Sayı: 183 - Ortalama okuma süresi: 4 dakika (1.170 kelime)

Alev almış bir atletin portresi: Mondo Duplantis

Cem Pekdoğru

Spor seyrederek büyüyen bir çocuk olarak, sırıkla atlamanın içime işlemesinin biraz zaman aldığını itiraf etmeliyim. Atletizm buluşmalarındaki ‘en yüksek’ irtifada gerçekleşen bu müsabakaların, Olimpik idealdeki üçlemeye matuf bir çekiciliği olduğu ilk günden aşikârdı. Ancak uzun bir süre bu cazibeye direndiğimi hatırlıyorum; Dick Fosbury’nin izinden giden yüksek atlamacıları ya da kum havuza doğru ağır çekimdeymiş gibi seken üç adımcıları seyretmekten her zaman daha fazla keyif alırdım.

Bahsi geçen yıllarda, 37 ekran televizyonumun hafta sonları tek adresi olan NTV’den kulağıma çalınan sesler, pek de aynı fikirde değil gibiydi. Kameralar sırıkla atlamacılara çevrildiğinde, Kenan Onuk ve Cüneyt Koryürek’in (ve daha sonra onlardan el alan, Onuk tedrisatından geçmiş başka spikerlerin ve yorumcuların) neredeyse farklı bir ritme girdiğini hissederdiniz.

Sergey Bubka

Gözlerinin daha güçlü biçimde parladığını, seslerinin bulduğu o yeni frekanstaki hayranlığı duyumsar gibi olurdunuz. Onların bu ‘tuhaf’ spora, havadaki bu tuhaflığa benden bu denli farklı bakmalarının nedeni ne olabilirdi? Basit bir cevabı var. Çünkü onlar, Sergey Bubka’yı izlemişlerdi.

Havada bir tuhaflık var

2024 Paris Olimpiyatları’nda sırıkla atlama finali başlıyor. Sporcular 5.50 metrede şanslarını denerken, bir kenarda stadyumdaki müzikle beraber ritim tutan mavi eşofmanlı, saçlarıyla ve elmacık kemikleriyle Timothée Chalamet’yi andıran başka bir sporcuyu görüyoruz. O anda devam eden rekabetten tamamıyla kopuk bir gerçeklikte salınıyor gibi.

İlk atlayışı için eşofmanlarını çıkardığında, çıta 5.70 metreye çıkmış bile. Günün madalya sınırı olduğu anlaşılan 5.90’ı pas geçiyor, 5.95’le Olimpiyat altınını garantilediğinde ise sanki Stade de France’ın 80 bin kişilik kalabalığının karşısında değil de Louisiana’da çocukluğunun geçtiği evin arka bahçesinde antrenman yapıyormuş gibi görünüyor.

Şimdi çıta 6.25 metrede. Tüm sporcular atlayışlarını bitirmiş, çoğu eşofmanlarını giyip günün muhasebesini yapıyor. Bir sporcunun –Chalamet’yi andıranın– mesaisi daha bitmedi. Armand ‘Mondo’ Duplantis, üçüncü hakkında dünya rekoru yüksekliğine çekilmiş çıtanın üzerinden, vücuduyla arasında güvenli bir mesafe bırakarak süzülüyor ve Olimpiyat altınını yeni dünya rekoruyla perçinliyor. Bubka’nın parlak özgeçmişinde bile yer almayan bir başarı…

Fotoğraflar: Eurosport

Erkekler dünya rekorunu tam 35 kez kıran Sergey Bubka, 1988 yazında kariyerinin tek Olimpiyat madalyasını kazanacağı Seul’e gitmeden önce Sports Illustrated’ın meşhur yazarlarından Gary Smith’le buluştuğunda şöyle demişti: “Sırıkla dünyadaki herkesten daha yükseğe çıkabileceğimi biliyorum. Bu, tüm madalyalardan daha mühim.”

Mondo Duplantis –babası ve antrenörü Greg Duplantis’in bir zamanlar rekabet içine girdiği– Bubka’nın ulaşılmaz görünen rekorlarını geliştirirken, henüz 24 yaşında ikinci Olimpiyat altınını boynuna geçirdi bile.

Sadece rekorları değil, birçoklarının tuhaf bulduğu bu sporun gördüğü ilgiyi de yeni bir seviyeye taşımayı hedefliyor: “Evet, sanırım tuhaf bir spor bu. Bu konuda çok tarafsız olduğum söylenemez ama dünyada sırıkla atlamadan daha eğlenceli bir şey yok bence. Egzotik, neredeyse sirklerden çıkma bir spor ve çok özel. Hızlı olmalısınız, güçlü olmalısınız; zirveye çıkmak için tüm bunların doğru bir kombinasyonuna ulaşmalısınız. İnsanlar bunu bazen gözden kaçırıyor. Umarım iyi bir iş çıkarmaya devam eder ve bu sporu ileri taşıyabilirim. Bu sporun göz önünde olmaya devam etmesini istiyorum.”

Geçmişten geleceğe, Bubka’dan Duplantis’e bir köprü

Olimpiyat şampiyonu Duplantis’i Stade de France zemininde bırakıp geçmişe dönelim. Sevgili Caner Eler ve Ozan Can Sülüm’ün (Eurosport) aşina seslerinden, tekrar, Kenan Onuk ve Cüneyt Koryürek’in uzaklaşan seslerine doğru bir yol bulmaya çalışalım. Sırıkla atlamanın özel bir spor olduğunu ne zaman idrak etmiştim? Yine basit bir cevabı işaret eden sarih, keskin bir hatıram var: Yelena Isinbayeva’yı ilk kez dünya rekoru kırarken izlediğimde.

Beni yakalayan, içime işleyen ilk sırıkla atlamacıydı Isinbayeva; Bubka’ya teğet geçmiş bir jenerasyon için eşsiz bir fırsattı. Eksik parçayı nihayet bulmuştum. Onuk ve Koryürek’in ne demek istediğini nihayet anlamaya başlamıştım. Isinbayeva dünya rekorunu Sydney 2000’in altın madalyalısı Stacy Dragila’dan devraldığında 21. yaşının ilk günlerindeydi. Temmuz 2003’ten Ağustos 2005’e kadar 13 kez rekor kırdı, kadınlarda çıtayı 4.82’den 5.05’e taşıdı.

Tarihte beş metreyi aşan ilk kadın, o günlerde paraya düşkün olmakla ve ‘dünya rekoru kırma takvimini’ cüzdanını en çok şişirecek biçimde dizayn etmekle suçlanıyordu. Seksenli yıllarda Bubka da benzer eleştirilerle karşılaşmıştı.

2005 yılında Bubka’nın efsanevi antrenörü Vitali Petrov’la çalışmaya başlayan Isinbayeva, ertesi yıl The Guardian’dan Donald McRae’ye verdiği mülakatta Bubka’nın 35 dünya rekoru sayısını hedeflediğini söylemişti. Bunu bir tür açgözlülük olarak görenlerin ithamlarını kulak arkası ediyor, ticari değil sportif sebepleri olduğunu ileri sürüyordu: “Sadece kıskanç insanlar böyle şeyler söylerler. [Uzun atlamacı] Bob Beamon’ın 1968’deki rekorunu hatırlayın. Kesinlikle müthiş bir atlayıştı, olağanüstü bir dereceydi. Ama sadece bir kereliğine alev almış küçük bir kıvılcım gibiydi. Benim başıma da bunun gelmesini istemiyorum. Ben ateşimin yanmaya devam etmesini istiyorum.”

Isinbayeva’ya inanmayı seçmiştim. Şimdiki gibi enformasyona boğulmadığımız yıllarda, onu santim santim geliştirdiği rekorlar için ekranda belirdikçe görüyor, bir yeniyetme olarak atlayış öncesi sırığıyla konuşma ritüeline bayılıyor, o günkü adıyla Golden League’den her yeni rekoru karşılığında yüklü para ödülleri kazanmasından mutluluk duyuyor ve hayatıma devam ediyordum. Henüz Vladimir Putin’le yan yana geldiklerini bile görmemiş, homofobik açıklamalarına tesadüf etmemiştim.

McRae’yle söyleşisinden sonra Isinbayeva, dört rekor daha kırdı. Beijing 2008’de, Duplantis’in yaptığını yapıp, yeni dünya rekoruyla (5.05) ikinci Olimpiyat altınını kutladığında ne Kenan Onuk ne de Cüneyt Koryürek hayattaydı. Rusya sporundaki devlet destekli doping gerçeğinin gölgesinde –burada yönetici olarak da rol almış olmasına rağmen– Isinbayeva’nın kadınlar sırıkla atlamadaki 5.06’lık mevcut dünya rekoru, akıllara şüphe düşüren rekorlardan biri değil.

Ersu’nun kaderi, Ersu’nun vaatleri

Yelena Isinbayeva, bu tuhaf spora gözlerimi ikinci kez açmamı sağlamıştı. Bunu yapmaya muktedir bir şampiyondu. Eminim ki Mondo Duplantis de bugün farklı bir kuşağa aynı şeyleri hissettiriyor.

Gary Smith, Sergey Bubka’yı Seul’e yolcu ettikten sonra yazdığı makalede şu satırlara yer veriyor: “Batı dünyasında insanların Bubka’nın ‘bir sistemin ürünü’ olduğunu söylediğine şahit olacaksınız. Büyük sanatçılar ve büyük sporcular, bir ürün değildir. Onlar yaratıcıdır.” Sonra Bubka’nın, bir sistemin ürünü olmadığına ama kesinlikle bir sistemin desteğini hissettiğine değiniyor.

“Bir sırıkla atlama sanatçısı olmak istiyorum. Yeni ve eşi benzeri görülmemiş bir şey yaratmak, insanlık için engelleri aşmak istiyorum. Bu sporu yüreğimin en derininden yapıyorum.”

Fotoğraf: Depo Photos

Bubka’nın bu sözleriyle bugüne geri dönelim. Bir sistemin desteğini hissetmediğinden emin olabileceğiniz Türkiye rekortmeni Ersu Şaşma da o gün Stade de France zeminindeydi. Bronz madalyayı avucunun içinden kaçırdığını bilmenin verdiği hayal kırıklığıyla, eşofmanlarını üzerine geçirmiş ve kendisi gibi 1999 doğumlu Duplantis’in insanlık için yeni ve eşi benzeri görülmemiş engellere meydan okumasını seyrediyordu.

Ruhan İşim’in 23 yıllık Türkiye rekorunu, antrenörsüz çıktığı ilk müsabakada yeniledikten sonra çıtayı her gün daha yukarıya taşıyan Ersu’nun, bir sporcunun yaşayabileceği en kötü senaryoyla lanetlendiğini, tüm spor hayatını, branşında herkesten farklı bir mükemmellik seviyesine eriştiği aşikâr bir şampiyonun gölgesinde geçireceğini düşünebilirsiniz. Böyle düşünmeyin. Ersu’nun ateşinin yanmaya devam edeceğinden ve etrafında, bilhassa köklü bir atletizm geleneğinden yoksun ülkesinde, her geçen gün yeni kıvılcımlar yakacağından şüpheniz olmasın.

Ersu’yu Duplantis’le yan yana görecek, bu sayede bu sporla tanışacak veya bu spora başka bir gözle bakmaya başlayacak çocukları şimdiden hayal edebiliyorum.

bugünkü destekçimiz

Yaz Akşamlarınıza Renk Katacak Dizi ve Filmler

Bu yaz, Disney+ sizleri eşsiz bir dizi ve film şölenine davet ediyor. Tarihi destanlardan modern aile komedilerine, nefes kesen gerilimlerden büyüleyici bilim kurgu maceralarına kadar, her ruh haline ve her zevke uygun bir şeyler bulacaksınız. İşte yaz gecelerinizi unutulmaz kılacak o muhteşem yapımlar:

🏊‍♀️ Young Woman and the Sea

Olimpiyatlar’ın heyecanı devam ederken, gelmiş geçmiş en ilham verici hikayelerden birine tanıklık etmeye hazır olun! Daisy Ridley’nin canlandırdığı Olimpiyat şampiyonu Trudy Ederle’nin inanılmaz yaşam öyküsü sizi derinden etkileyecek. 1926’da Manş Denizi’ni yüzerek geçen ilk kadın olan Trudy’nin dönemin toplumsal normlarına meydan okuyarak tarihe geçişini izleyin ve gerçek bir kahramanın cesaret dolu yolculuğuna şahit olun.

👗 Becoming Karl Lagerfeld

Daniel Brühl'ün muhteşem performansıyla hayat bulan Karl Lagerfeld'in dünyasına adım atın. 1970'lerin Paris'inden başlayarak, moda ikonu haline gelişinin perde arkasını keşfedin. Chanel'in yükselişi, Lagerfeld'in eksantrik kişiliği ve moda dünyasının amansız rekabeti sizi büyüleyecek.

🍽️ The Bear

Şef Carmen "Carmy" Berzatto'nun (Jeremy Allen White) zorlu mücadelesi devam ediyor! Yeni sezonuyla 17 Temmuz'da tüm bölümleriyle yayınlanan The Bear, sizi Chicago'nun mutfaklarına geri götürüyor. Bu sezon, Carmy ve ekibi yeni restoranlarına Michelin yıldızı kazandırmak için bambaşka bir hikâyeye başlıyor. Ancak finansal zorluklar, aile draması ve mutfak dünyasının acımasız gerçekleri, onları beklenmedik zorluklarla sınıyor. Carmy, tüm bu olan bitenlerin yanında iç dünyasıyla da mücadele etmeye devam ediyor. 

⚔️ Shōgun

James Clavell'in çok satan romanından uyarlanan Shōgun, sizi 1600'lerin Japonya'sına götürüyor. İngiliz denizci John Blackthorne'un (Cosmo Jarvis) Japon kültürüyle çarpıcı karşılaşmasını ve siyasi entrikaların ortasında hayatta kalma mücadelesini izleyin. Göz alıcı samuray savaşları, karmaşık politik oyunlar ve yasak bir aşk hikayesi sizi bekliyor.

🦊 Bluey

Avustralya'dan çıkıp dünyayı fetheden Bluey, sadece çocukların değil, yetişkinlerin de favorisi! Bu sevimli mavi köpek ve ailesi, günlük yaşamlarından çıkardıkları eğlenceli ve düşündürücü hikayelerle hem çocuklara hem de ebeveynlere hayat dersleri veriyor. Her bölüm, yaratıcı oyunlar ve aile içi iletişim konusunda taze fikirler sunuyor.

🌌 The Acolyte

The Acolyte, Yüksek Cumhuriyet Dönemi'nin son günlerini konu alan gizemli bir gerilim. Amandla Stenberg'in canlandırdığı eski bir Padawan, güvenilir ustasıyla birlikte bir dizi suçu araştırırken, beklenmedik güçlerle karşılaşıyor. Jedi Düzeni'nin altın çağının sonuna tanıklık ederken, karanlığın yükselişini görüyoruz. 

🔍 The Veil

Elisabeth Moss'un hem başrolünde oynadığı hem de yapımcılığını üstlendiği The Veil, sizi nefes kesici bir casusluk dünyasına sürüklüyor. MI6 ve CIA arasındaki tehlikeli bir oyunun merkezinde yer alan gizemli bir kadının hikayesini anlatan dizi, her sahnesiyle sizi şaşırtacak. Haluk Bilginer'in konuk oyuncu olarak yer aldığı İstanbul'da geçen bölümde, şehrin egzotik atmosferi ile gerilim dolu casusluk hikayesi mükemmel bir uyum yakalıyor.

⚔️ Only Murders in the Building

27 Ağustos'ta başlayacak yeni sezonuyla Only Murders in the Building, sizi New York'un kalbinde çözülmeyi bekleyen yeni bir cinayetle buluşturuyor! Steve Martin, Martin Short ve Selena Gomez'in muhteşem uyumu, bu sezonda da devam ediyor. Üç amatör dedektifimiz, bu kez Broadway'de işlenen bir cinayetin peşine düşüyor. Paul Rudd ve Meryl Streep gibi yıldız isimlerin konuk oyuncu olarak katılması, dizinin cazibesini daha da artırıyor. 

✨ Enkanto: Sihirli Dünya

Büyülü bir ailenin sırlarını keşfetmeye hazır mısınız? Enkanto, sizi fantastik bir dünyaya davet ediyor. Renkli karakterler ve sihirli olaylarla dolu bu film, her yaşa hitap ediyor.

🎤 Taylor Swift: The Eras Tour (Taylor's Version)

Taylor Swift'in büyüleyici konser performanslarını izleyin. Bu özel gösterimde, kariyerinin farklı dönemlerinden şarkılarla dolu unutulmaz bir müzik şöleni sizi bekliyor.

🦸‍♀️ The Marvels

Marvel Sinematik Evreni'nin sevilen karakterleri bu kez muhteşem bir üçlü olarak karşınızda! Captain Marvel, Ms. Marvel ve Monica Rambeau, güçlerini birleştirerek evreni kurtarmak için zorlu bir mücadeleye girişiyor. Karakterlerin güçlerinin beklenmedik bir şekilde birbiriyle yer değiştirmesiyle başlayan olaylar, sizi soluksuz bir kozmik yolculuğa çıkaracak. 

🌌 Poor Things 

Ünlü yönetmen Yorgos Lanthimos'un filmi Poor Things, 14 Ağustos'ta Disney+'ta sizi bekliyor! 2023'ün en çok konuşulan ve ödüllere doymayan bu film, bilim kurgu ve dramı ustaca harmanlıyor. Emma Stone'un kariyerinin zirvesinde bir performans sergilediği yapımda, Victorian döneminde geçen sıra dışı bir hikayeye tanık olacaksınız.

Şimdi arkanıza yaslanın, içeceğinizi hazırlayın ve kumandanızı elinize alın. Disney+'ın büyülü dünyası, size yaz boyunca keyifli bir yolculuk vaat ediyor. İyi seyirler!

pazar önerileri

Elvan Uysal Bottoni’nin yazısı: ‘Tiramisu babasını kaybetti, ya annesi?’

Müge Özden’in 382 şarkılık listesi: ‘radyo eksen en çok çalınanlar’

Arkeofili seçkisi: ‘Türkiye’de az bilinen 20 örenyeri’

İnan Özdemir’in yazısı: ’Olimpiyattan nasıl dersler çıkarmalıyız? Ersu, Duplantis ve Osman Aşkın Bak’lı bir akşama dönelim’

Nilay Örnek ve Sinan Hamamsarılar’ın podcasti ‘Yemekte Bile Yemek Konuşuyoruz’ bölümü: ‘Yunanistan’

Oggusto seçkisi: ‘İstanbul’un en güzel bahçeli mekânları’

ABD Artistik Yüzme Takımı’nın Paris 2024’teki ‘Smooth Criminal’ performansı.

Kapsül’de bu hafta: Spor: ‘Olimpiyat Günlükleri (II): Simone, Leon, Mondo, Imane ve diğerleri’, Kültür: ‘Paris’te temsili bir evren: ‘İstanbul Evi’, Günlük Doz (9 Ağustos): ‘Cinai şebeke’, Business: ‘Sanık sandalyesi: Google’