Sayı: 183 - Ortalama okuma süresi: 9 dakika (2.044 kelime)

Kâbustan alışkanlığa: EuroLeague Final Four

Hazırlayan: Cem Pekdoğru

Doksanlı yılların gazetelerinde, spor sayfalarının basketbola ayrılmış sütunlarında en sık karşımıza çıkan sözcük gruplarından biridir: Final Four. Toplum olarak kolektif İngilizce seviyemizdeki ilerlemenin herkesin birden dörde kadar sayabileceği kabulüne imkân tanımasıyla beraber, selefi addedilebilecek ‘Çalenç’ turnuvalarının (Avrupa Şampiyonası bileti için oynanan son eleme turuna Türkiye’de verilen isim) kaderini paylaşmamıştı bu kelime; nadiren parantez içinde açıklama kabilinden ‘Dörtlü Final’ diye belirtildiğine şahit olurduk. Ama o günlerde bile, bir çocuk olarak bu üç heceye bir tekinsizlik atfettiğimi hatırlıyorum.

1966 ve 1967 yıllarında Avrupa basketbolu sezonunun bir numaralı kulübünü belirlemek için iki kez başvurulan dörtlü final formülü yaklaşık yirmi yıl boyunca rafa kaldırılmış, sonrasında 1987-88 sezonuyla birlikte temelli olarak Avrupa basketbol entelijansiyasının gündemine yerleşmişti. İlk yıllarda Türkiye’nin şampiyonları Kupa 1’e ilk turlardan veda etmeyi alışkanlık kesbetmiş, gözünü daha ziyade Koraç Kupası hedeflerine çevirmişti. Daha sonra Saporta Kupası olarak da anılacak olan FIBA Avrupa Kupası’nın 1993 finalindeki tarihî Efes Pilsen-Aris karşılaşması, ülke basketbolu için büyük bir sıçrama demekti. Torino’daki finalin sonunda kupa Türkiye’ye gelmedi belki ama aynı kulüp, aynı çekirdek ve aynı liderle 1996’nın Mart ayında İtalya’nın başka bir şehrinden ülkeye Koraç Kupası’yla dönüyordu. Aydın Örs ve öğrencileri, Stefanel Milano’ya 76-68, 70-77’lik iki maçın sonunda üstünlük sağlıyor ve takım sporlarında Türkiye’nin kazandığı ilk uluslararası kupayla tarihe geçiyorlardı.

2022 yılının sonunda Aydın Örs ile buluştuğumuzda, aslında çok kısa bir zaman aralığına tekabül eden bir süreçte yaşanan zihniyet değişimini şu anekdot yardımıyla anlatmıştı: “Burada benim esas önemli bulduğum nokta şu: 1989-90 sezonunda, Aydan Hoca’nın [Siyavuş] son dönemlerinde Koraç Kupası’nda çeyrek finale kalmıştık. KK Bosna bize İstanbul’da 16 sayı fark attı. Deplasmana gittik, orada da 40 fark yedik. Ve ülkeye döndüğümüzde bizi Turgut Özal’ın spor bakanı İsmet Özarslan karşıladı, tüm takıma kol saati hediye etti. Üç senede kat ettiğimiz mesafeye bakar mısın?”

Aydın Örs

Yeşil kâbuslardaki üç hece

Örs ve Merter’de bir araya getirdiği özel oyuncu grubu, 40 sayılık bozgunların ödüle layık görüldüğü günlerden kupa merasimlerine çıkan yolu çok hızlı bulmuştu. Bu yeni irtifadaki yeni hedeflerin merkezindeyse, yine o efsunlu üç heceye rastlıyorduk. 1996’nın kupayla taçlanan yolculuğundan sonra her sezon geleneksel olarak ‘Efes’te hedef Final Four’ manşetleriyle açılırdı.

1983’te kapısından girdiği Efes Pilsen (bugünkü adıyla Anadolu Efes) kulübünde 1991-92 sezonuyla beraber başantrenörlük pozisyonuna geçiş yapan Aydın Örs, 1999 yılına değin, Merter’den bir Avrupa şampiyonu çıkarmak için kendine özgü olağanüstü iş ahlakıyla çalışmayı sürdürdü. Koordinatörlüğünü üstlendiğim Basket İstanbul kitabı için yaptığımız o mülakat esnasında içindeki bir ukdeyi şöyle dillendirmişti: “Koraç Kupası’na rağmen, doksanlardaki Efes Pilsen maceramda çok şanssız olduğumu düşünüyorum. Önce Şampiyon Kulüpler Kupası, sonra EuroLeague’de Final Four hedefiyle yola çıkıp dört kez o kapının eşiğinden döndük. Hepsinde de farklı farklı şanssızlıkların neticesinde… Tabii bazıları bunu benim başarısızlığım ya da beceriksizliğim olarak adlandırmayı tercih edebilir.”

Örs’ün tevazusuna aşina olmayanlar için, ortada bilakis bir başarı hikâyesi olduğunun altını bir kez daha çizmiş olayım. Gelgelelim, Final Four kapısının eşiğinde kalınan yıllar da bir gerçeği işaret ediyor.

Fotoğraf: Depo Photos

Bu talihsizlik örüntüsü, 1996’daki Koraç zaferinin de öncesine uzanıyor aslında. 1993-94 sezonunda Avrupa’nın en büyük efsanelerinden Nikos Galis’in oynadığı Panathinaikos’un ve birçok güçlü ekibin yer aldığı sekizli gruptan lider çıkan Efes Pilsen, o yıl çapraz grupta büyük bir sürpriz sonucunda dördüncü basamağa kadar inen Barcelona’ya toslayacaktı. Koraç zaferinin özgüveniyle girilen sezonlarda Efes Pilsen, artık uluslararası otoriteler tarafından da doğal bir Final Four adayı olarak görülüyor ama hep o son engele takılıyordu. 1996-97 sezonunda literatüre ‘Kara Perşembe’ olarak geçen 3 Nisan gecesi, favori statüsünde çıkılan ASVEL eşleşmesinden mağlup ayrıldı Lacivert-Beyazlılar. Şimdilerde Türkiye’de yaşayan Alain Digbeu, eşleşme öncesi Lyon’daki soyunma odasının psikolojisini şöyle tasvir ediyor: “Efes’in o dönem Avrupa Şampiyonu olması gerekiyordu. Herkes Efes’ten korkardı o yıllarda. Abdi İpekçi çok zor bir salondu ve biz orada oynamak için yeterli tecrübeye sahip değildik. Bir şampiyonluğumuz bile yoktu. Finallerde, kritik maçlarda hep kaybetmiştik. Sadece Fransa Kupası’nı alabiliyorduk.”

1997-98 sezonunda Efes Pilsen bu kez hücumlarının direksiyonundaki ismin sakatlığıyla sarsıldı. Çeyrek finaldeki Benetton eşleşmesinden önceki son lig maçında, Darüşşafaka karşısında sakatlanan Petar Naumoski’den yoksun çıkılan eşleşmede Zeljko Obradovic yönetimindeki Treviso ekibine bırakılıyordu bu kez Final Four bileti. Ve son olarak, 1998-99 sezonunda Tyus Edney, Anthony Bowie ve şutör Litvanyalılarla Avrupa basketbolunu şaşkına uğratan bir formül bulan, sezonun Külkedisi hikâyesinin kahramanı Zalgiris Kaunas karşısında iki maçta kaybedilen eşleşme… Efes Pilsen ve ülke basketbolunun Final Four hülyalarının sonu, ASVEL, Benetton ve Zalgiris formalarında ortak olan yeşil rengin en koyu tonlarına bulanıyordu sanki.

Selanik, Sıfır Yılı

Efes Pilsen’i vadedilmiş topraklara taşıyan isim, Aydın Örs’ün yanındaki koltuklardan çıkacaktı. 1996 Koraç zaferinin kutlama fotoğraflarında, bir başka asistan koç Oktay Mahmuti’yle beraber ilk bakışta seçilebilen Ergin Ataman, 1999-2000 sezonunun başında önce 16 Ekim günü ustasını, sükseli bir başlangıç yapan Pınar Karşıyaka’nın koçu olarak mağlup etti; sonra Örs’ün Merter’deki vârisi olarak, pek tabii ki Final Four hedefiyle işe koyuldu.

Petar Naumoski’den direksiyonu devralan pick-and-roll üstadı Hırvat guard Damir Mulaomerovic, acemiliğini günden güne üzerinden atan Predrag Drobnjak, altyapıdan çıkan Hüseyin Beşok, Ömer Onan ve eski kıtada son yılını geçirmekte olan Hidayet Türkoğlu’na Avrupa basketbolunda nadir bulunan durdurulması imkânsız skorerlerden İbrahim Kutluay eklenmişti o yıl. Sadece bu altı kişilik ana rotasyon bile bugün bakıldığında birçok şeyi başarmaya muktedir görünüyor. Ataman’ın kılavuzluğunda başardıkları ilk şey, Pau-Orthez’i saf dışı bırakarak 1994’ten beri süregelen bir lanete son vermek olacaktı. Turu geçen takımı belirleyecek üçüncü maçın sonunda Moustapha Sonko’nun orta sahadan savurduğu topun çemberden sekmesiyle birlikte bütün Abdi İpekçi derin bir nefes alıyor, yeşil kâbustan uyanıyordu.

Efes Pilsen, katıldığı ilk dörtlü finalde şampiyonluğun en büyük adayı Panathinaikos’la eşleşti. Zeljko Obradovic’in Atina’da buluşturduğu Yugoslav ikili, Dejan Bodiroga ve Zeljko Rebraca, o yıl NBA’de Kobe-Shaq ikilisinin dominasyonuna yaklaşan bir performans ortaya koymuşlardı. Evlerinden çok uzağa düşmeyen Selanik’teki Final Four’un sonunda bir numaralı kupaya uzanmaları hiç kimseyi şaşırtmayacaktı. Efes Pilsen ise İstanbul’a üçüncülükle dönüyordu.

Fotoğraf: Tolga Adanalı / Depo Photos

11. ziyaret Fenerbahçe Beko’yla

24-26 Mayıs tarihlerinde Berlin’de düzenlenecek 2024 EuroLeague Final Four’da Türkiye’yi altıncı kez Fenerbahçe Beko temsil edecek. Yarı finaldeki Fenerbahçe-Panathinaikos eşleşmesinde bir temsilcimiz daha olacak: Nisan 2000’de, Selanik’teki ilk Final Four ziyaretinde Panathinaikos’a toslayan Ergin Ataman, bu kez Avrupa basketbolunun en büyük sahnesini Yeşil Yoncalar’ın başantrenörü olarak deneyimleyecek. 2003’te Montepaschi Siena’nın başında bir üçüncülük daha kazanan Ataman, evine döndükten sonra 2019’da Anadolu Efes’i yeniden Final Four seviyesine taşımış; 2021 ve 2022’deki çifte şampiyonlukla ülke basketboluna farklı bir irtifa kazandırmıştı. Fenerbahçe Beko ve Anadolu Efes’in bugüne kadarki toplam 10 ziyaretinden Türkiye’nin payına üç şampiyonluk düştü. Sarunas Jasikevicius ve oyuncuları, hiç kuşkusuz, Berlin’e dördüncü kupa hedefiyle gidecekler.

Fotoğraf: Depo Photos

Tam bu noktada, Fenerbahçe’nin 2017 şampiyonluğunun ardından kaleme aldığım bir yazıdan kısa bir alıntı yapmak istiyorum: “Yüzde 80. Zeljko Obradovic’in bir yıllık inzivadan sonra Fenerbahçe kulübüne ilk adımını attığı 2013 yazında, son on yılın Final Four katılımcılarına baktığımızda karşımıza çıkan bir orandı bu. CSKA Moskova, Maccabi, Panathinaikos, Olympiakos, Barcelona ve –eskiden daha ziyade TAU olarak bilinen– Baskonia, bu 10 yıl içindeki 40 koltuğun yüzde seksenini işgal etmişlerdi. Yalnızca altı takım... Avrupa basketbolunun elitleri arasına kafa uzatmak, Berghain’a girmek kadar zordu. Kapıda kalmamak imkânsızdı. Fenerbahçe’nin üçüncü denemede kupaya ulaşmasını aşacak derecede özel bir şey varsa, o da üç senedir hiç kapıda kalmaması. Peki seneye Obradovic’in kendi evindeki partiyi kaçıracağını düşüneniniz var mı?”

Doksanlarda Aydın Örs’ün liderlik ettiği zihniyet değişiminin bir benzerine Zeljko Obradovic’in Ataşehir’de ilham verdiğini söyleyebiliriz. Fenerbahçe, Avrupa basketbolunun en çok kazanan koçunu Türkiye’ye getirdi ve 2015’ten 2019’a dek hiçbir zaman kapının eşiğinde kalmadı. Bu sayede, son 10 yıla baktığımızda, 2017’deki o yazıda Final Four koltuklarını ipotek altına aldığını imrenerek gördüğüm elit kulüplerin arasına Fenerbahçe Beko ve Anadolu Efes’in de girdiğini hiç duraksamadan söyleyebiliriz. Pandemi nedeniyle sezonun yarıda kesildiği 2020 yılı haricinde, son 10 yılda, Türkiye’nin Final Four seviyesinde temsil edilmediği yegâne sezon 2022-23 sezonu. Başka söze gerek yok.

gündem

Fotoğraf: Depo Photos

Süper Lig’de neredeyse sezon başından beri şampiyonluk yarışının düğümünü çözen maç olacağı düşünülen Galatasaray-Fenerbahçe derbisi, 19 Mayıs Pazar akşamı oynanacak. Galatasaray, büyük maça 6 puanlık büyük bir avantaj taşıyor. Sarı-Kırmızılı ekibin 24. lig şampiyonluğunu resmî olarak ilan etmesi için derbiden beraberlik çıkarması bile yeterli olacak.

• Süper Lig’de şampiyonluk mücadelesi henüz noktalanmadı ama Fenerbahçe ve Galatasaray kamuoyunu bir süredir seçim gündemi meşgul ediyor. Fenerbahçe’de mevcut başkan Ali Koç’un ardından, 1998-2018 yılları arasında başkanlık koltuğunda oturan Aziz Yıldırım da yeniden aday olacağını açıkladı. Fenerbahçe’nin olağan seçimli genel kurulu, 30-31 Mayıs 2024 tarihlerinde yapılacak. Galatasaray’ın 25 Mayıs’taki olağan seçimli genel kurulunda ise Dursun Özbek ve Süheyl Batum, başkanlık için yarışacak.

Kadın voleybolunda 2024 FIVB Milletler Ligi, dün itibarıyla Antalya ve Rio’daki birinci hafta maçlarıyla start aldı. Antalya’daki ilk gün maçlarında Hollanda Bulgaristan’ı, Polonya ise İtalya’yı set vermeden mağlup etti. Milletler Ligi’nin son şampiyonu Filenin Sultanları, unvanını korumak için ilk maçında bu akşam 20.00’de Japonya karşısına çıkacak.

• İlk hafta maçlarını Antalya Spor Salonu’nda oynayacak Türkiye, ardından ABD’nin Arlington şehrine ve Hong Kong’a seyahat edecek. 20-23 Haziran’da oynanacak final turu maçlarının ev sahibi ise, Tayland’ın Bangkok şehri olacak.
• Daniele Santarelli yönetimindeki takımın 14 kişilik kadrosu şu isimlerden oluşuyor: Cansu Özbay, Elif Şahin, Melissa Vargas, Hande Baladın, Tuğba Şenoğlu İvegin, Derya Cebecioğlu, İlkin Aydın, Ebrar Karakurt, Zehra Güneş, Aslı Kalaç, Beyza Arıcı, Gizem Örge, Simge Aköz, Ayça Aykaç Altıntaş.

Okçulukta Türkiye’ye önemli başarılar kazandıran Mete Gazoz, Almanya’da düzenlenen 2024 Avrupa Okçuluk Şampiyonası’nın klasik yay erkekler finalinde, Slovenya’dan Den Habjan Malavasic’i yenerek kariyerinin ilk Avrupa şampiyonluğunu kazandı. 24 yaşındaki sporcu, böylelikle Paris 2024’e son Avrupa, Dünya ve Olimpiyat şampiyonu unvanlarıyla gidecek. Aynı şampiyonada Berkay Akkoyun, Mete Gazoz ve Ulaş Berkim Tümer’den oluşan klasik yay erkek millî takımımız da Hollanda’yı 5-4 mağlup ederek bronz madalyaya ulaştı.

Almanya’nın futbol kültüründe önemli bir yer tutan FC St. Pauli, 13 yıllık bir aradan sonra 1. Bundesliga’ya geri dönmeyi garantiledi. St. Pauli’nin ezelî rakibi Hamburg ise ikinci ligden bu yıl da kurtulamadı. Küme düştüğü 2017-18 sezonuna kadar, 55 sezonluk birinci lig macerasıyla bu alandaki rekoru tek başına elinde bulunduran Hamburg için önümüzdeki sezon komşusu St. Pauli’yi izlemek acı verici bir deneyim olacak gibi görünüyor. 

• 33 maçta 66 puan toplayan St. Pauli’nin bir puan gerisindeki Holstein Kiel de 2024-25 sezonunda ilk kez 1. Bundesliga’da mücadele edecek.

2024 Giro d’Italia’nın ikinci haftası, ilk dinlenme gününün ardından Pompei’den start aldı. 10. etabın kazananı, Decathlon-AG2R La Mondiale takımının 23 yaşındaki Fransız bisikletçisi Valentin Paret-Peintre oldu. Valentin’ın ağabeyi Aurelien Paret-Peintre da 2023’te bir Giro etabından galibiyet çıkarmıştı. Diğer yandan, ilk 10 etabın üçünü kazanan Tadej Pogacar’ın genel klasman liderliği, 2 dakika 40 saniyelik bir farkla devam ediyor.

Roland Garros öncesi son ciddi sınav olarak görülen İtalya Açık’ta hem erkeklerde hem kadınlarda çeyrek final aşamasına gelindi. Geçen sayının manşetinde yer verdiğimiz Rafael Nadal’ın Roma macerası iki tur sürdü. İlk turda 24 yaşındaki Zizou Bergs’i üç sette mağlup eden Rafa, sonraki turda 7 numaralı seribaşı Hubert Hurkacz’a 1-6, 3-6’lık setlerle elendi. Oldukça formda gözüken Hurkacz, çeyrek finalde Tommy Paul ile eşleşti. Alexander Zverev, Stefanos Tsitsipas ve Taylor Fritz de son sekize kalan favoriler arasında. Kadınlar tablosunda ilk yarı final eşleşmesi de belli oldu: 1 numaralı seribaşı Iga Swiatek, 3 numara Coco Gauff ile final bileti için mücadele edecek. 2 numaralı seribaşı Aryna Sabalenka da yoluna devam ediyor.

• Roma’da maçlar devam ederken, Roland Garros için ‘wildcard’ almaya layık görülen sporcular da açıklandı. Ev sahibinin veteran tenisçileri Richard Gasquet, Alize Cornet ve Kristina Mladenovic listede yer alırken, sezon sonunda emekli olacağını açıklayan Dominic Thiem’in ‘wildcard’ alamaması eleştiri topladı.
• Yükselişteki tenisçilerimizden Zeynep Sönmez, Parma’daki WTA 125 turnuvasında 2 numaralı seribaşı (ve dünya 47 numarası) Lucia Bronzetti’yi ilk turda 2-0 mağlup etti. Bu, 22 yaşındaki sporcunun kariyerinde Top 50’de bulunan bir rakibe karşı aldığı ilk galibiyet oldu.

2024 WNBA sezonu, 14 Mayıs gecesi oynanan maçlarla başladı. Kadın basketbolunun en üst seviye liginde 28. sezon, beraberinde yeni vaatler de getiriyor. Birinci sıra seçimi Caitlin Clark’ın formasını giyeceği Indiana Fever’ın maçları merakla beklenirken, bir başka ulusal fenomen Angel Reese’i draft eden Washington Mystics, 6 Haziran’daki Chicago Sky maçını 4 bin 200 seyirci kapasiteli salonlarından 20 bin kişilik Capital One Arena’ya taşıdığını duyurdu.

kapsül spor öneriyor

Kitap: Formula 1’de en çok iz bırakmış mühendislerden Adrian Newey’nin hatıratı, Bir Araba Nasıl Yapılır? ismiyle Türkçeye kazandırıldı.

Film: Ergin Ataman’ın ortaya çıkardığı yeni ‘süper skorer’ Kendrick Nunn’ın 25 numaralı formasından ilhamla, Chicago basketbol efsanesi Ben Wilson’ın trajik ölümünü anlatan 2012 tarihli belgesel Benji’yi önerelim.

Makale: Dominic Thiem’in erken son bulan kariyeri ve 2024 tenis sezonunun nostaljik havası üzerine, Christopher Clarey’nin blog yazısı.

YouTube: Sadun ve Oda Boro’nun 1965 yılında tekneleri Kısmet’le beraber çıktıkları, spor ve denizcilik tarihimizde çığır açan dünya seyahatinin hikâyesi.

Podcast: ‘The End of Sport’un yeni bölümünde spor ekoloğu Madeleine Orr, iklim krizinin spor dünyasına etkilerini tartışmaya açıyor.

Podcast: Burcu Biçer, ‘Açık Gazete’de Eclipse filminin yönetmenleri İpek Kent ve Efe Öztezdoğan’ı konuk ediyor.