Kapak fotoğrafı: Mert Kahveci/Unsplash

Adalı olmak mı, ada sahibi olmak mı?

Fatih Polat

Sevgili Tunca Öğreten telefonda, ‘Adalı olma’ üzerine bir yazı yazmamı istediğinde ilk tepkim, “Üç kuşak adalı arkadaşlarım var. Ayrıca uzun yılardır Adalar’da yaşayan çok iyi edebiyatçı, yazar ve gazeteci arkadaşlarım var. Ben henüz dört yıldır Adalıyım. O nedenle kendimi henüz Adalı değil de, Ada’da yaşayan biri diye tarif ediyorum” olmuştu. Tunca, savuşturma amaçlı bu hamlem karşısında “Ama sen Adalı arkadaşlarından Adalı olma halini dinleyerek Adalı oldun. O da ayrıca önemli” deyince, -bunu ikna potansiyeli yüksek bir argüman olarak görmesem de- Adalı olma halinin bendeki karşılığına dair bir yazı konusunda anlaştık. Dolayısıyla bu yazı, Ada üzerine bugüne kadar yazılmış şahane metinlerden farklı olarak, henüz o gerçekliği anlamaya çalışan bir faninin değinmelerinden ibaret bir deneme olma iddiasıyla kendisini sınırlıyor.

İlk baskısı 1719 yılında yapılan Daniel Defoe’nun ‘Robinson Crusoe’su herhalde ada ve insan ilişkisine dair en çok tanınan kitaplardan biridir. Onun da muhtemel bir gerçeklikten hareket etmekle birlikte, büyük ölçüde kurgusal bir roman olduğunu biliyoruz.

Bir yirminci yüzyıl yazarı olan Aldous Huxley’nin 1962 yılında yayımlanan son kitabı ‘Ada’ ise insana dair iyi bir hayatın gelişebilmesi ütopyasına odaklanan, kendinden çok söz ettiren güçlü bir edebi metindir. Dolayısıyla ‘ada’ derken, çok katmanlı bir şeyden söz ediyoruz.

Uzaktan bakanlar açısından egzotik çağrışımları baskın imgelerle dolu bir mekan olan ada, aslında “Hangi Ada?” sorusuyla ve o mekanla hangi insanın nasıl bir ilişki kurduğu sorusuyla birlikte daha belirgin bir anlam kazanabilir.

Heybeliada - Fotoğraf: Mert Kahveci/Unsplash

‘Ada’ya yavaştan yaklaşırken, onu günümüz şehir hayatından ayıran başlıca unsurların neler olduğu sorusuyla devam edelim. Benim açımdan bu; su, toprak ve ağacın bir arada olabildiği bir mucizedir. Doğup büyüdüğüm İstanbul’da bu unsurun üçünü bir arada görebileceğiniz başka bir yer düşünebilir misiniz? Beton binalardan oluşan kentte toprak, saksılarla balkonlara taşınarak dokunma mesafesine getirilmeye çalışırken, ağaç ve suya ulaşmak için de kentin pek çok yerinde bir çaba göstermek gerekiyor. Bu arada, bu kentin ve ülkenin hafızasında ağaçları savunarak başlamış olan Gezi gibi müthiş bir deneyimin olduğunu da not ederek devam edelim…

Su, toprak ve ağacın, dahası ormanın bir arada olabildiği bir mekan, hele bir de şehrin gürültüsünden uzak olarak martı sesleriyle uyandığınız gerçeğiyle düşündüğünüzde, insanı iyileştiren bir mekandır. Üç kuşaktır Adalı bir aileden gelen komşum ve arkadaşım, gazeteci, çevirmen Siren İdemen, “Biz çocukluğumuzda Heybeli’den Burgaz’a yüzerdik” diye anlatmıştı. Onun dışında 20 yıldır, 30 yıldır, 40 yıldır Adalı olanlarla tanıştım. Her birinin biriktirdiği sayısız hikaye var.

Genel açısından bakıldığında ise İstanbul gibi bir kentte ada, bazıları için yazlığa gidilecek bir tatil yeri, azımsanmayacak bir kesim açısından ise emekliliğinde ya da emekli olmaya yaklaştığında, artık şehirle mesafeli bir ilişki arama arzusunun bir karşılığı olarak gündeme geliyor. ‘Ada kafası’nı sevdiği için henüz emeklilik moduna girmeden Ada’da bir ev kiralayarak, işine Ada’dan gidip gelen de epey insan var. Ancak tüm bunlarla birlikte, sınıflı bir dünyada ada imgesinin, sınıfsal bağlamlardan azade olduğu düşünülmemeli. Dünyanın ve Türkiye’nin burjuvaları ya da sinema ve müzik sektörünün ünlüleri için ise adanın ima ettiği egzotiklik, sahip olunması gereken bir mülk anlamına geliyor. Örneğin, ünlü aktör Mel Gibson, Avustralya açıklarında bulunan Mago Adası’nı tatillerini geçirmek üzere 2005 yılında bir Japon firmasından satın almıştı. 5400 hektarlık adanın değeri 15 milyon dolar. Yine sinema dünyasının ünlülerinden Eddie Murphy Bahamalar’ın başkenti Nassau’ya yakınlığıyla bilinen Rooster Cay Adası’nı 2007 yılında 15 milyon dolara satın aldı. Ünlü şarkıcı Shakira Bahamalar’ın kuzeyindeki Bonds Cay Adası’nı 16.5 milyon dolara satın aldı. Bill Gates Orta Amerika’daki Belize’de bulunan Bugue Caye Adası’nı 25 milyon dolara aldı.

Yazının devamını oku...