birçok ülkedeki müzelerde ücretsiz halk günü uygulanmaktadır. Ancak İstanbul Modern, halk günü için kısıtladığı ziyaret saatleriyle, bir şekilde bu kazanımı artık tanımadığını açıkladı ve konu ‘kuruş meselesi’ne indirgendi.

Güncel bu iki örnekte de olan biten çok net görünüyor aslında: Kültürel hegemonya meselesi oldu mu sana ‘kuruş istemeden’ meselesi. İster misin bu kültürel hegemonya ‘kuruş meselesi’ derdinden kendi başını yesin? Zira Cumhuriyet ilkeleriyle temelleri atılmış, Altun’un bahsettiği bu ‘kültürel hegemonya’ bitmiyor. Cumhuriyet’in 100. yılında iktidar, paydaşlarıyla birlikte kendi kültür sanat içeriğini yaratamadıkça bitmeyecek gibi görünüyor. 

bugünkü destekçimiz

Brand Week Istanbul bu yıl da farklı coğrafyalardan liderleri izleyicisi ile buluşturacak.

8 dalda Oscar kazanan “Slumdog Millionaire” filminin uyarlandığı Q&A kitabını yazan Vikas Swarup, bu yılın dikkat çeken isimlerinden biri. Kaleme aldığı bu eser 43 dilde yayınlandı ve film versiyonu En İyi Uyarlama Senaryo ve En İyi Film de olmak üzere 8 Oscar da dahil 70'ten fazla ödül kazandı.

Brand Week Istanbul'da Kapsül aboneleri Ekim ayı sonuna kadar geçerli özel indirimden faydalanabilecek. %20 erken kayıt indirimine ek %10 indirim fırsatından yararlanmak için kullanabileceğiniz kod: KAPSUL30

haber turu

Şanlıurfa’da yer alan ve yaklaşık 12 bin yıl öncesine tarihlenen Göbeklitepe ve Karahantepe’den paylaşılan yeni buluntular bu hafta Türkiye’nin arkeoloji gündemindeydi. Göbeklitepe’de renk pigmentleri olan gerçek boyutlu bir yaban domuz heykeli, Karahantepe’de 2.3 metre büyüklüğünde bir insan heykeli, ‘H’ şeklinde bir sembol, bir hilâl, iki yılan ve üç insan yüzü olduğu tahmin edilen süslemelere sahip bir seki ortaya çıkarıldı. Söz konusu buluntuların, başta Kültür ve Turizm Bakanlığı iletişim kanalları olmak üzere ana akım medya kanalları tarafından sansürlenerek yayınlanması tartışma konusu olmaya devam ediyor. Karahantepe’de bulunan ve elleriyle penisini tutan heykelin penis kısmı yayınlanan fotoğraflarda yer almıyor.

Haluk Bilginer ve Angeline Jolie’yi beyazperdede yan yana göreceğimiz günler yakın. Senaryosunu Peaky Blinders’ın yaratıcısı Steven Knight’ın yazdığı ve Pablo Larrain’i yönetmen koltuğunda göreceğimiz film ‘Maria’, Yunan asıllı ABD’li soprano sanatçısı Maria Callas’ın 1970’lerde Paris’te geçirdiği günlerini konu ediniyor. Filmde Jolie Callas’ı, Bilginer ise İzmir Karataş doğumlu ve Yunan asıllı armatör Aristotle Onassis’i canlandıracak. Onassis’in ilişkileri süresince Callas’a şiddet uyguladığı biliniyor. Callas’ın yaşadığı ihanet sonrası hırpalanmış yalnızlığını izleyeceğimiz filmin yayın tarihi yakında açıklanacak. 

British Museum, geçen ağustos ayında, koleksiyondaki yaklaşık 2 bin eserin çalınmış, kaybolmuş veya hasar görmüş olduğunun tespit edildiğini duyurmuştu. O günden bu yana işler iyice arapsaçına döndü. Müzede eserleri olan ülkeler seslerini yükseltmeye başladı. Eserlerini geri isteyen ülkeler arasında Yunanistan, Çin ve Nijerya var. Müze, kayıp veya çalınan eserlerin kurtarılması için eserlere dair bilgiler paylaştı ve hepimizden yardım istedi. 

Türkiye’nin en büyük sanat fuarı Contemporary Istanbul, bu sene kötü anılar biriktirdi. Ziyaretçilerine konforlu bir alan yaratamaması, alan içi misafir rotasyonunun sağlıklı yapılandırılmaması, tuvalet alanlarının amatörlüğü eleştirileri üzerine fazla yağış eklenince bu sene Contemporary İstanbul’da maalesef tatlar kaçtı. Tersane İstanbul’da sanatseverlerle buluşan Contemporary İstanbul’un fuar alanında su baskını yaşandı. Konuya dair yapılan açıklamada, tüm tadilatların gerçekleştirildiği ve herhangi bir mağduriyetin yaşanmadığı aktarıldı.

Fotoğraf: GUAP

Beyoncé, ‘RENAISSANCE: A FILM BY BEYONCÉ’nin 1 Aralık’ta sinemalara geleceğini duyurdu. Beyoncé’nin olağanüstü başarı yakalayan ‘Rönesans Dünya Turu’ yaklaşık 3 milyon biletli izleyiciye ulaşmış, sekmeyen performans ve prodüksiyon kalitesiyle Beyoncé ve ekibinin ne tür bir yaratıcı zihniyete sahip olduklarını ve bunu nasıl bir sıkı çalışma ile yoğurduklarını bir kez daha göstermişti. 

Türkiye İş Bankası’nın sanat koleksiyonunun sergileneceği Türkiye İş Bankası Resim Heykel Müzesi, Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. yaşını kutlayacağımız 29 Ekim’de kapılarını sanatseverlere açacak. İstiklal Caddesi’nde uzun yıllar Türkiye İş Bankası’nın Beyoğlu şubesi olarak hizmet veren bina, Cumhuriyet’in 100. yılına bir armağan mahiyetinde, 1940’lı yıllardan itibaren titizlikle biriktirilen Türkiye İş Bankası Sanat Eserleri Koleksiyonu’na ev sahipliği yapacak. Müze müdürlüğü görevini ise sanat tarihçisi Ayşe Canan Atlığ üstlenecek. Osman Hamdi Bey’den İbrahim Çallı’ya 1.000’e yakın sanatçının 2 bin 500’den fazla eserini çıplak gözle görme şansına erişeceğimiz müze, kalıcı koleksiyonun yanı sıra geçici sergilere de ev sahipliği yapacak.

Filmekimi programı açıklandı. Festival, İKSV tarafından 22. kez 13-22 Ekim 2023 tarihlerinde düzenleniyor. İstanbul’da 13-22 Ekim, İzmir’de ise 20-22 Ekim tarihleri arasında gerçekleşecek festival Cannes’dan Venedik’e uluslararası festivallerde dünya prömiyerini yapan filmleri sinemaseverlerle buluşturuyor. Poor Things, Perfect Days, Anatomy of a Fall ve The Zone of Interest festival favorileri arasında. Festival biletleri, bugün sabah başlayan Lale Kart üyeleri için indirimli ön satışların ardından 7 Ekim 10.30’da genel satışa açılacak.

• Filmekimi programınızı çıkarırken kulağa küpe: ‘Melikşah Altuntaş’tan hangi filmlere gitmeli?’

İBB iştiraki Kültür AŞ, Cumhuriyet’in 100. yılına özel olarak işletmesindeki müzelerde yeni bir kampanya başlattı. Dün başlayan kampanya itibarıyla 100 gün boyunca Yerebatan Sarnıcı, Şerefiye Sarnıcı, Miniatürk ve Panorama 1453 Tarih Müzesi’ni sabah 11.00’e kadar ücretsiz ziyaret edebilecekler. Kampanyadan yararlanmak için Radar İstanbul üzerinden alınan kodun müze girişlerinde gösterilmesi gerekiyor.

• Kapsül Pazar’da Emrah Temizkan’ın yazıları: ‘Esrarengiz: Yerebatan Sarnıcı’, ‘Yeraltında unutulan: Şerefiye Sarnıcı’

nerede ne var?

Fotoğraf: Arkitera

Mimar Sinan’ın eşsiz eserlerinden Zeyrek Çinili Hamam, 13 yıl süren restorasyon çalışmaları ardından ‘Kalıntıların Şifası’ sergisiyle sanatseverleri ağırlıyor. 

Kültür Bilinci Geliştirme Vakfı’nın yeni seminerinde Dr. Öğr. Üyesi Nilgün Firidinoğlu anlatacak: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Tiyatro Modernleşme. 

‘Madımak Katliamı Hafıza Merkezi Sanal Müzesi’ açıldı. Sergiye buradan ulaşabilirsiniz.

Gaziantep’te ilk defa düzenlenecek GAGİAD Kültür Sanat Festivali, 2-8 Ekim tarihleri arasında Pür Sefa Hanı’nda.

Maçka Sanat Galerisi, Cumhuriyet’in 100. yılını Türkiye’nin ilk kadın seramik sanatçısı ve çağdaş seramik sanatının öncüsü Füreya Koral ile kutluyor. ‘Görülmemiş Eserleriyle Füreya Koral’ 3 Ekim–11 Kasım tarihleri arasında gerçekleşiyor.

‘Punctum Sinema Söyleşileri’nin yeni dönemdeki ilk konuğu ‘Kuru Otlar Üstüne’ başrolü Deniz Celiloğlu. 13 Ekim saat 17.00’de Robinson Crusoe Kitabevi'nde yapılacak etkinlik herkesin katılımına açık.

“Bir büyük sır söyleyeceğim sana: Zaman sensin.”

                                                    Louis Aragon

Barış Manço’nun ‘2023’ şarkısında bahsettiği zamandayız. O günler geldi ve 2023’ün Ekim ayına girdik. 2023’ün ılık bir ekim sabahındayız ve altı gündür bu bizim tekrarlayan bir gerçekliğimiz. Zaman asılı kalmış gibi sanki şehirlerin üzerinde ve biz bu Teşrinievvel’de Barış Manço’nun zamana emanet ettiği şarkıda şimdiki zamandayız. Bu sabah hissini yaşamak için 25 günümüz daha var. Sonra şarkının bahsettiği şimdiki zamanın dışına çıkacağız ve bugünler geçmiş zaman olacak. Oldukça tuhaf ve kafa karıştırıcı bir zaman kesikliliği.

Barış Manço'nun 1975 çıkışlı ‘2023’ albümünün açılış parçası Kayaların Oğlu’dur ve onu vasiyeti olan şarkı ‘2023’ takip eder. Bu eserler Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. yılına yazılmış senfonik eserler olarak bilinir. Barış Manço bugün yaşasaydı 80 yaşında olacaktı ve yakında Cumhuriyet 100. yaşına basacak. 

Ya gerçekten de yeni bir kayaların oğlunun doğuşunu beraberce seyre koyulursak 2023’ün ılık bir ekim sabahında sevgili okurlar? Bacaklarımızda hafif bir uyuşma bile olur belki uyandığımızda. Kaldı 25 gün. Sevgiyle kalın.

kapsül kültür öneriyor

Fotoğraf: Limone sul Garda

Mevsiminde yiyeceksin: Limon. Mevsim sıcak geçti, dallarda yeşilden sarıya dönmeye başladı bile renkleri. Limon vücudu alkali tutmak için en popüler 5 cevaptan biridir. Doğrudur. Ancak bunun için limonlu suyu değil, limonun kendisini tüketmek gerekir. 

Slowdive, Mitski, Olivia Rodrigo, Romy… Hoş bir Eylül 2023 yabancı albümler seçkisi.

İsveçli bir çete, kara para aklamak ve bir yöntem olarak Spotify.

Bu yün fiyatlarında hala örebilenlere sürdürülebilir moda şoku.

Uğur Vardan, ‘Kuru Otlar Üstüne’yi anlatıyor: "Sen insanlığın resmini yapabilir misin Samet?"

Orhan Gencebay bestesi üzerine caz yorumu: ‘Selam’ (Ayrılıkta Ne Buldun)

Seyfi Dursunoğlu’nu 91. yaş gününde tarifsiz bir özlem ile anıyoruz. 

Yaz boyunca Avrupalıyı tahtakuruları canından bezdirdi. Gözler Paris Moda Haftası’nda, ya şehir kocaman bir tahtakurusu fabrikasına dönerse? 

Rolling Stones, 20 Ekim’de yayınlanacak son albümleri ‘Hackney Diamonds’dan yeni şarkı ‘Sweet Sounds of Heaven’ı yayınladı. Bu gospelde Lady Gaga ve Stevie Wonder’ın da parmağı var.

Bertuğ Cemil zamanın ne kadar hızlı geçtiğini hepimize hatırlattı: ‘Yağmur’ 17 yaşında.

FluTV ‘Aydaki Adam’ serisinin en yeni konuğu tarihçi Yuval Noah Harari.