Sayı: 156 - Ortalama okuma süresi: 5 dakika (1.381 kelime)

Tori Amos ve 30 yıl: ‘Hiç ‘cornflake kızı’ olmadım'

Eylül Naz Baklacı

Üzerinden ne kadar yıl geçerse geçsin, bir yerde duyduğumda, aklıma düşüp dinlediğimde ya da kendimi mırıldanırken bulduğumda; beni diğer kadınlarla birleştirdiğini hissettiğim bazı şarkılar var. Kadın olmanın güçlülük ve zayıflıklarını kucaklayan, nesilden nesile aktarılmış, ‘bir ortak geçmişimiz var’ diyebilen şarkılar… Duyduğum anda giriş melodisiyle aklıma kazınan ‘Cornflake Girl’ bunlardan biri. 

O bir jingle, bir marş ve üzerine nice teoriler yazılan bir bilmece. 

Tori Amos’un 1994 yılında, ‘Under the Pink’ albümünün ilk single’ı olarak çıkardığı ‘Cornflake Girl’, o sene Avrupa ve ABD listelerinin ‘ilk on’larına girmişti. Albüm, Amos’un ‘God’ ve ‘Pretty Good Year’ gibi hitlerini de içermesine rağmen zaman geçtikçe ‘Cornflake Girl’ ile özdeşleşti. Günümüzde ‘Cornflake Girl’, en çok coverlanan şarkılardan biri ve ‘Kadın Gücü’ çalma listelerinin vazgeçilmezi.

“Bu gerçekten olamaz, olamaz… Emin ol ki oluyor!”

Az sonra dinleyenlere bir çağrı yapacakmış gibi ‘zilleri çalarak’ başlayan şarkı, Tori Amos’un simgesi olan bir piyano solosuyla devam ediyor. Ancak şarkının en ilginç kısmı, hakkında çok kez yazılıp çizilen sözleri. 

‘Cornflake girl’, yani ‘kahvaltılık gevrek kızı’, Tori Amos’un, kız arkadaşlarını inciten kızlara taktığı bir isim. Amos, Alice Walker’ın Afrika’daki kadın sünneti geleneğini anlatan romanı ‘Possessing the Secret of Joy’u okuduktan sonra, patriyarkal toplumlardaki kadın bedeni algısı ve kadınların birbirlerine karşı ihaneti konusu çok ilgisini çekiyor ve bunu aklındaki ‘cornflake girl’ imajıyla birleştirerek bu şarkıyı yazıyor. 

Şarkı, “Hiç cornflake kızı olmadım” diyerek başlarken Amos, patriyarkaya karşı yerini baştan koymuş oluyor. 1994’te verdiği bir söyleşide, patriyarkanın tek parçasının erkekler olmadığını ve bir kadın tarafından ihanete uğramanın erkek tarafından ihanete uğramaktan çok daha acı verici olduğunu söylüyor. 

Peki ya şarkının devamındaki ‘üzüm kızları’? 

“Üzüm kızlarıyla takılmanın iyi bir çözüm olduğunu düşünüyordum” derken ne demek istiyor? Kadınları ikiye mi bölüyor? Yine 1994’teki bir başka söyleşide ‘üzüm kızlarının’, açık fikirli ve kendileri gibi davranan kızlar olduğunu söylüyor. Bu şarkı, kadınlar arasındaki farklılıklara odaklanırken aslında bir tür bütünlük arıyor. 

Radikal feminizmin eleştirildiği ve üçüncü dalga feminizmin ‘kesişimsellik’ kavramının yükselmeye başladığı 90’larda, Amos radikal feminizmin tanımladığı kız kardeşlik bağına dair endişe ve hayal kırıklıklarını ‘Cornflake Girl’ ile duyurarak belki de kadınları ‘üzüm kızları’ olmaya çağırıyor.

‘Cornflake Girl’ teorileri 

İlk dinlendiğinde bir türlü anlamlandırılamayan ancak kulağa çok hoş gelen bu sihirli sözlere dair başka teoriler de mevcut. Şarkının, Tori Amos’un 1985 yılında oynadığı ‘Kellog’s Kahvaltılık Gevrek’ reklamına atıfta bulunduğu ve müzik ve televizyon endüstrisine dair hislerini anlattığı, bu teorilerden belki de en güçlüsü. ‘Cornflake kızı’ olmanın kadınların kendi kimliklerinden kaçarak kahvaltılık gevrek parçaları gibi ‘düz ve sıkıcı’ olmaya çalışmaları anlamına geldiğini söyleyenler, hatta şarkıyı ‘Kellog’s’un kurucusu John Kellog’un aşırı dindarlığı ve kadınların klitorisini kesme önerisine kadar giden cinsellik karşıtı tutumlarıyla bağdaştıranlar da var. 

Cesur ve sihirli bir dünya

ABD’nin en kalabalık yerli halklarından Cherokee’lerin soyundan gelen bir anne ve Metodist din adamı bir baba tarafından yetiştirilen Amos, kökenlerinin ona öğrettiklerini müziğine de yansıtıyor. Manevi dünyası ve hikâye anlatma kabiliyeti çok güçlü olan Amos, bunu birçok demecinde tekrarlıyor. Yetiştirildiği dünyadan kaçmadığını belirten Amos, Hristiyanlığın onun ‘kelime dağarcığının bir parçası’ olduğunu söylüyor. 

‘Cornflake Girl’deki ‘tavşan’ ve ‘altın silahlı adam’ sözlerinin İncil’e gönderme yaptığına dair yorumlar da var. 

Müziğin evrenden gelen manevi bir güç olduğuna inanıyor ve ilk albümünde, orijinalinden bambaşka bir tarzda cover’ladığı ve onu geniş kitlelere duyuran Nirvana’nın efsanevi rock hiti ‘Smells Like Teen Spirit’i piyanoda çalma sürecinde, piyanonun ‘ruhlarının’ onu yönlendirdiğini söylüyor.

‘Cornflake Girl’ bu sene 30 yaşında ve yaş aldıkça gençleşen şarkılardan biri. Kate Bush ve Carly Simon gibi kendi dünyalarını kuran kadınlardan PJ Harvey, Sinead O’Connor ve Alanis Morissette gibi 90’ların müzik ikonlarına uzanan yolculukta Tori Amos hep bir taşıyıcı, yol gösterici ve çok üretken bir müzisyen oldu. 

Türkiye’de ise aynı yıllarda Nazan Öncel, Umay Umay, Şebnem Ferah ve Özlem Tekin’le başlayan ve 2000’lerde Aylin Aslım ve Pamela gibi isimlerle devam eden ‘rock müziğin cesur kadınları’ dönemi, cinsiyete ve kadın olmanın deneyimlerine dair birçok şeyin ne kadar ortak olduğunu ‘bağıra bağıra’ söyletti bize. 

Kaç kuşak “Dağları deldim tek başıma” diye haykırırken “Elbette ağlarım, benim can kırıklarım var” demekten utanmamayı bu şarkılar sayesinde öğrendik. Tori Amos’un fotoğraflarına her baktığımda, onun ikonik turuncu bukleleri bana Şebnem Ferah’ın 90’lı yılların sonundaki turuncu saçlarını hatırlatıyor ve bu benzerlik çok hoşuma gidiyor. 20’li yaşlarda bir kadın olarak benimle aynı kalp çarpıntılarını hissetmiş, aynı buruklukları yaşamış ve kendini bir kadın olarak istediği her alanda var etmeyi ‘kafaya takmış’ kadınları dinlemek beni ‘o upuzun kız kardeşlik bağının somut bir parçasıymışım’ gibi hissettiriyor. 

Bahsettiğim ‘nesilden nesle aktarmak’ tam da böyle bir şey. 

Şebnem Ferah Tori Amos’la, onun İstanbul Caz Festivali’nde konser vermek için Türkiye’ye geldiği 2005 yılında müzik hakkında sohbet ediyor. 

Amos’un müziği hakkında kurduğu şu cümleler sanki onun tüm şarkı yazma sürecini özetliyor: “Şarkılar insanlarla iletişim kurmak ister. Bu bana küçük bir kız olduğumdan beri söylenen bir şey. Ve bazen aradan çekilmem gerekir. Böylelikle şarkılar daha kolay insanlarla buluşur ve kendi özel iletişimlerini kurarlar.”

‘Cornflake Girl’ önerileri

Fotoğraf: Rolling Stone

‘The Wizard of Oz’ temalı Birleşik Krallık klibi.

Florence+The Machine yorumu.

2002’den bir canlı performans.

‘Kellog’s’un özel tasarladığı ‘Cornflake Girl’ kahvaltılık gevrek paketi.

‘Cornflake Girl’ü piyanoda çalmak için bir YouTube dersi.

gündem

Fotoğraf: Depo Photos

İstanbul Üniversitesi, okulun tüm kampüslerinin hafta içi 08.30-17.00 saatleri arasında ziyarete açık olacağını duyurdu. 

• Okulda görev yapan Prof. Dr. Murat Birdal: “Normal bir ülkede üniversitelerin halka kapısını açması elbette desteklenir. Ancak yakın zamanda cemaatlerin önünde miting yaptığı İÜ'de bu karar alternatif yaşam tarzına sahip öğrencilerin baskılanacağı, güvenlik endişesinin ön plana çıkacağı bir ortam yaratacaktır.”

Yerel seçimde aday gösterilmeyen İzmir BB Başkanı Soyer, CHP lideri Özel’den aldığı ‘farklı alanlarda birlikte çalışma’ teklifini kabul etmediğini açıkladı. CHP kaynakları, iki isim arasındaki görüşmede Soyer’in bu teklife sıcak baktığını söylemişti. 

• Sedat Bozkurt’un yazısı: “Lütfü Savaş’ın değiştirilmesi konusunda mutabık kalındı. Şimdi bunu anketlerle desteklemek istiyorlar.”
• Hataylı eski millî futbolcu Gökhan Zan’ın verdiği söyleşi: “Hatay’da deprem acıları yerine Savaş’ın siyasi ikbali, koltuğu konuşuluyor. Bir siyasi için bundan daha büyük bir utanç olabilir mi?”

Macaristan Cumhurbaşkanı Katalin Novak, cinsel istismar davasında hüküm giyen birine af çıkarması sonrası gelen tepkiler üzerine istifa etti. Bu kişi, kamuya ait çocuk yurdunda çocuklara yönelik bir dizi cinsel istismarı gizlemekten hüküm giyen bir müdür yardımcısıydı. Novak, cumhurbaşkanlığına atanana kadar Macaristan'ın aileden sorumlu bakanı olarak görev yapmıştı. Adalet Bakanı Judit Varga da milletvekilliğinden istifa etti ve siyaseti bıraktı.

İstanbul Planlama Ajansı’nın (İPA) araştırmasına göre, İstanbul’da dört kişilik bir ailenin ortalama yaşam maliyeti 53 bin 58 lira oldu. Geçen yılın aynı ayına göre yüzde 80.29’luk artışa ulaşan ortalama yaşam maliyeti, üç net asgari ücrete denk gelen 51 bin 6 liranın üzerinde. Son bir aydaki artış ise 3 bin 899 lira. 

Hollanda'nın 1977-1982 yılları arasında başbakanlığını yapan Dries van Agt ve eşi Eugine, 'ikili ötanazi' yöntemiyle, el ele hayatlarına son verdi. İki ismin de sağlık durumunun son dönemde kötüleştiği açıklandı. Ülkede ötanazi uygulaması, 2002’den beri bazı koşulları sağlayanlar için yasal.

bir foto

Şeriban Alkış

Büyük kardeş, kendinden daha emin ve otoriterdir ama her zaman küçük olan kazanır. Ya da en azından ablaları ve abileri tarafından kazanmasına ‘izin verilir’. 29 yaşındaki Fransız fotoğrafçı Maxime Michelet, ‘sibling relationships’ (kardeş ilişkileri) projesinde, aralarında kan bağı olan ya da aynı çatı altında büyümüş insanlar arasındaki kimyaya, kendi deyimiyle ‘onları birleştiren ve bazen de ayıran bağa’ odaklanıyor. 

Michelet, önce yakın çevresinden kardeşleri fotoğraflamaya başlamış, sonra giderek ona poz verenlerin sayısı artmış. Michelet, bu projeye katılan 20’li ve 30’lu yaşlardaki kardeşlerin her biriyle Whatsapp grupları oluşturmuş ve burada onların kardeşliklerini en iyi yansıtabilecek yaratıcı öğelerin neler olabileceği üzerine konuşmuşlar. Moda fotoğrafçılığından da esinlenerek, kardeşlerin çocukluklarına dair anılardan nesneleri birer dekor gibi kullanmış. 

Michelet’e göre, kardeşler bu proje sırasında birlikte büyümenin kendileri için ne anlama geldiğini uzun uzun düşündüler ve bu da onlarda bir nevi terapi etkisi yarattı.

Aralarında, yıllardır görüşmemiş ama bu fotoğraf projesi bahanesiyle bir araya gelmiş kardeşler de var. Aile evlerinin duvarında, bir köşede gururla asılı duracak bu fotoğraflar.

📸 Daha fazla fotoğraf.

🔗 Kardeşlerin hikâyeleri.

pazar önerileri

• ‘Poor Things’ filmi eleştirileri | Mehmet Açar’ın yazısı: ‘Haz, özgürlük ve anlam peşinde’, Aslı Ildır’ın yazısı: ‘Yalnızca şeker ve şiddet’
• Bonobo’nun seti: ‘Essential Mix - BBC Radio 1’
• Kapsül’de bu hafta | Spor: ‘Trajediden doğan dostluk: Manchester United & Real Madrid’, Kültür: ‘Grammy Ödülleri: ‘Ateşkes için sanatçılar, dünyada barış!’, Günlük Doz (9 Şubat): ‘Adım adım sandığa’, Business: ‘Elektronik sigara: Nasıl çalışır, sigarayı bırakmaya yardımcı mı?’
• Uzmanlar anlatıyor: ‘Bel ağrısına karşı ne yapmalı?’
• Deniz Alphan ve Hülya Ekşigil’in gastronomi podcasti ‘Yedik İçtik’ bölümü: ‘Mehmet Demirkol’
• Elif Durgun ve Coşkun Çelik'in programı ‘100 HITS’ bölümü: ‘2004 yılının en iyi 100 şarkısı ve şarkıların hikâyeleri’ 
• 140journos’un Adnan Oktar suç örgütünü anlattığı belgeselin ikinci bölümü: ‘adnan’