Sayı: 147 - Ortalama okuma süresi: 6 dakika (1.650 kelime)

Yeni başlayanlar için hafta sonu Boğaz rotası: Karada ama Ada'da 

Seçil Türkkan

Boğaziçi’nde altı semti kapsayan 11 kilometrelik bir rota, umarsızca yürüyüş sevenler için geliyor. Kışın, karada Ada’yı yaşamak isteyenler ve yeni başlayanlar için buram buram deniz kokan bir haftasonu Boğaz rotası. 

Neresinde olduğunuza göre değişir ama İstanbul her mevsim benzersiz. Yazı ayrı, kışı ayrı. Bu yazıda 2023’ünüzü de gözünüzün önünden geçirebileceğimiz bir kış Boğaz rotası hazırladık. Kalın ama boğmayacak incelikte giyinmeyi gerektirecek bu rota size İstanbul’da Adalar’da gibi hissettirecek. 

Boğaz hattı, yerlilerinin yerinden edilmesinden tam nasibini almış değil. Bu, en azından İstanbul’un içinde yaşandığı kadar vahşi değil. 1983 yılından bu yana özel yasalarla korunan Boğaziçi, zaman zaman kişiye özel yasalarla talan edilmiş olsa da, hâlâ gözbebeği. O yüzden bu geziye bir nevi eski İstanbul haritasını takip edebileceğiniz rota olarak bakabilirsiniz. Bilerek ve isteyerek sahilden çok ayrılmadan, cadde üzeri deniz kenarından yürüyeceğiz. 

Emirgan

Bir zamanlar Emirgan (SALT arşivi)

Tüm Boğaziçi boyunca Osmanlı dönemi yalı örneklerini görmeniz mümkün. Emirgân’ı ise Osmanlı padişahlarından I. Abdülhamit iskâna açmış. Bunların bazıları müze ve kafe olarak kullanılıyor. Sakıp Sabancı Müzesi de 1927’de inşası tamamlanan ve o dönem yazlık olarak kullanılan bir köşk. Bu köşklerden bir örnek görmek için müzeyi ziyaret edin. Dönem dönem değişen sergilerin yanında sabit kalan resim koleksiyonunu izleyebilirsiniz. Bilet ücreti 90 lira. 

Sonrasında 17. yüzyıldan itibaren koru olarak kullanılan ve 1943’te Lütfi Kırdar döneminde halka açılan Emirgan Korusu'nda kahve içebilir; bu tarihî devasa parkı yürüyüş rotanıza dahil edebilirsiniz. Yukarılara doğru çıktıkça İstanbul’a Boğaziçi tepesinden bakacaksınız. Sincap görmek mümkün.  

İstinye

İstinye (SALT arşivi)

Yemekler yendiyse sıkı bir yürüyüş için hazırlanın, çünkü günümüzde maalesef İstinye sahili bu fotoğrafta gördüğünüz sevimli hâlinden çok uzak. O yüzden en iyisi Emirgan’daki başlangıçtan sonra İstinye sahilini Yeniköy’e ulaşana dek yürüyüş için kullanmak. Semt İstinye Park ile anılsa da sahil ve AVM arasındaki mesafe yokuş çıkmayı gerektiriyor. O yüzden bu rotaya dahil etmeyin. İstinye koyu derin ve korunaklı olduğu için Bizans döneminden beri iskân ediliyor. Koyda yıllarca balık kefal, levrek avlandı ama günümüzde kirlilik nedeniyle bu yapılmıyor. 

1500’lerde yerleşim başlarken bölgedeki tersane Boğaziçi Yasası’nın maddesiyle 1991 tarihinde kapatılmış, bu bölge turizm alanı ilan edilmiş. Bu yüzden sahile nazır çay bahçeleri göreceksiniz. Yine de şahane ve eskiden kalma iskelesini çok seveceksiniz. İstinye ile Çubuklu arasında bir arabalı vapur hattı da var. Sonraki geziler için aklınızda tutabilirsiniz. 

Yeniköy ve Tarabya

Abdullah Fréres 

Sıra geldi mola vermeye. Yeniköy’desiniz! Burası deniz kenarında ama denizi izleyemediğiniz bir semt, en azından caddesi böyle. Ancak size önereceğimiz mekânlar tam da ‘bir yerin içinden’ denizi seyredip keyif yapmanıza vesile. İlk önerimiz Tarihî Yeniköy Fırını’ndan çay yanına yemelik bir şeyler almanız. Kandil simidi ve Selanik gevreği İstanbul’da böylesini bulamayacaklarınızdan. Bunlarla birlikte Yeniköy Kahvesi’nde açık havada ya da kapalı alanda oturup çay, yeşillik ve deniz üçlüsü yapabilir; hatta rakibiniz dişliyse tavla bile oynayabilirsiniz. Hem soluklanma hem de atıştırma için burası gizli bir hazine. 

Eğer iyi kahve ve kitap meraklısıysanız, Yeniköy Kitapçısı sizi mutlu edebilir. Burada kitap&kahveciye çevrilmiş bir evin salonundan Boğaz’dan geçen gemileri seyrediyorsunuz ve kitapları karıştırabiliyorsunuz. Genelde iyi müzik de çalıyorlar. Ayrıca ısınmak için de iyi bir nokta. Terleyenler burada üzerini de değiştirebilir. 

Derdiniz atıştırmalık değil de öğlen/öğleden sonrası atıştırmalıkları ise ‘Yeniköy Apartıman’ atıştırmalıkları, kokteylleri ve tüm mutfağıyla sizi mutlu edecek. Yine de Boğaz’a gelmişken midenize balıklık yer ayırın. 

Tokatlıyan Oteli yangınından sonra yerine yapılan The Grand Tarabya Oteli. Türkiye’nin üçüncü büyük beş yıldızlı oteli olarak 1966’da açıldı. 

Buradan sonraki durağınız Tarabya. Yürüyerek ulaşacaksınız ve bir süre sahilden yürürken sol yanınızda sizi Cumhurbaşkanlığı Köşkü karşılayacak. Devam edin. Tarabya’ya girdiğinizi, yerleşim yerleri sol yanınızda yeniden başlayınca anlayacaksınız. Eğer tarihler sizin için uygunsa Tarabya Kültür Ofisi’nde neler olup bittiğine bakabilirsiniz. 

Tarabya son zamanlarda açılan zincir kahvecileri ve yat limanıyla küçük bir Bodrum hissi veriyor. Tam karşı kıyınızda Beykoz var. İstanbul’a bu açıdan böyle bakmak çok keyifli. Denizden çok uzaklaşmadan Tarabya’nın çarşısına göz atabilirsiniz ya da önceki durakta kahve/çay içmediyseniz Tarabya sizi bu açıdan sevindirecek. Sahilden yürürken tam ikinci dönemeçte çok sayıda filme de konu olan Grand Tarabya Otel’i göreceksiniz. Günümüzde zaman zaman bazı konserlere de ev sahipliği yapan bu binanın eski hâli, burada hep bir otel olduğunu hatırlatıyor. 

Eğer hâliniz varsa yürümeye devam edin, zira önünüzde Kireçburnu ve son durak olarak ilan ettiğimiz Büyükdere var. Ama eğer hâliniz yoksa ‘Tarabya Filiz’ isimli restoranda denize karşı balık keyfi yapabilirsiniz. Önceden rezervasyon yaptırmak şart. Ya da yemeği Kireçburnu’na bırakın. 

Kireçburnu

1950-1969 arası çalışan eski Kireçburnu İskelesi. 'Radyolin' yazısı ise o dönemin ünlü diş macunlarından birinin reklamı.

Kireçburnu bir bakıma o gemiyi bekleyen semt! İsminin Fatih Sultan Mehmet’in Rumeli Hisarı’nı yaptırmak için ihtiyaç duyduğu kireci temin ettiği yönündeki bilgiye dayanıyor, kendisi de küçük bir burun ve bir balıkçı kasabası. Tarabya’dan Kireçburnu’na yürürken yazın bir plaja dönüşen sahil; kışın semt yerlileri, balıkçıların müşterileri ve martıları bulacaksınız. 

Büyük balıkçı tekneleri de yine genelde Kireçburnu açıklarında yer alıyor ve denizin dibi dahil olmak üzere büyük bir alanda avlanma ya da kazıma yaptıkları için eleştiriliyorlar. Olsun, konumuz bu değil. ‘Tarihî Ali Baba Lokantası’, ‘Set Balık’ ziyaret edilebilecek ve yolda karşınıza çıkacak olan lokantalar. Yine ‘Tarihî Kireçburnu Fırını’ bir diğer ziyaret noktası. Hem mimarisi güzel hem de ürünleri. Önceki duraklardan kalma açlık durumunuza göre paket galetaları satın alıp çantanıza atabilirsiniz. 

Kireçburnu eskiden tıpkı diğer Boğaz semtleri gibi iskeleye sahipti, ama artık değil. Mahallenin yaşayanlarının da talebi iskelenin geri dönmesi yönünde, ama henüz somut bir gelişme yok. Kireçburnu Burak Aksak’ın senaryosunu yazdığı ‘Leyla ile Mecnun’ ile ünlenmişti. Dizinin ünlü repliğinden alıntılarsak: “O gemi gelecek!”.

Büyükdere

Artık yemek yediniz ve son bir yürüyüş için hazırsınız. Büyükdere iskelesinden dönüş için motora binmeden hemen önce yine kısa bir yürüyüşle iskeleye ulaşabilirsiniz. Eğer taze balık istiyorsanız Büyükdere’deki balıkçılardan taze balık alabilir ve eve götürebilirsiniz. Motora binmeden önce iskelenin karşısına açılan ve tarihî iskeleyi restore ederek şahane bir binaya çeviren yeni kahvecide biraz daha oturup manzarayı sindirin, biraz sonra yola çıkacaksınız. 

Yine aynı güzergâhtan, bu kez geriye dönerken hem dinlenebilir hem de “Bugün ne yol yürüdük” diye düşünebilirsiniz. Gülümseyin.

Bonus: Sarıyer

Bir zamanlar Sarıyer (SALT arşivi)

Bu yürüyüşte ayaklarınız sizi Sarıyer’e kadar götürmeye vefa etmeyecektir, 11 kilometre yürüdünüz. Üzülmeyin ve başka sefere bırakın. Eğer bu Boğaziçi gezisi sizi etkilediyse size Murat Belge’nin ‘Boğaziçi’nde Yalılar, İnsanlar’ isimli kitabını önerelim. Hem yalıların hem de dönem İstanbul’u insanlarının hayatının izini sürebilirsiniz. 

Belge, kitapta “Boğaziçi’ne ilk yerleşenler padişahlar olmuştu” diyor. Bu sınıfsal kaderi pek değişmedi Boğaziçi’nin ama yine de biz faniler için de mahalleyi buralarda da bulmak mümkün. Yeter ki siz aramaya devam edin. Karada ama sanki Ada’da.

gündem

Ayvad Kemeri/Eyüp (Fotoğraf: İSKİ)

İstanbul’a su sağlayan barajlardaki doluluk oranı, son dönemde görülen yağışlarla birlikte 37.27 olarak ölçüldü. Bu oran geçen ay yüzde 16’ya kadar düşmüştü.

Fenerbahçe’nin Beşiktaş’ı deplasmanda 3-1 yendiği maçın özeti. 

MHP’nin Kocaeli milletvekili Saffet Sancaklı, Bahçeli’nin talimatıyla partisinden istifa etti. Sancaklı, ‘cumhur ittifakı’ için “Bu dönem MHP’ye en azından bir belediye vermezlerse, beni seçim sürecinde ve seçim çalışmalarında Kocaeli’nde göremezler” ifadelerini kullanmış ve Bahçeli’nin tepkisiyle karşılaşmıştı.

Avrupa Birliği Komisyonu, Avrupa Parlamentosu ve üye ülkeler, dünyadaki ilk 'Yapay Zekâ Yasası' konusunda uzlaştı. Yasa, yüz tanıma için güvenlik kamerası ve internet görüntülerini de içeren veritabanlarının oluşturulmasını yasaklanıyor. Bir benzerinin Çin’de uygulandığı belirtilen, kişileri davranışlarından dolayı ödüllendiren ya da cezalandıran takip sistemleri de yasak olacak. Yasanın 2026’dan itibaren yürürlüğe girmesi bekleniyor. 

Ozan Gündoğdu’nun yazısı: ‘Adaletin bir motokurye cinayetiyle sınavı’

bir foto

Şeriban Alkış

Fotoğraflarını hiç kimse görmese de kişi yine de fotoğrafçı mıdır? Dijital mecralarda paylaşmayı kast etmiyorum. Gerçekten, fotoğraflarını neredeyse tek bir kişinin dahi görmediği bir ‘fotoğrafçı’dan söz ediyorum. 

Öldükten sonra değeri anlaşılan sanatçılarla dolu tarih. Vivian Dorothy Maier ise ölmeden önceki ‘kimliği’ bile bilinmeyenlerden.

John Maloof isimli bir koleksiyoner ve yazar, 2007 yılında Chicago’da yapılan yerel bir müzayedede, yerde duran birkaç koli içerisindeki yüzlerce negatifİ 380 dolara aldığında neyle karşılaşacağından ve hayatını nasıl değiştireceğinden habersizdi. Koliler, müzayedeye ödenememiş kira ve faturaların ödenebilmesi karşılığında satılmıştı. Maloof, Chicago’nun sokaklarına detaylı bir bakış atan bu fotoğrafların sahibini aramaya koyuldu. Kutuların birinin üstünde Vivian Maier yazıyordu. Bu isimle, iki yıl sonra gazetedeki bir ölüm ilanında yeniden karşılaştı. 2008’de karda kayıp düşen Vivian Maier isimli yaşlı bir kadın bir türlü toparlanamamış ve Nisan 2009’da kaldığı huzurevinde yaşamını yitirmişti. Maloof’un arayışı ve Vivian’ın hikâyesinin dünyaya yayılması işte böyle başladı. 

Maloof ve Charlie Siskel yönetmenliğindeki ‘Finding Vivian Maier’ isimli belgeselde, bu arayış sonunda hangi bilgilere ulaşıldığı detaylıca aktarılıyor. Maier, 1926’da New York’ta doğmuş ancak resmî kayıtlardan izlenebildiği kadarıyla 1939’da annesiyle Fransa’ya yerleşmiş, 1951’de tek başına yeniden ABD’ye dönmüş.  Burada dadılık yapmaya başlamış ve bir ailenin yanına yerleşmiş. Fransa’dayken 1949 yılında başladığı amatör fotoğraf çekimlerini, yeni kameralar alarak devam etmiş. Bakıcılık yaptığı çocukları dışarı çıkardığı anlar, onun aynı zamanda fotoğrafçılık saatleri. Bazen çocukları unutup fotoğraf çekmeye daldığı, polislerin çocukları bulup getirdiği zamanlar çok; hatta çocuklardan birine araba çarptığı, Maier’in de fotoğraf çektiği ‘Robbie örneği’ de var. 

İlk yıllarında insan ağırlıklı fotoğrafları, 90’lı yıllarla birlikte nesnelere ve soyut fotoğraflara bırakmış yerini. Objektifine poz veren insanların bakışlarından. anladığımız kadarıyla herkesle samimi ve sıcak bir ilişki kurabilecek kadar açık, ama fotoğraflarını kimseyle paylaşmayacak kadar da içine kapanık biri. Sınıf çelişkileri ve siyah ayrımcılığı-beyaz ayrıcalığını yoğunlukla işlediği insanlı fotoğraflarının azımsanmayacak kadarı, kendisinin başrol olduğu fotoğraflar. Vitrinden, arabadan, evden, yansıyan her yüzeyde Vivian ya da gölgesi var. Belgeleme aşkı, binlerce fotoğrafının yanı sıra  insanlara gündemden sorular sorup onları video kayda aldığı arşivlerindede, kesip sakladığı gazete ve dergi kupürlerinde bariz.

📸 Daha fazla fotoğraf.

pazar önerileri 

• The Sound Defects albümü: ‘Iron Horse’ 
• Kapsül’de bu hafta | Spor: ‘2023’te tenis: Djokovic sadece sezonun değil tarihin zirvesinde’, Kültür: 'Kravat silahtan tehlikeli bugün, aynen', Günlük Doz (8 Aralık): ‘Vurkaç’, Business: ‘Google’ın yapay zekâsı: Gemini’. 
• Yönetmen Nuri Bilge Ceylan’ın verdiği söyleşi: “Boş zamanlarımda odamda pineklerim. Sıradan, renksiz bir hayatım var.”
• Fatih Altaylı’nın konuğu komedyen Deniz Göktaş: “İdeal mesleğim komedyenlik.” 
• Yönetmen Theodoros Angelopoulos’la çalışan Heybeliadalı senarist Petros Markaris anlatıyor: “Adım adım İstanbul’u keşfetmek beni bir kent adamı yaptı.”
• ‘Likya Yolu’nu 1999 yılında keşfeden Kate Clow, rotanın bir kısmını yürüyerek hikâyesini anlatıyor.  
• Derleme: ‘GTA VI hakkında neler biliyoruz?’