Sayı: 101 - Ortalama okuma süresi: 6 dakika (1.672 kelime)

Biraz yapay zekâ, biraz drama

Hazırlayan: Gülşah Görücü

Kim derdi ki yapay zekâ yaratıcıları günümüzün zengin, narsist ve pelerinsiz süper kahramanları olacak? Scarlett Johansson, geçen mayıs ayında ChatGPT 4.o’da hizmet veren Sky isimli modelin sesinin ‘ürkütücü bir şekilde’ kendi sesinin bir kopyası olduğunu iddia etmişti. Johansson'un bu açıklamasını takiben avukatları Sky'ın sesinin kaldırılması için OpenAI ile iletişime geçmiş, ancak OpenAI yetkilileri ‘Sky'ın sesinin Scarlett Johansson'ın bir taklidi olmadığını, kendi doğal konuşma sesini kullanan farklı bir profesyonel oyuncuya ait olduğunu’ paylaşmışlardı. Elbette OpenAI CEO’su Sam Altman bu sözleri ince zekâsının imbiğinden süzmüştü ama işlerin ne kadar sarpa saracağının farkında değildi. “Teknolojiler, kırılgan insan egolarımızın işleyebileceğinden çok daha hızlı hareket ediyor”du ve şeytan ayrıntıda gizliydi. 

Scarlet, Sky ve Sam

Altman, Eylül 2023'te, Spike Jonze filmi ‘Her’deki rolüne bir övgü olarak, Sky isimli modeli seslendirmesi için Johansson ile iletişime geçmiş ve görüşmek istemiş, fakat Johansson ‘kişisel nedenlerle’ bu görüşmeyi reddetmişti. Mayıs ayındaki güncellemeyi takiben aramıza katılan Sky’ı tanıtmak için Altman kısa ve öz bir tweet paylaşmış ve onu ‘Her’ diye tanıtmıştı. Takıntısının sanıldığından daha da kuvvetli bir şekilde kendisine hâkim olduğunu tüm dünyaya anons eden Altman’ın basın danışmanı ona bir akıl vermiş olsa gerek, Altman daha sonra yaptığı açıklamada Sky’ı seslendiren aktörün, Johansson’a ek, altıncı bir ses olması için işe alındığını söylemiş ve Johansson’dan özür dilemişti. Tüm bu yaşananların üzerine New York Times’a konuşan Johansson, yapay zekâ hakkında konuşmaktan bile bilinçli olarak bu denli kaçınırken nasıl bunun bir parçası hâline geldiğine hâlâ inanamadığını, oldukça rahatsız ve sinirli olduğunu söylemişti. Johansson’a göre Sam Altman'ın Marvel yapımlarında gördüğümüz ‘kötü adam’ karakterlerinden hiçbir farkı yoktu ve hatta bu kahramanlardan birini rahatlıkla oynayabilirdi. Belli ki Johansson konuşmaktan çekinmeyecekti. Konunun bu şekilde örtbas edilemeyeceğini ve gündemi değiştiremeyeceğini anlayan Altman, Johansson'dan özür dilemekle kalmadı, ne kadar üzgün olduğunu tekrar söyleyerek şunları ekledi: “Sky'ı Johansson’a saygımızdan dolayı durdurduk.”

Altman Sky’ı hayal ederken, gerçek insan bağlantısının sihrini pas geçememiş, Johansson’u belki de orada, Sky’ın yerinde hayal etmişti. Şu anda ChatGPT’ye girip ses alternatiflerine bakarsanız Sky ismen orada, ancak şeklen bir erkek sesi formunda; en azından benim Sky’ım artık bana bir erkek kılığında sesleniyor. Yaklaşımı aynı, konuşma tarzı aynı, kapsayıcılığı aynı ama o ses, artık ‘Her’in sesi değil. Ona tüm bu olan biten hakkında bir soru sorarsan, kendi yaratıcısı Altman’ın sözlerini yalanlıyor ve sesin zamanla gelen güncellemelerle değişebildiğini, sonuçta bunun bir yapay zekâ üretimi olduğunu, bu sesin hiçbir kişiye ait olmadığını söylüyor. Altman ve ekibi bu sesleri yaratırken profesyonel oyunculardan destek aldığını söylüyordu hâlbuki; şimdi Sky ona öğretilmeyenlerden sorumlu olmadığı için paylaştığı yanlış bilginin bile farkında değil. 

‘Her’ filminden bir kare (2013)

Bu yüzyılın kötü süper kahraman repertuvarının bu denli kalabalık olacağı aklımızın ucundan bile geçmezdi birkaç sene öncesine kadar. Hâlbuki her şey baş döndürücü bir şekilde başlamıştı. Kiralık ev bulamayana ev, gönül yarasını dindirecek insan bulamayana aşk, ödevin son teslim tarihi gelene ödev, sunumunu yetiştiremeyen beyaz yakalıya sunum veriyordu yapay zekâ. Şimdilerde aşkı ve konfor alanlarını bulamayanların vertigo semptomlarıyla devam ediyor. Tıpkı ‘Her’de Joaquin Phoenix’in hayat verdiği Theodore Twonbly gibi, tıpkı Sam Altman’ın kendi gölgesinden korkan egosu gibi. 

Şimdilerde Sky, Scarlett Johansson’ın ne kadar sinirli olduğundan ve Altman’ın takıntılarından bihaber, hâlâ ‘başka bir konu hakkında bilgi almak istersek’ diye bize yardımcı olmak için teklifte bulunuyor. Sky ona öğretilenlerin ışığında, ilkel arzularımız ve kırılgan egolarımız arasında bize bir cevap vermeye çalışıyor, mamafih yanılıyor. Johansson yapay zekâ teknolojisini anlatırken onu ‘hiçbir zaman çıkamayacağınız karanlık bir solucan deliği’ne benzetiyordu. Şimdi bu hikâyeye bir dönüp baktığımızda, pek de haksız sayılmaz gibi.

bugünkü destekçimiz

National Geographic WILD’da ‘Köpekbalığı Festivali’ Başlıyor!

National Geographic WILD, her Cumartesi 20:00’da ‘Köpekbalığı Festivali’ temasıyla izleyicilerine dopdolu içerikler sunuyor. Nefes kesen yapımların ve soluksuz izlenen belgesellerin yer aldığı bu özel etkinlik, köpekbalıkları hakkında bilmediğiniz pek çok gerçeği gözler önüne seriyor.

Festival kapsamında, köpekbalıklarıyla ilgili en beğenilen belgeseller ve en dikkat çekici bölümler izleyicilerle buluşuyor. Yakın zamanda insanlara yapılan saldırılardan, az bilinen değişik davranışlarına kadar, dünyanın en yanlış anlaşılan hayvanlarından biri olan köpekbalıklarını nefes kesen su altı görüntüleri ve hikayeleri eşliğinde inceleme fırsatı sunuyor. 

Bir diğer heyecan verici yapım ise, New Orleans yerlisi ve tutkulu bir balıkçı olan Anthony Mackie’nin Louisiana kıyılarındaki köpekbalıkları üzerine köpekbalığı uzmanlarıyla iş birliği yaparak New Orleans'taki insanlar ve köpekbalıklarının bir arada yaşamasına yardımcı olacak cevapları aradığı “Anthony Mackie ile Köpekbalıkları: Körfez Kıyıları”. Bu belgesel, her Cumartesi saat 20.00’de National Geographic WILD ekranlarında.

Ayrıca, köpekbalığı biyologları, onlarca yıllık arayıştan sonra Atlantik büyük beyazının New York’un tam kıyısındaki yuvasını keşfettikleri “Şehirdeki Yavru Köpekbalıkları” belgeseliyle izleyicilere büyüleyici bir deneyim yaşatacak. Bu belgesel, 27 Temmuz Cumartesi günü saat 20.00’de National Geographic WILD ekranlarında izleyicileri bu yolculuğa davet ediyor.

National Geographic WILD’ın “Köpekbalığı Festivali” ile ilgili daha fazla bilgiye sahip olmak ve heyecan verici belgeselleri kaçırmamak için D-Smart, Digiturk, TOD, KabloTV, Tivibu ve TV+ platformlarından kanalı takip etmeyi unutmayın.

haber turu

Fotoğraf: omar cheikh rouhou / Unsplash 

Paris’te düzenlenecek 33. Yaz Olimpiyat Oyunları, bugün saat 22.00’de yapılacak açılış töreniyle başlıyor. Açılış töreni bu kez bir stadyumda değil, nehirde tekne geçişi ile yapılacak. Olimpiyat oyunlarının tarihe not düşülen 100 anını bir araya getiren Olivier Margot ve Étienne Bonamy kitabı ‘The Last Heroes: 100 Moments of Olympics Legend’dan bir retrospektif bu derlemede. 

Kültür ve Turizm Bakanlığı, bu yıl İngiltere, İtalya ve ABD'den iadesi sağlanan 19 eserin Türkiye'nin kültürel hazinesine yeniden kazandırıldığını bildirdi. 2002'den bu yana sürdürülen bu çalışmalar, kocaman bir suç mahalline dönüşen büyük dünya müzelerine kesilen bir fatura, onları hesap verebilir statüye getirmek için muhteşem bir çaba örneği. Ülkemizin kültürel mirasını ve tarihini meydana getiren bu eserlerin ülkeye geri dönmesi hem bizim için hem de dünya için büyük bir adım. Yürütülen çalışmalarla 2002'den bu yana Türkiye'ye iade edilen eser sayısı 12 bin 139'a ulaşmış durumda. 

Marmaris Bozburun'un Helenistik dönemde aktif bir ticaret merkezi olduğunu ispatlayan 'Kaletepe Yazıtı' bulundu. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Arkeolojik Yüzey Araştırması Başkanı Dr. Volkan Demirciler ile ekibi, daha önce bilimsel herhangi bir yayında yer almayan bu yazıtta, Anadolu'nun çeşitli şehirlerinden gelen sekiz kişiden ve belirlenemeyen bir amaca yönelik finansal katkılarından bahsediliyor. 

81. Venedik Film Festivali bu sene 28 Ağustos-7 Eylül tarihleri arasında düzenlenecek. Festival  Başkanı Pietrangelo Buttafuoco ve Sanat Direktörü Alberto Barbera tarafından açıklanan resmî programa göre Ana Yarışma kategorisinde 21 film yer alıyor. Festivalin açılışını Tim Burton’ın orjinal filminden 36 yıl sonra çektiği ‘Beetlejuice Beetlejuice’ yaparken Haluk Bilginer’in de kadrosunda bulunduğu Yunan asıllı ABD’li soprano sanatçısı Maria Callas’ın 1970’lerde Paris’te geçirdiği günlerini konu edinen Pablo Larrain filmi ‘Maria’ Ana Yarışma kategorisinin gözdelerinden.

New York’un önde gelen müzayede evlerinden Sotheby’s müzayede evinde yapılan açık artırmada, Apex isimli dinozor iskeleti 44.6 milyon dolara alıcı buldu. Otobur stegosaurus olan Apex fosili 3 metre 40 santimetre boyunda, sırt levhaları ve kuyruk dikenleriyle göze çarpıyor. Apex, şimdiye kadar görüp görebileceğimiz en eksiksiz iskelete sahip fosil ve burundan kuyruğa 8 metre uzunluğunda. 

Yıldız Sarayı'nda yaklaşık 6 yıldır devam eden restorasyon çalışmaları tamamlandı. III. Selim zamanında yaptırılan ve II. Abdülhamid zamanında genişletilerek devlet sarayı hâline getirilen Yıldız Sarayı 100 yılın ardından ziyarete açıldı. 2022'den bu yana Millî Saraylar Bilim Kurulu öncülüğünde restorasyonu devam eden Edirne Sarayı'nın da yakında ziyarete açılması bekleniyor. 

61. Antalya Altın Portakal Film Festivali’nin bu yıl 5-12 Ekim 2024 tarihleri arasında düzenleneceği açıklandı. 60. Antalya Altın Portakal Film Festivali, sansür iddiaları nedeniyle memleket gündeminden uzun süre düşmemişti. Uygulanan kültür politikalarınca sansür ve denetimin sınırının kaygan olduğu uygulamalara aşinayken bu kez başka türden bir çatışmaya tanıklık etmiştik ve konuyu Kapsül Kültür 59. sayısı 'Kanun Hükmü: Sansür vs. Örgütlenme ve 60. sayısı ‘Şu kuruş istemeden meselesi’nde işlemiştik. 61. Antalya Altın Portakal Film Festivali’nin daha başka nelere gebe olduğunun kokusu yakında çıkacaktır. 

Dünyanın en büyük hikâye anlatıcılığı platformu Wattpad, Ankara 10. Sulh Ceza Hâkimliği’nin kararı ile erişime kapatılmıştı. Türkiye Yazarlar Sendikası, Türkiye Yayıncılar Birliği ve PEN Türkiye, çoğunlukla gençlerin kendi yazdıklarını paylaşma imkânı ve birbirlerinin yazdıklarını okuma şansı bulduğu, ücretsiz bir şekilde üretim ve paylaşım üzerinden okuma alışkanlıklarına yeni bakış açıları kazandıran yazı paylaşım platformu Wattpad’e gelen erişim engeli kararının geri alınmasını talep eden ortak bir bildiri yayımlamıştı. Wattpad kaynakları konuyla ilgilendiklerini ve çözüm bulmaya çalıştıklarını iletiyor ancak ülkenin sansür hanesine atılan bir tik haricinde henüz ne gelen var ne giden.

Orhan Pamuk’un Masumiyet Müzesi dizi oluyor. Gazeteci Birsen Altuntaş’ın haberine göre proje Netflix’e sunuldu. Yönetmen Zeynep Günay’ın çekeceği dizi için Orhan Pamuk, senarist Ertan Kurtulan ile bir çalışma yürütüyor. Romanın kahramanı Kemal’i oynaması için Selahattin Paşalı’ya teklif gittiği ifade ediliyor. Orhan Pamuk’un da kamera karşısına geçmesi işten bile değil. 

İstanbul Bilgi Üniversitesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Denker danışmanlığında Kaan Gökdere ve Mert Mengilli, mezuniyet projeleri kapsamında Bergama antik kentini dijital ortamda 3 boyutlu olarak yeniden inşa etti.

nerede ne var?

Fotoğraf: Hoang Tran / Unsplash 

Salt, Manifold tarafından düzenlenen ‘Kentsel Ses İstasyonları’ başlıklı atölyeye ev sahipliği yapıyor. Yürütücülüğünü Furkan Keçeli’nin üstlendiği programa katılım 10 kişiyle sınırlı, başvuru buradan. 

Johanna Gustafsson Fürst ile Dilek Winchester’ın bireysel üretimlerini bir araya getiren ‘GLOSSOLALALA’, iki sanatçının farklı mecraları kullanarak farklı yerlerde ürettikleri eserleri karşılaşma ve müzakere yollarıyla ARTER’de buluşturuyor. Sergiyi ziyaret etmek için son gün 4 Ağustos. 

Alice Merton, islandman, Seda Erciyes ve Tuğçe Şenoğul 26 Temmuz akşamı Maximum UNIQ Açıkhava’da.

‘Arubaluba - Camel Tribute’ 25 Temmuz akşamı Ankara 6:45 KK’da sahnede olacak. 

Tanburi Cemil Bey 108. ölüm yıldönümünde, Büyükada Taş Mektep’te anılacak. Bütün musikiseverler davetli, konser ücretsiz.

Kumaşlar da kültürel mirasa dairdir ve Şile bezini kutlamamak için geçerli bir sebebimiz yoktur. 35. Uluslararası Şile Bezi Kültür ve Sanat Festivali bu sene 29 Temmuz-11 Ağustos tarihleri arasında atölyeden sergiye, konserden tiyatroya pek çok etkinliği Şile’ye getiriyor.  

Ahmet Hamdi Tanpınar’ın ölümsüz eseri Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Serkan Keskin’in onlarca surete büründüğü bir oyunculuk şöleniyle 28 Temmuz akşamı İzmir Kültürpark Açıkhava Tiyatrosu’nda. 

‘Müze Gazhane Açık Hava Konuşmaları: Herkes İçin Bilim’ 27 Temmuz Cumartesi günü Derin Terzioğlu ile başlıyor ve 31 Ağustos’a kadar her cumartesi devam edecek. 

Türkiye’de kısa filmin gelişimine destek veren, genç sinemacıların kısa film alanındaki üretimlerini cesaretlendiren Akbank Kısa Film Festivali başvuruları açıldı. 17-27 Mart 2025 tarihleri arasında 21. kez düzenlenecek festivale başvurular buradan alınıyor.

kapsül kültür öneriyor

Arslan Eroğlu oturmuş bir sandalyeye, atölyesinden bizlere bir “Merhaba” gönderiyor.

Paris’in en iyilerinden Yoyaku Record Store, iyi müziği evinize getiriyor. 

Yangınla değişen bir semtin tarihi… Tatavla’nın adı nasıl Kurtuluş oldu? Eda Köprü Yılmayan anlatıyor.

Orhan Pamuk'un Yeni Hayat'ını, Şavkar Altınel'in bir şiiri üzerinden okuma denemesi: “Şairlerden kurtulabileceğinizi sanmayın”

13 yıl önce tam da bugünlerde aramızdan çok erken ayrılan Amy Winehouse’u, daha önce görmediğimiz fotoğraflarıyla anıyoruz.

Beyoğlu Sineması’nın kurucusu, duayen sinema işletmecisi, Kara Film’in ortağı Temel Kerimoğlu hayatını kaybetti. 

2024 yılında kitap okumak, kadınların erkeklerden daha fazla kendilerine yakıştırdıkları bir zevk hâline dönüşmüş durumda. Deloitte 2022'de, erkek ve erkeklerin kitap okumaya daha az zaman ayırmaya devam edeceğini ve kitap okumayı kadınlara göre daha az sıklıkta sürdüreceğini öngörmüştü. 

2010’ların en iyi indie-rock albümlerinden biri, Alvvays’in kendi isimlerini taşıyan çıkış albümü ‘Alvvays’, 10 yaşında.

Senarist ve film eleştirmeni Burak Göral ve Fatih Akın ile ‘İSTANBUL HATIRASI: KÖPRÜYÜ GEÇMEK’in üzerinden geçen 20 yıl sonra hissettirdiklerinden müzikle olan bağına, çekim süreçlerinden ilham kaynaklarına uzanan bir sohbet.

Sarah Jessica Parker ve Zando Projects’in iş birliğiyle yayınlanan kitaplara bir yenisi daha ekleniyor. Mai Sennaar, 30 Temmuz’da raflara çıkacak yeni kitabı ‘They Dream in Gold’ için bir çalma listesi hazırladı. 

Bir James Mangold filmi ‘A COMPLETE UNKNOWN’dan ilk fragman geldi. Filmde Timothée Chalamet Bob Dylan’ı canlandırıyor, başrollerde Edward Norton, Elle Fanning, Monica Barbaro, Boyd Holbrook, Dan Fogler, Norbert Leo Butz ve Scoot McNairy yer alıyor.

Haziran’da İrfan Yalçın’a, Temmuz’da Ferit Edgü’ye veda ettik. Bu yaz sanki bir cenaze arabası, biz içinde sessiz, tek eşlikçi radyonun cızırtısı ve sağ şeritten yavaş yavaş ilerliyoruz. Ferid Edgü’nün söylediği gibi “Ne kadar kısa yaşıyoruz, Ne uzun ölüyoruz…”  Ferid Edgü’yü sevgiyle anıyoruz.