Sayı: 196 - Ortalama okuma süresi: 10 dakika (2.177 kelime)

Olimpiyat Günlükleri (III): Biz ne zaman spor ülkesi olmuştuk?

Hazırlayan: Cem Pekdoğru

Türkiye kafilesi, 2024 Paris Olimpiyatları’ndan üç gümüş ve beş bronz madalyayla ayrıldı. Bu da Türkiye’nin, resmî madalya tablosunda 64. ülke olarak konumlanması anlamına geliyor. Madalyalara rengine göre ağırlık verdiğimiz bir hesaplama sisteminde ise (altın: 3 puan, gümüş: 2 puan, bronz: 1 puan), Yunanistan’la eşit puana sahip (11) Türkiye’nin 29. sırada yer aldığını görebiliriz.

Fotoğraf: TMOK

Boksör Tuğrulhan Erdemir’in Olimpiyatların açılışına bir gün kala ortaya çıkan doping cezası sonrası takımdan çekilmesiyle beraber, Paris’te 101 kişilik bir kafileyle yer alan Türkiye’nin bu madalya toplamıyla ülkeye geri dönmesi elbette bir infial yarattı. Türkiye, 1984 Los Angeles Olimpiyatları’ndan beri ilk defa hiçbir müsabakada kürsünün birinci basamağına adım atamamış, 40 yıl sonra “altınsız” kalmıştı. Finale yükselen ya da branşlarında dünyanın ikincisi/üçüncüsü olmayı başarıp madalya kazanan sporculara teşekkür edilmesi, sosyal medyada dalga geçilen bir konuya dönüştü. Bunu yapan medya mensupları, aslında var olmayan bir başarıyı –gizli ajandalarla– servis edip kutlamakla suçlandı. Peki biz gerçekten de sekiz madalyayla yetinemeyecek, sporcularından daha fazlasını beklemeye hakkı olan bir spor ülkesi miyiz?

Tüm zamanların Olimpiyat madalya listesinde gün itibarıyla 31. sırada bulunan Türkiye, aslına bakarsanız bu pozisyonunu büyük oranda güreşteki köklü geleneğine borçlu. Paris’e gidilirken, 23 Olimpiyat katılımında elde edilen toplam 103 madalyanın 66’sı (yüzde 64) güreş minderinden gelmişti. Olimpiyat’ın üç “kraliçe” sporu kabul edilen atletizm, yüzme ve jimnastikte kazanılan madalya sayısı ise (ikisi atletizm, biri jimnastik olmak üzere) sadece 3’tü.

Tarihin en kirli ama en hızlı unutulan yarışı

Aslında bugün resmî kayıtlarda rastlayacağınız Ruhi Sarıalp ve Yasmani Copello madalyalarının yanında, eğer sıkı bir spor izleyicisiyseniz, seremonide ay-yıldızlı bayrağın göndere çekilmesini sağlamış ancak zaman içerisinde “üstü çizilmiş” dört madalyayı ve bir de madalyaya dönüşemeyen ikinciliği hatırlayabilirsiniz. Atina 2004’te Eşref Apak, çekiç atma müsabakasını dördüncülükle tamamlamış, önünde yer alan sporculardan ikisinin dereceleri doping nedeniyle iptal edilince yıllar sonra ikinciliğe tırmanmıştı. Ancak bu süreçte kendisinin doping sicili de hayli kabardığı için Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC), Apak’ı gümüş madalyayla mükâfatlandırmamaya karar verdi. Beijing 2008’de uzun mesafeci Elvan Abeylegesse’nin gümüş madalyaları ülke çapında kutlandıktan yıllar sonra, 2007’deki bir doping testinin pozitif çıkması nedeniyle Etiyopya’dan ithal edilmiş şampiyonun bahse konu dönemdeki tüm dereceleri geçersiz sayıldı, madalyaları geri alındı.

Fotoğraf: Eurosport

Ve 2012 Londra Olimpiyatları… Aslı Çakır Alptekin’in altın, Gamze Bulut’un gümüş madalyasıyla sonuçlanan 1.500 metre yarışını hatırlarsınız. O gün Türkiye’nin bir atletizm dublesine, Olimpiyat sahnesinde bir çifte zafere imza attığına inanmakta güçlük çeken, gözlerini ovuşturup tekrar tekrar podyuma bakanlar arasındaydınız belki siz de benim gibi. Twitter tartışmalarının yeni yeni hayatımıza girdiği yıllarda, Aslı ve Gamze’nin başarılarına şüpheyle yaklaşan İngiliz gazetecilerin nasıl linç edildiğini hatırlıyor musunuz? Finali 10. sırada bitiren Lisa Dobriskey’nin, bulduğu ilk mikrofonlara “Yarış adil değildi, adaletli biçimde koşulmadı” dediğini, Nick McCormick’in “1.500 metre, huzur içinde uyu” diye tweet attığını ve çok geçmeden yetkililer tarafından “Türk düşmanlığıyla” suçlandığını da anımsayabilirsiniz.

Evet, bugün baktığımız listelerde, üstü çizili isimler arasında Aslı Çakır Alptekin ve Gamze Bulut da var. O gün Rusya, Belarus ve Ukrayna adına yarışan başka atletlerin de doping yaptığını ortaya çıkaran biyolojik pasaport bulgularının ardından, Londra 2012’deki kadınlar 1.500 metre finali, artık birçok kaynakta “tarihin en kirli yarışı” olarak anılıyor.

Ruhi Sarıalp

1948 Londra Olimpiyatları’nda üç adım atlamada Türkiye’yi madalya kürsüsüne taşıyan ve tüm dünyayı hayrete düşüren Ruhi Sarıalp’i de saygıyla analım. Bundan yirmi yıl sonra, Mexico City 1968’de erkekler maraton yarışını dördüncülükle bitiren İsmail Akçay’ı da atlamayalım… Geçen aylarda bir spor tarihi çalışması için 1960, 1964 ve 1968 yaz aylarının gazete arşivlerine gömüldüğümde şunu fark etmiştim ki dönemin spor sayfalarına bakan biri, Türkiye kafilesinin Olimpiyat Oyunları’na mı yoksa Dünya Güreş Şampiyonası’na mı gitmeye hazırlandığını anlayamaz. Aslında bu tablo, Seul 1988 öncesi Turgut Özal iktidarının yaptığı Naim Süleymanoğlu hamlesine kadar değişmeyecekti.* 1960 Roma Olimpiyatları’ndan dokuz madalyayla dönen güreşçiler ülkede kahraman gibi karşılanırken, 49 kişilik kafiledeki üç kadın sporcunun (100 metre ve uzun atlamada piste çıkan Aycan Önel, yüksek atlamacı Canel Konvur ve 800 metre koşan büyük rekortmen Gül Çıray) öncü rollerini de biz seksen yıl sonra teslim etmiş olalım.

Kapsül Pazar için kaleme aldığım son yazıda, atletizmde bir gelenekten yoksun olduğumuzu belirtirken, Sarıalp, Akçay, Önel, Konvur ve Çıray gibilerinin mirasına haksızlık mı ediyorum diye düşünmüştüm. Sonra 2012 Londra Olimpiyatlarını ve bu sistemsizlik içinde binbir zahmetle, atletizme vakfedilmiş (burada ancak birkaç tanesini yâd edebildiğim) ömürlerin bireysel kazanımlarıyla, münferiden inşa edilmiş bu mirasın kimler tarafından, nasıl yok edildiğini hatırladım.

Aslı Çakır Alptekin, Gamze Bulut, Bahar Doğan, Ümmü Kiraz, Karin Melis Mey, Semiha Mutlu, Meliz Redif, Pınar Saka, Binnaz Uslu, Nevin Yanıt, Gülcan Mıngır, Adem Kılıççı, Sibel Şimşek, Mete Binay, Erol Bilgin. IOC’nin kayıtlarına göre, 2012 Londra Olimpiyatları’nda Türkiye adına yarışmış ve takip eden yıllarda verdikleri numunelerde rastlanan doping maddeleri ya da biyolojik pasaportlarındaki doping kullanımını işaret eden düzensizlikler nedeniyle, bugüne gelindiğinde 2012’deki dereceleri geçersiz ilan edilmiş sporcuların listesi böyle. Listeye dikkatli bakın; geleceğin Olimpiyat madalyalı sporcularını yetiştirmek için kurulmuş tesislerin kapısında yazan bazı isimler de göreceksiniz, bol reytingli reality şovlarda, televizyon ekranlarından yine aynı gençlere rol model olarak sunulmuş başkalarını da.

“Var olmayan bir başarıyı kutlayanlar” ve özür dilemeye mecbur bırakılanlar

Londra 2012’den bir altın, bir gümüş, bir bronzla dönen Türkiye kafilesi, madalya tablosunda Paris 2024’ten pek de farklı bir konumda sayılmazdı. Doping tablosunda ise Rusya’nın hemen ardından ikinciliğe koşuyordu. O kabarık listede pay sahibi olanların birçoğu hiçbir zaman özür dilemek zorunda hissetmedi. Hatta bazıları televizyon ekranlarından bizleri “şampiyon millî sporcular” olarak selamlamaya devam ettiler. İşte size Türkiye’nin yakın tarihinden bir “aslında var olmayan bir başarıyı kutlama” ve mükâfatlandırıp meşruiyet kazandırma hikâyesi. Olaylar Paris’te geçmiyor.

Tuğba Danışmaz (Fotoğraf: Instagram/Tuğba Danışmaz)

12 yıl önce, tartışmalı spor politikaları neticesinde atletizmdeki tüm kazanımları sıfırlanmış bir ülkeden çıkıp en üst seviyede mücadele etmeyi başaran (Olimpiyatlardan henüz birkaç ay önce, Roma’da Avrupa ikinciliği elde etmiş) Tuğba Danışmaz ise, TRT mikrofonları karşısında ağlamaklı gözlerle “Özür dilerim” diyor. Özür dilemesi gereken Tuğba mıydı gerçekten?

Yukarıdaki cümleyi “atletizm” sözcüğünü “halter” olarak değiştirip yeniden kurabiliriz. 101 kişilik kafiledeki tek halterci olarak Türkiye’yi temsil eden Muhammed Furkan Özbek’e dördüncülüğü için teşekkür etmeyelim de ne yapalım? Türkiye’nin güreş sonrası ikinci madalya üretecine dönüşeceğinden herkesin emin olduğu halterin nasıl olup da böyle tükendiğini kime sormalıyız? Güreşçi Rıza Kayaalp’in aldığı doping cezasına ilişkin tatmin edici bir açıklama yapabilecek biri var mı?

* Bu hamlenin ne anlama geldiğini Selim Rumi Civralı’nın “Atletik Politika” kitabından alıntılayalım: “Özal, Süleymanoğlu aracılığıyla kendi (ulus) markasını yarattı ve bu markayı görece başarılı bir şekilde dünyaya tanıttı. (…) Özal’ın bu ‘yumuşak güç’ politikası, devleti sadece yabancılara değil, aynı zamanda kendi soydaşlarına karşı da cazip kılmaya yönelik, ‘Adriyatik’ten Çin Seddi’ne Türk dünyası’ anlayışıyla uyumludur. Bu açıdan Süleymanoğlu’nun başarısı, sadece sportif değil, aynı zamanda siyasi bir başarıdır ve Özal döneminin en temel hedefi olan finansal kazanımların da ötesine geçebilecek bir değer taşıyan, politik sembolizmin konusudur. Süleymanoğlu sembolüyle Türkiye, dünyanın geri kalanına siyasal, ekonomik ve kültürel alanda daha etkili ve güçlü olmaya giden yolda, ‘bir sonraki adımı atmaya istekli ve yetenekli’ olduğunu göstermek istedi. Bu belki bir güç illüzyonuydu, ancak Özal için ‘İmparatorluk kartalının’ tour de force’uydu.”

soru-cevap: formula 1

Fotoğraf: Depo Photos

2024 Formula 1 sezonu, tekdüze yarışlara ve belli bir noktadan sonra can sıkıcı hâle gelmiş mutlak bir dominasyona sahne olan bir öncekinin üstüne ilaç gibi geldi diyebiliriz. 24 yarıştan oluşan, tarihin en uzun F1 takviminde 14 yarışı geride bıraktık. Bu 14 yarışta, damalı bayrağı birinci sırada geçen yedi farklı pilot izledik. Yine de Max Verstappen, topladığı 277 puanla en yakın rakibinin 78 puan önünde liderliğini sürdürüyor. Markalar klasmanında ise Red Bull ile McLaren’ı yalnızca 42 puan ayırıyor, Ferrari de bu ikiliden pek uzakta sayılmaz.

Formula 1 yaz arasından dönmeye hazırlanırken, sezonun ilk yarısı hakkındaki sorularımızı Socrates’te F1 yorumculuğu ve S Sport’ta yarış spikerliği yapmaya devam eden Mali Selışık’a yönelttik.

1- Sezonun Miami’ye kadarki seyrine bakınca, her şey yine 2023’teki kadar tek taraflı mı olacak diye endişe etmiştik. Ancak yaz arasına girerken Red Bull’da acil durum sirenleri hiç olmadığı kadar yüksek sesle çalıyordu. Üst üste dört yarıştan eli boş dönen bir Verstappen görmeyeli de dört yıl olmuştu. Sezonun ilk bölümünü nasıl değerlendirirsiniz?

Sezon başlamadan önce hiç kimse 2023’tekine benzer bir Red Bull üstünlüğü beklemiyordu. En iyi araç ve en iyi pilot kombinasyonuyla bile, 22 yarışın 21’ini kazanmak (19 Verstappen, 2 Perez) için dış faktörlerin de sizin yanınızda olduğu birkaç istisnai ana ihtiyaç duyarsınız. Bu yıl genel beklenti 6-7 yarışı başka takımların kazandığı, 24 yarışlık takvimin 17-18 yarışında ise Red Bull’un favori olduğu türden bir üstünlük senaryosuydu. Fakat Red Bull kendisini Adrian Newey’yi de kaybetmelerine neden olan bir iç karışıklık içerisinde buldu, araç geliştirme ve ayar aralığı konusunda şampiyon bir takım ne yapmamalıysa onları yaptı. Ne hikmetse iki yıllığına kontratı uzatılan Sergio Perez de kayıplara karıştı. McLaren ise tamamen kendi rüzgâr tünelinde geliştirdiği ilk aracıyla sezon ortasında hızlanmak yerine sezona sağlam başladı ve aracını doğru yönde geliştirdi. Sonuçta Max Verstappen’in pilotlar, McLaren’ın ise 1998’den beri ilk kez markalar şampiyonu olabileceği ilginç bir tablo ortaya çıktı.

Formula 1, Akademi Ödülleri gibidir; “En İyi Yönetmen” ve “En İyi Film” ödülleri genellikle farklı cephelere gitmez. Fakat bu sezon Red Bull’un arka arkaya verdiği kötü kararlarla markalar şampiyonluğunu kaptırdığı, belki de Verstappen’i kaybedeceği sürecin ilk adımlarını attığı bir sezon olacak gibi görünüyor. Üstelik zirvedeki mücadeleden bağımsız bir biçimde Lando Norris ve Oscar Piastri’nin ilk galibiyetleri, Charles Leclerc’in sonunda Monako GP’deki makûs talihini yenmesi, Lewis Hamilton’ın Mercedes ile “son dans” sezonunda Silverstone’da rekor kırması gibi tekil yarışlar özelinde güzel hikâyeler de gördük. Hangi mecralardan takip ettiğinize bağlı olarak, 2024 Formula 1 sezonu epey keyifli geçiyor diyebiliriz.

Oscar Piastri (Fotoğraf: Depo Photos)

2- Şu ana kadarki performansıyla, sezon öncesi beklentilerinize göre en iyi ve en kötü performansı veren takımlar ve pilotlar hangileri?

Oscar Piastri, sezonun yıldızı. Tecrübeli takım arkadaşı Lando Norris’ten geri kalır yanı olmadığını bu yıl yavaş yavaş gösteriyor. Norris ise artık şampiyon bir takımın lideri olmaya hazırlanırken, pürüzlerini gidererek şampiyon bir pilota evrilme niyetinde. Pırıl pırıl ve birbirinden hızlı iki pilotu idare etme konusunda iletişim derslerine ihtiyaç duysa da McLaren, markalar bazında sezonun en iyi performansını veren ekip.

Lewis Hamilton sezonun ilk çeyreğinde vasatın üstünde seyrederken, yaz arası öncesindeki muhteşem performanslarıyla neden tarihin en başarılı pilotu olduğunu hatırladı. George Russell da takdiri hak etmiyor değil. Şaşırtıcı şekilde kendilerini altıncılık mücadelesinde bulan RB ve Haas’ı sırtında taşıyan Yuki Tsunoda ve Nico Hülkenberg’i de not edelim.

Gelelim beklenti altında kalanlara... Sergio Perez, zirvedeki takımlarda uzun zamandır gördüğümüz en kötü bireysel performanslardan birine imza atıyor. Yaz arasından sonra padoktaki yerini koruyacak olması, muhtemelen Red Bull’a bir markalar şampiyonluğuna mal olacak. Aston Martin geçen yılın ilk bölümünde bir rüya yaşamıştı, bu yıl ise amaçsız ve mutsuz bir orta sıra mücadelesi içindeler. Alpine bildiğiniz gibi hem sportif hem de yönetsel anlamda bir nükleer felaket, bu kez en kısa sürede takımı satıp Formula 1 defterini kapatma niyetindeler. İki yıl sonra Audi’nin fabrika takımı olacak Sauber ise dikkat çeken yeşil renkleriyle, en dikkat çekmeyen sonuçları elde ediyor. İsviçre takımının hâlâ puanı yok.

3- Bizi güç ünitelerinin tasarımı da dâhil olmak üzere bir dizi yeniliğin beklediği 2026 sezonunun Formula 1’de daha sürdürülebilir bir yeni çağın açılışı olacağı konuşuluyor. Önümüzdeki sezon ise Hamilton’ın Ferrari’ye geçişi gibi bazı sansasyonel koltuk değişiklikleri göreceğiz. Bu tarihsel eşikte, sezonun devamına ve ötesine nasıl bakmak gerek?

Yıllar artık çabuk geçse de 2026 sezonu, Formula 1 merceğinden bakıldığında hâlâ çok uzak. Newey nereye gidecek? Audi’nin spora girişi ne kadar muhteşem olacak? Red Bull-Ford işbirliğinin karşısına, Ferrari ve Mercedes nasıl bir güç ünitesiyle çıkacak? Bunlar, 2026 kış testlerine kadar cevap bulamayacak sorular.

2025 sezonunun kuşkusuz en heyecan verici noktası, Ferrari ile Hamilton’ın güçlerini birleştirecek olması. Yükselen McLaren, düşüşteki Red Bull, “bipolar” Ferrari ve yavaş yavaş da olsa toparlanan Mercedes’in şampiyonluk mücadelesine göz kırptığı, en az dört pilotun şampiyonluk potasında kaldığı 2010 benzeri bir sezon izlemek, 2025 için temennimiz olur. 2026 için bir dilek hakkımız varsa eğer, şampiyonluk yolunun İstanbul Park ve Türkiye GP’den geçmesini diliyoruz.

gündem

Fotoğraf: fenerbahce.org

UEFA Erkekler Şampiyonlar Ligi üçüncü ön eleme turunda Lille ile karşılaşan Fenerbahçe, deplasmanda 2-1 mağlup olduğu rakibine İstanbul’da 90. dakikada bulduğu golle 1-0 üstünlük sağladı ve turun kaderini uzatma dakikalarına taşımayı başardı. Ancak 116. dakikada Jonathan David’in bulduğu penaltı golüyle Lille yoluna devam ederken, Fenerbahçe’nin bu sezon UEFA Avrupa Ligi’ne katılımı kesinleşti.

• Bu sezon 36 takımlı lig formatına geçiş yapacak UEFA Avrupa Ligi’ne, Beşiktaş ve Trabzonspor da katılabilir. Trabzonspor, üçüncü ön eleme turu rövanşında perşembe günü Rapid Wien önüne, ilk maçta aldığı 1-0’lık mağlubiyetin dezavantajıyla çıkacak. Beşiktaş ise 22-29 Ağustos tarihlerinde oynayacağı play-off turu için Partizan-Lugano eşleşmesinden gelecek rakibini bekliyor.

2024 Fransa Kadınlar Bisiklet Turu (bir başka deyişle Tour de France Femmes), 12 Ağustos’ta Rotterdam’dan start aldı. Sekiz etaplık Tour güzergâhı ve takvimi, erkeklerde olduğu gibi, Paris 2024 nedeniyle olağan dışı bir şekilde çizildi. Bugün Hollanda’dan Belçika’ya (Liege) geçecek bisikletçiler, 18 Ağustos’taki final etabında soluğu epik bir tırmanış için Alpe d’Huez’de alacaklar. İlk üç etabın sonunda 2023 şampiyonu Demi Vollering, genel klasmanda birinci sırayı ele geçirdi.

2024 Superbike Dünya Şampiyonası’nın dokuzuncu ayağı Portekiz’in Portimao pistinde koşulurken, üç yarışın kazananı da bu sezon BMW ile zirveye yerleşen Toprak Razgatlıoğlu oldu. Toprak aynı zamanda üst üste 13. yarış zaferiyle, bir Superbike rekoru kırarak tarihe geçti.

kapsül spor öneriyor

Makale: Socrates Dergi editörlerinden Kerim Kılıç, Paris 2024’teki sporculardan altın bekleyip de bulamayanlara “Baba” Gündüz’den ilhamla soruyor: “Ne hakla?”

Söyleşi: Almanya’yla bronz madalyayı Sırbistan’a kaptıran Dennis Schröder, bir siyah olarak Olimpiyat kafilesinin önünde Almanya bayrağını taşımanın kendisi için önemini anlatıyor.

YouTube: Türkiye’nin ilk kadın mühendisi ve öncü voleybol figürü Sabiha Rıfat Gürayman’ın hikâyesi.

YouTube: Yiğit Tezcan ve Murat Murathanoğlu’nun yeni video serisi ‘Amerikan Rüyası’nın ilk bölümü, Michael Jordan’ın karanlık tarafına odaklanıyor.