Sayı: 197 - Ortalama okuma süresi: 8 dakika (1.990 kelime)

🎧 kapsül | günlük doz, tüm podcast platformlarında ve YouTube’da. Kapsül’ün uygulaması iOS ve Android’de.

Anadolu folk ve saykodelik rüzgârı: Derya Yıldırım & Grup Şimşek 

Eylül Naz Baklacı

Anadolu folk ve saykodelik müziğin hem Türkiye’de hem de dünyada yükselen gruplarından Derya Yıldırım & Grup Şimşek, 20 Kasım akşamı Ankara’da IF Performance Hall, 23 Kasım’da ise İstanbul’da Salon İKSV sahnesinde olacak. Grubun vokali ve bağlama sanatçısı Derya Yıldırım ve grubun klavyecisi Graham Mushnik ile müziklerine dair konuştuk. 

Farklı ülkelerde yaşayan müzisyenler olarak bir araya gelişiniz nasıl oldu?

Graham Mushnik: 10 yıl önce Derya'nın memleketi olan Hamburg'da, çeşitli müzikal işbirliklerini içeren bir müzik ve tiyatro projesine katıldığımız sırada tanıştık. Şarkıları coverlamaya başladık ama aramızdaki kimya hemen çok özel ve ilham verici hissettirdi, bu yüzden fiziksel uzaklığa rağmen birlikte çalmaya devam etmeye karar verdik. Davulcumuz Helen gruba 3 yıldan kısa bir süre önce katıldı ve onunla da benzer bir olay yaşandı, ilk provadan itibaren birlikte çalmamız gerektiğini biliyorduk!

Şarkılarınızda hem geçmişe, 70’li yılların Anadolu rock/saykodelik folk müziğine dönerken hem de bugünün müzik teknolojisi ve sound’larını kullanarak adeta ‘zamanın içinde dolaşan’ bir müzik yapıyorsunuz. Zamana dair bu kapsayıcılığı nasıl yakaladınız? Kişisel bir yerden, yaptığınız müzik sizin için ne ifade ediyor?

Graham Mushnik: Bence popüler müzik ya da ‘folk’ müzik her zaman zamanın ötesine geçmiştir. Farklı zaman dilimlerinden şarkıları bir araya getirebilirsiniz ve hepsi birbiri kadar iyi tınlayabilir. Bir grup müzisyen olarak kendi sesimizi, kimliğimizi bulmak önemliydi ve bu ‘otantik’ olma sürecinde - birlikte kim olduğumuzu da anlayarak - geçmişten ve günümüzden gelen sesleri daha ‘zamansız’ bir şekilde birleştirmeyi başardık.

Derya Yıldırım: Yaklaşımım çok kişisel çünkü ben Anadolu kültürünün içinde doğdum, buna müziği de dahil. Doğduğumdan beri içime işlemişti ve zamanla, Anadolu müzik geleneklerini köklerine sadık kalarak ve aynı zamanda ileriye taşıyacak biçimde koruma misyonu benim için neredeyse bir yaşam amacı hâline geldi. Anadolu müziğinin kökleri Anadolu'ya dayanıyor, ancak etkisi doğup büyüdüğüm Almanya da dahil olmak üzere çok daha öteye uzanıyor. Anadolu müzik geleneklerini Türkiye dışında temsil eden bir bağlama sanatçısı olarak, bulunduğumuz yerde de kök salabildiğimize inanıyorum ve bağlamanın buradaki kültürel ortama da yerleşebilmesi önemli. Grubumla yaptığım işbirliği, bu yolculuğu daha da özel kılıyor. Grup üyeleri farklı yerlerden ve farklı geçmişlerden geliyor ve bu da müziğin evrensel bir dil olduğunu kanıtlıyor. Anadolu müziği, bilhassa, sürekli yeniden yorumlama için alan sağlıyor ve bu anlatısının kilit yönlerinden biri. Anadolu müziği özünde bir hikâye anlatımıdır; insanların, bizim neslimizin ve bizden önce gelenlerin hikâyelerini anlatır. Bunlar, geçmişle ilgili ve bugün de anlamını koruyan hikâyeler ve müziğimiz aracılığıyla bunları geleceğe taşımayı amaçlıyoruz.

Coverladığınız ‘Haydar Haydar’, ‘Nem Kaldı’, ‘Dom Dom Kurşunu’ gibi türküler Türkiye’nin hem kültürel hem politik mirasını taşıyor. Siz bu mirasta kendinizi nerede konumlandırıyorsunuz? Yaptığınız müziği politik olarak nitelendirebilir misiniz?

Derya Yıldırım: Kesinlikle, politik bir müzisyenim ve müziğim doğası gereği politik. Bu, bir bağlama sanatçısı ve şarkıcı olarak, kültürel mirası köklerinin bulunduğu coğrafi bölgenin ötesine taşımamla başlıyor. Almanya'da doğdum ve Anadolu kültürüyle iç içe büyüdüm, bu mirası yanımda taşıdım ve ona karşı derin bir sorumluluk hissettim. Belki de bu yüzden bu kültürel mirasa ve bazı türkülerle bu kadar güçlü bir bağ hissediyorum; bunlar benim kültürümle doğrudan bağımı temsil ediyor ve kimliğimi tanımlamada önemli bir rol oynuyor. ‘Haydar Haydar’, ‘Nem Kaldı’ ve ‘Dom Dom Kurşunu’ gibi coverlamayı seçtiğimiz şarkılar Âşık geleneğine aittir ve Anadolu halk müziğinin temel parçalarıdır. Bu şarkılar sadece kültürel değil, aynı zamanda politik bir anlam da taşır, çünkü halkın hikâyelerine, mücadelelerine ve direncine derinden bağlıdırlar. Uluslararası bir müzisyen olarak, bu müziği her yerde, herkes için erişilebilir kılmak benim için çok önemli. Anadolu halk müziği de dahil olmak üzere halk müziği tüm dünyaya aittir. Ortaya çıktığı küçük köylerin sınırlarını aşmalı ve küresel müzik ortamında yerini bulmalıdır - tıpkı ben ve yolculuğumla olduğu gibi.

Anadolu Rock, 70’li yıllarda hem kültürel anlamda bir öze dönüş hem de özellikle Almanya’da yaşayan Türklerin memleket özlemiyle büyüyen bir müzik türü sayılabilir. Bu dönüş bazen fiziksel anlamda bir dönüş biçiminde, Batı’dan ‘eve dönen adam’ şeklinde tarif edilebiliyor. Sizin müziğinizde bu ‘eve dönüşün’ bir etkisi var mı? Son şarkınız ‘Yakamoz’ bu etkiyle mi yazıldı?

Derya Yıldırım: Kimliğim, geçmişim ve ilişkilerim, evi tek ve sabit bir yer olarak tanımlayamayacak kadar karmaşık. Bu nedenle şarkılarım ve şarkı sözlerim tekil bir ev kavramına odaklanmıyor. Özellikle ‘Yakamoz’da eve dönen birinden ziyade evi terk eden biri söz konusu. Evinden ayrılmak zorunda kalan bir insanın hikâyesini anlatıyor; evinizi geride bırakma, kendinizle yüzleşme ve geri dönüşün olmadığını fark etme deneyimiyle ilgili. Bir geri dönüş isteğinden çok, hem fiziksel hem de duygusal olarak devam etmenin kaçınılmazlığı ve zorluklarıyla ilgili. ‘Yakamoz’ bu özü yakalıyor ve anlatısı birçok insanın kendiyle bağdaştırabileceği, son derece kişisel ancak evrensel bir temayı yansıtıyor. 

‘Yakamoz’ hakkında yazdığımız kısa bir metin:

İnsanı derinden etkileyen yeni bir şarkı: ‘Yakamoz’, ‘ay ışığının sudaki yansıması’ anlamına geliyor. Kahramanın evim dediği yer büyük bir depremle yıkılıyor. Geri dönüşü olmayan bir ayrılık duygusu, nakaratta akıldan çıkmayacak bir şekilde tekrarlanıyor: “Eve geri dönemem, geriye bakamam.” Kahraman, evin enkazı arasında yeni bir ev ararken, evinin artık onun içinde kök saldığını fark ediyor. Betimleme kendi adına konuşuyor: sökülen kökler, kırılan dallar ve su kenarında yürürken hissedilen derin bir boşluk duygusu. Grubun sabit ritmi, kederli vokallerle birlikte, kahramanın yaşadığı yıkımın hüzünlü bir resmini çiziyor. Hammond orgunun yankılı notaları su damlaları gibi tınlarken, Derya Yıldırım'ın bağlaması hikâyenin dokunaklı anlatımına eşlik ederek ona sinematik, neredeyse gerçeküstü bir boyut kazandırıyor. 

Su değişir ama ışık aynıdır. Kırılan kökler, tekrar kırılana kadar başka yerlerde büyümeye devam eder. Artık dönecek bir evi olmayanlar kendilerine döneceklerdir, ama sizden geriye dönecek bir şey kaldı mı?

Yaptığınız müziğe Almanya’dan ve Türkiye’den gelen tepkilerde bir farklılık oluyor mu? 

Graham Mushnik: Elbette, oldukça fark var! Genelleme yapmak zor olsa da, Türkiye'deki dinleyicinin şarkıların sözlerini ve anlamını çok çabuk kavradığını hissedebiliyoruz ki bu Avrupa'da çok fazla karşılaşmadığımız bir şey ve yeni bestelerimizi de merak ediyorlar. Ama Almanya da müziğimiz için Avrupa'da özel bir yer, çünkü giderek artan sayıda Alman insanının Türk diasporasının tarihiyle bir bağı var.

Hem grup olarak hem de solo biçimde birçok müzikal proje içindesiniz. l’Orchestre du Montplaisant yine Anadolu sound’ları kullanan bir grupken Geçtiğimiz yıl Derya Yıldırım ve Graham Mushnik’i ‘Hey Dostum, Çak!’ albümünde birlikte dinledik, Derya Yıldırım’ı ayrıca ‘Aşk, Mark ve Ölüm’ ve ‘Air Anatolia’ gibi ses getiren yapımlarda görme fırsatımız oldu. İlerisi için ne gibi projeleriniz var? Sizi Türkiye’de daha sık görebilecek miyiz?

Derya Yıldırım: Kendimi sürekli gelişen bir sanatçı olarak görüyorum. Bu dönüşüm benim için en anlamlı biçimde, diğer müzisyenlerle yaptığım işbirlikleri ve çeşitli projelerde yer almamla gerçekleşiyor. Örneğin projelerimizden biri (‘Hey Dostum, Çak!’) Grup Şimşek'in klavyecisi Graham Mushnik ile birlikte hazırladığımız bir çocuk albümü. Türkçe çocuk şarkılarının yer aldığı bu albüm eşsiz bir deneyim oldu.

Air Anatolia projesinde olduğu gibi Türkiye'de önemli roller üstlenen müzisyenlerle işbirliği yapmaktan da keyif alıyorum. Ayrıca, Bozcaada Caz Festivali'nde bir ensemble’ın parçası olma zevkini yaşadım ve benim için inanılmaz keyifli ve ilham vericiydi. Bu gibi işbirliklerinde daha fazla yer almayı umuyorum çünkü bunlar bir müzisyen olarak farklı ve zenginleştirici biçimlerde büyümemi sağlıyor. Kariyerimin büyük bir kısmı sürgünde geçtiği için Türkiye'de daha fazla zaman geçirmeyi ve yerel müzisyenlerle doğrudan çalışmayı çok istiyorum.

Ayrıca, kendimi çağdaş müzik de dahil olmak üzere birçok müzik türüyle güçlü bir ilişkisi olan bir müzisyen olarak görüyorum ve bağlama bu türlerde de önemli bir yer tutuyor . Bu bağlantı, bir sanatçı olarak hikâyemin hayati bir parçası.

Örneğin, ‘Derya's Songbook’ adlı bir proje kapsamında, Avrupa'nın en ünlü yaylı çalgılar topluluklarından biri olan ‘Ensemble Resonanz’ ile birlikte sahne aldım. Bu işbirliği devam ediyor ve Ensemble Resonanz yakında Elbphilharmonie'de gerçekleşecek konserimizde grubumuza eşlik edecek.

Grup Şimşek'in geleceğine gelince, bir sonraki albümümüzün önümüzdeki yıl Mart ayında, New York merkezli saygın ve tanınmış bir plak şirketi olan Big Crown Records aracılığıyla yayınlanacağını duyurmaktan heyecan duyuyoruz. Albümün prodüktörlüğünü Leon Michels üstlendi ve bu yaz Diamond Mine Stüdyolarında kaydedildi. Bu bizim için çok özel bir proje ve yolculuğumuzdaki bu yeni adım için inanılmaz heyecanlıyız. Tamamen özgün bestelerden oluşan albümde üç geleneksel türkü de yer alacak. Dünya ile paylaşmak için sabırsızlanıyoruz!

gündem

Fotoğraf: MUBI

Ankara Film Festivali’nde ödüller sahiplerini buldu. 'En İyi Film' ödülüne, Murat Fıratoğlu imzalı 'Hemme’nin Öldüğü Günlerden Biri' layık görüldü. Fıratoğlu, ‘En İyi Yönetmen’ ödülünün de sahibi oldu. 'En İyi İlk Film' ödülü Doğuş Algün imzalı 'Ölü Mevsim'e giderken; 'SİYAD En İyi Film' ödülü, Sinan Kesova’nın yönettiği 'Büyük Kuşatma' filmine verildi. 

İBB Başkanı İmamoğlu, kayyum atanan Mardin BB Başkanı Türk’e destek ziyareti için şehre gitti. Uzun bir araç konvoyuyla Türk'ün konağına gelen İmamoğlu, kayyum gündemiyle ilgili randevu alamadığı MHP'ye seslenerek "O partinin de kayyum konusunda çekimser olduğunu hissediyorum. İktidar mensuplarının da mahcubiyetini görüyorum” dedi. İkili, daha sonra Mardin’de esnafı ziyaret etti. 

Kara Harp Okulu mezuniyet töreninde kılıç çekerek "Mustafa Kemal'in askerleriyiz" sözleriyle yemin eden iki teğmen, TSK’dan ihraç talebiyle disipline sevk edildi. Millî Savunma Bakanlığı, teğmenlere idari soruşturma başlatıldığına yönelik haberi yalanlamıştı.

Beşiktaş efsanelerinden eski futbolcu ve teknik direktör Tayfur Havutçu, yoğun bakıma kaldırıldı. Havutçu’ya yaklaşık iki yıl önce lenf kanseri (lenfoma) teşhisi konulmuştu. Eşi Neslihan Havutçu, yaklaşık bir hafta önce enfeksiyon nedeniyle hastaneye yatırılan eşinin tedbir amaçlı yoğun bakımda olduğunu söyledi. 

58 yaşındaki efsanevi boksör Mike Tyson ile YouTube’dan ringlere transfer olan 27 yaşındaki Jake Paul'un karşılaştığı boks maçının özeti, maçı yerinde takip eden BBC muhabirinin izlenimleri, boks spikeri Bilgehan Demir anlatıyor: ‘Maç kurgu muydu?’

UEFA Uluslar Ligi’nde Türkiye’nin Galler’le berabere kaldığı maçın özeti.

bir foto

Fotoğraf: Roberto Salamone / The Guardian

Şeriban Alkış 

Güney İtalyan şehri Napoli, turizmdeki hızlı yükselişini sürdürüyor. Ama bir de öteki Napoli var. Uyuşturucu çetelerine ve mafyaya bırakılmış, ‘devletin olmadığı’ bir Napoli. Kasım ayının ilk iki haftasında kentte çetelerle bağlantılı olarak yaşları 15-17 arasında üç çocuk öldürüldü. 2023 yılında reşit olmayanlar tarafından işlenen suçlar bir önceki yıla göre yüzde 17 arttı. 

Kayıtdışı hatta illegal çalışma, Napoli’nin de dahil olduğu Campania bölgesinde olağanlaştırılmış. Adı sıklıkla mafya çatışmalarıyla anılan ve Avrupa'nın en büyük açık hava uyuşturucu pazarı yakıştırması yapılan Napoli’nin kuzeyindeki Scampia bölgesindeki işsizlik oranı yüzde 65’leri bulmuş durumda.

Scampia, tüm dünyanın 2008 Cannes ödüllü ‘Gomorra’ filmi ve 2014 yapımı beş sezonluk aynı adlı diziyle tanıdığı bir bölge. Her iki yapım da Roberto Saviano’nun 2006 tarihli araştırmacı gazetecilik kitabını kaynak alıyor. Örgütsel yapısı klana dayalı İtalya’nın en eski mafya gruplarından Camorra’yı ifşa eden kitabın adı da 1994’te Camorra tarafından öldürülen bir rahibin “Gomora olmayı bırakma zamanımız geldi” cümlesine referans. Gomora, Tevrat’ta günâhkâr oldukları için Tanrı'nın gazabıyla yok edilen kentlerden biri. 

Bölge sakinleri, mahalleliler yıllardır çeteleşmeye ve çetelere devletin göz yummasına karşı mücadele ediyor. Buna şimdi bir de yerinden edilme ve sosyal destekten mahrum bırakılma eşlik ediyor. 

Film ve dizinin çekildiği, ücretli turist turlarının düzenlendiği ve binlerce kişinin yoksulluk içinde yaşadığı La Vele di Scampia (Scampia’nın Yelkenleri) yıkılıyor. La Vele, İtalya’nın II. Dünya Savaşı sonrası sosyal konut ve mimarisinde modernizmin temsilcisi sayılan önemli bir yapısı. 

Üçgenimsi şekilleri nedeniyle ‘Vele’ (yelkenler) olarak adlandırılan yedi büyük binadan oluşan kompleks, 1960’larda inşa edilmeye başlandı. Napolili mimar Franz di Salvo, kentlilerin samimi komşuluk ilişkilerini sürdürebilmeleri için eski şehrin dar sokaklarını çağrıştıran uzun ve geniş koridorlu, yeşil alanların bol olduğu bir toplu konut inşasına başladı. Ancak proje hiçbir zaman tamamlanamadı, kent merkezinden buraya bağlanan toplu ulaşım hatları yapılmadı, altyapı çalışmaları eksik bırakıldı, hatta 15 katlı yapıların projesinde asansörler için ayrılan yerler şimdi bile boş. 1980’de bölgeyi vuran bir depremden sonra evsiz kalan birçok aile, bu binalara geçici olarak taşındı. Aşırı kalabalık ve güvenli olmayan koşullar, kısa süre içinde organize suç ve uyuşturucu ticaretinin merkezi hâline geldi. 1998’den başlayarak 2000’li yılların başına kadar yedi bloğun dördü yıkıldı, bu sırada yıkımlar sık sık asbest tehlikesi nedeniyle durdu. 2020 tarihli ‘ReStart Scampia’ projesi kapsamında iki blok daha yıkılacak, biri ofis ya da müze olarak kullanılmak üzere bırakılacak.

📸 Daha fazla fotoğraf.

📝 Gomorra kitabının yazarı Rober Saviano’nun kentsel yenileme projesine dair yazısı: ‘Naples is demolishing Le Vele, symbol of its Camorra past. But I’m not celebrating’

📝 Camorra mafyasındaki bir capo’nun oğlu Antonio Piccirillo’nin mafyaya karşı halk örgütlerine katılma hikâyesi: ‘The son of a mafia boss who rebelled against his destiny’

pazar önerileri

ARTE Concert kaydı: ‘St.Vincent/Gaîté Lyrique, Paris’

‘KALT’ın Podcast’i’ bölümü: ‘Toprağın Altı da Üstü de Jagler Kokuyor’

WTA 250 şampiyonu dünya 91 numarası raket Zeynep Sönmez anlatıyor: “Nasıl yaptıklarım için çok mutluysam, yapmadıklarım, vazgeçtiklerimin duygusallığını da yaşıyorum.” 

Oggusto seçkisi: ‘İstanbul’un en iyi şömineli mekânları’

‘Socrates Originals’ bölümü: 'Mike Tyson'

Kapsül Kültür’ün son sayısı: ‘Bir tarihe veda: Hotel Jugoslavija’ ve Kapsül Business’ın son sayısı: ‘Soğan çorbası’